Με μία έκθεση – καταπέλτη, προϊόν πολύμηνης έρευνας, η Διεθνής Αμνηστία καταλογίζει τεράστιες ευθύνες στο καθεστώς Ζελένσκι, αναφέροντας ρητά ότι θέτει δολίως τους αμάχους σε κίνδυνο.
Η συγκεκριμένη έκθεση έχει τεράστια σημασία, διότι έγινε με επιτόπιους ελέγχους και αυτοψία σε κατοικημένες περιοχές οι οποίες χτυπήθηκαν από τις αντιμαχόμενες πλευρές.
Φυσικά το γεγονός ότι οι ουκρανοί χρησιμοποιούν συστηματικά κατοικημένες περιοχές ως εφαλτήριο, δεν δικαιολογεί τα αδιάκριτα χτυπήματα των ρωσικών δυνάμεων, στις ίδιες περιοχές.
Η έκθεση καταλογίζει στο καθεστώς Ζελένσκι μεταξύ άλλων:
Την Δημιουργία Στρατιωτικών βάσεων σε κατοικημένες περιοχές, συμπεριλαμβανομένων σχολείων και νοσοκομείων
Επιθέσεις που εξαπολύθηκαν από κατοικημένες περιοχές αμάχων
Η έκθεση φυσικά διευκρινίζει ότι τέτοιες παραβιάσεις δεν δικαιολογούν σε καμία περίπτωση τις αδιάκριτες επιθέσεις της Ρωσίας, οι οποίες έχουν προκαλέσει θανάτους και τραυματισμούς αμέτρητων πολιτών.
Αναλυτικότερα:
Οι ουκρανικές δυνάμεις έχουν θέσει σε κίνδυνο τους αμάχους εγκαθιστώντας βάσεις και λειτουργώντας οπλικά συστήματα σε κατοικημένες περιοχές, συμπεριλαμβανομένων σχολείων και νοσοκομείων, καθώς απέκρουσαν τη ρωσική εισβολή που ξεκίνησε τον Φεβρουάριο, ανακοίνωσε εχθές η Διεθνής Αμνηστία.
Τέτοιες τακτικές παραβιάζουν το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο και θέτουν σε κίνδυνο τους αμάχους, καθώς μετατρέπουν πολιτικά αντικείμενα σε στρατιωτικούς στόχους. Τα ρωσικά πλήγματα που ακολούθησαν σε κατοικημένες περιοχές έχουν σκοτώσει αμάχους και έχουν καταστρέψει πολιτικές υποδομές.
«Έχουμε τεκμηριώσει ένα μοτίβο ουκρανικών δυνάμεων να θέτουν σε κίνδυνο τους αμάχους και να παραβιάζουν τους νόμους του πολέμου όταν επιχειρούν σε κατοικημένες περιοχές», δήλωσε η Agnès Callamard, Γενική Γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας.
«Το να βρίσκεται σε αμυντική θέση δεν απαλλάσσει τον ουκρανικό στρατό από το σεβασμό του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου».
Ωστόσο, δεν ακολούθησε αυτό το μοτίβο κάθε ρωσική επίθεση που τεκμηριώθηκε από τη Διεθνή Αμνηστία. Σε ορισμένες άλλες τοποθεσίες στις οποίες η Διεθνής Αμνηστία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Ρωσία είχε διαπράξει εγκλήματα πολέμου, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων περιοχών της πόλης Χάρκοβο, η οργάνωση δεν βρήκε στοιχεία για ουκρανικές δυνάμεις που βρίσκονταν σε περιοχές αμάχων που έγιναν παράνομα στόχος του ρωσικού στρατού.
Μεταξύ Απριλίου και Ιουλίου, ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας πέρασαν αρκετές εβδομάδες ερευνώντας τα ρωσικά χτυπήματα στις περιοχές Χάρκοβο, Ντονμπάς και Μικολάιβ. Η οργάνωση επιθεώρησε χώρους. ερωτηθέντες επιζώντες, μάρτυρες και συγγενείς θυμάτων επιθέσεων· και πραγματοποίησε ανάλυση τηλεπισκόπησης και όπλων.
Καθ’ όλη τη διάρκεια αυτών των ερευνών, οι ερευνητές βρήκαν στοιχεία ότι οι ουκρανικές δυνάμεις εξαπέλυσαν χτυπήματα μέσα από κατοικημένες περιοχές, καθώς και τη βάση τους σε κτίρια πολιτών σε 19 πόλεις και χωριά των περιοχών. Το Crisis Evidence Lab του οργανισμού έχει αναλύσει δορυφορικές εικόνες για να επιβεβαιώσει περαιτέρω ορισμένα από αυτά τα περιστατικά.
Οι περισσότερες κατοικημένες περιοχές όπου βρίσκονταν οι στρατιώτες ήταν χιλιόμετρα μακριά από τις γραμμές του μετώπου. Ήταν διαθέσιμες βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις που δεν θα έθεταν σε κίνδυνο τους πολίτες – όπως στρατιωτικές βάσεις ή πυκνά δασώδεις περιοχές κοντά ή άλλες κατασκευές πιο μακριά από κατοικημένες περιοχές. Στις περιπτώσεις που τεκμηρίωσε, η Διεθνής Αμνηστία δεν γνωρίζει ότι ο ουκρανικός στρατός που βρισκόταν σε μη στρατιωτικές δομές σε κατοικημένες περιοχές ζήτησε ή βοήθησε πολίτες να εκκενώσουν τα κοντινά κτίρια – μια αποτυχία λήψης όλων των εφικτών προφυλάξεων για την προστασία των αμάχων.
Εκτόξευση χτυπημάτων από κατοικημένες περιοχές αμάχων
Επιζώντες και μάρτυρες ρωσικών επιδρομών στις περιοχές Ντονμπάς, Χάρκοβο και Μικολάιβ είπαν σε ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας ότι ο ουκρανικός στρατός επιχειρούσε κοντά στα σπίτια τους την εποχή των χτυπημάτων, εκθέτοντας τις περιοχές σε αντίποινα από τις ρωσικές δυνάμεις. Οι ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας έγιναν μάρτυρες μιας τέτοιας συμπεριφοράς σε πολλές τοποθεσίες.
Το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο απαιτεί από όλα τα μέρη σε μια σύγκρουση να αποφεύγουν τον εντοπισμό, στο μέγιστο δυνατό βαθμό, στρατιωτικών στόχων εντός ή κοντά σε πυκνοκατοικημένες περιοχές. Άλλες υποχρεώσεις για την προστασία των αμάχων από τις επιπτώσεις των επιθέσεων περιλαμβάνουν την απομάκρυνση αμάχων από την περιοχή στρατιωτικών στόχων και την αποτελεσματική προειδοποίηση για επιθέσεις που ενδέχεται να επηρεάσουν τον άμαχο πληθυσμό.
Η μητέρα ενός 50χρονου άνδρα που σκοτώθηκε σε επίθεση με ρουκέτα στις 10 Ιουνίου σε ένα χωριό νότια του Μικολάιβ είπε στη Διεθνή Αμνηστία: «Οι στρατιωτικοί έμεναν σε ένα σπίτι δίπλα στο σπίτι μας και ο γιος μου πήγαινε συχνά φαγητό στους στρατιώτες. Τον παρακάλεσα πολλές φορές να μείνει μακριά από εκεί γιατί φοβόμουν για την ασφάλειά του. Εκείνο το απόγευμα, όταν έγινε η επίθεση, ο γιος μου ήταν στην αυλή του σπιτιού μας και εγώ στο σπίτι. Σκοτώθηκε επί τόπου. Το σώμα του σχίστηκε σε κομμάτια. Το σπίτι μας καταστράφηκε μερικώς». Οι ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας βρήκαν στρατιωτικό εξοπλισμό και στολές στο διπλανό σπίτι.
Ο Mykola, ο οποίος ζει σε ένα πύργο σε μια γειτονιά του Lysychansk (Ντονμπάς) που χτυπήθηκε επανειλημμένα από ρωσικές επιθέσεις που σκότωσαν τουλάχιστον έναν ηλικιωμένο άνδρα, είπε στη Διεθνή Αμνηστία: «Δεν καταλαβαίνω γιατί ο στρατός μας πυροβολεί από τις πόλεις και όχι από το γήπεδο».
Ένας άλλος κάτοικος, ένας 50χρονος, είπε: «Σίγουρα υπάρχει στρατιωτική δραστηριότητα στη γειτονιά. Όταν υπάρχουν εξερχόμενα πυρά, ακούμε μετά την εισερχόμενη απάντηση» .
Ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας είδαν στρατιώτες να χρησιμοποιούν ένα κτίριο κατοικιών περίπου 20 μέτρα από την είσοδο του υπόγειου καταφυγίου που χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι όπου σκοτώθηκε ο ηλικιωμένος.
Σε μια πόλη στο Ντονμπάς στις 6 Μαΐου, οι ρωσικές δυνάμεις χρησιμοποίησαν ευρέως απαγορευμένα και εγγενώς αδιάκριτα πυρομαχικά διασποράς σε μια γειτονιά με κυρίως μονοκατοικίες ή διώροφες κατοικίες όπου οι ουκρανικές δυνάμεις επιχειρούσαν με πυροβολικό. Θραύσματα προκάλεσαν ζημιές στους τοίχους του σπιτιού όπου μένει η Άννα, 70 ετών, με τον γιο της και την 95χρονη μητέρα της.
Η Άννα είπε: «Σράπνελ πέταξαν μέσα από τις πόρτες. Ήμουν μέσα. Το ουκρανικό πυροβολικό ήταν κοντά στο χωράφι μου… Οι στρατιώτες ήταν πίσω από το χωράφι, πίσω από το σπίτι… Τους είδα να μπαινοβγαίνουν… από τότε που άρχισε ο πόλεμος… Η μητέρα μου είναι… παράλυτη, οπότε δεν μπορούσα να φύγω».
Στις αρχές Ιουλίου, ένας εργάτης σε αγρόκτημα τραυματίστηκε όταν οι ρωσικές δυνάμεις έπληξαν μια γεωργική αποθήκη στην περιοχή του Μικολάιβ. Ώρες μετά την επίθεση, οι ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας είδαν την παρουσία ουκρανικού στρατιωτικού προσωπικού και οχημάτων στον χώρο αποθήκευσης σιτηρών και μάρτυρες επιβεβαίωσαν ότι ο στρατός χρησιμοποιούσε την αποθήκη, που βρίσκεται απέναντι από ένα αγρόκτημα όπου ζουν και εργάζονται πολίτες.
Ενώ οι ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας εξέταζαν ζημιές σε κατοικίες και παρακείμενα δημόσια κτίρια στο Χάρκοβο και σε χωριά στο Donbas και ανατολικά του Mykolaiv, άκουσαν εξερχόμενα πυρά από θέσεις ουκρανικού στρατού.
Στο Bakhmut, αρκετοί κάτοικοι είπαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι ο ουκρανικός στρατός χρησιμοποιούσε ένα κτίριο μόλις 20 μέτρα απέναντι από ένα πολυώροφο κτίριο κατοικιών. Στις 18 Μαΐου, ένας ρωσικός πύραυλος έπληξε το μπροστινό μέρος του κτιρίου, καταστρέφοντας εν μέρει πέντε διαμερίσματα και ζημιές σε κοντινά κτίρια. Η Κατερίνα, κάτοικος που επέζησε από την επίθεση, είπε: «Δεν κατάλαβα τι συνέβη. [Υπήρχαν] σπασμένα παράθυρα και πολλή σκόνη στο σπίτι μου… Έμεινα εδώ γιατί η μητέρα μου δεν ήθελε να φύγει. Έχει προβλήματα υγείας».
Τρεις κάτοικοι είπαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι πριν από το χτύπημα, οι ουκρανικές δυνάμεις χρησιμοποιούσαν ένα κτίριο απέναντι από το βομβαρδισμένο κτίριο και ότι δύο στρατιωτικά φορτηγά ήταν σταθμευμένα μπροστά από ένα άλλο σπίτι που υπέστη ζημιές όταν χτύπησε ο πύραυλος. Οι ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας βρήκαν σημάδια στρατιωτικής παρουσίας μέσα και έξω από το κτίριο, συμπεριλαμβανομένων σακουλών με άμμο και μαύρων πλαστικών καλυμμάτων που καλύπτουν τα παράθυρα, καθώς και νέου εξοπλισμού πρώτων βοηθειών για τραύματα, κατασκευής ΗΠΑ.
«Δεν έχουμε λόγο για το τι κάνει ο στρατός, αλλά πληρώνουμε το τίμημα», είπε στη Διεθνή Αμνηστία ένας κάτοικος του οποίου το σπίτι υπέστη επίσης ζημιές από την επίθεση.
Στρατιωτικές βάσεις σε νοσοκομεία
Ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας παρακολούθησαν τις ουκρανικές δυνάμεις να χρησιμοποιούν νοσοκομεία ως de facto στρατιωτικές βάσεις σε πέντε τοποθεσίες. Σε δύο πόλεις, δεκάδες στρατιώτες ξεκουράζονταν και έτρωγαν γεύματα στα νοσοκομεία. Σε μια άλλη πόλη, στρατιώτες πυροβολούσαν κοντά στο νοσοκομείο.
Μια ρωσική αεροπορική επιδρομή στις 28 Απριλίου τραυμάτισε δύο εργαζόμενους σε ιατρικό εργαστήριο σε προάστιο του Χάρκοβο, αφού οι ουκρανικές δυνάμεις είχαν δημιουργήσει μια βάση στο συγκρότημα.
Η χρήση νοσοκομείων για στρατιωτικούς σκοπούς αποτελεί ξεκάθαρη παραβίαση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου.
Στρατιωτικές βάσεις στα σχολεία
Ο ουκρανικός στρατός στήνει τακτικά βάσεις σε σχολεία σε πόλεις και χωριά στο Donbas και στην περιοχή Mykolaiv. Τα σχολεία ήταν προσωρινά κλειστά για τους μαθητές από την έναρξη της σύγκρουσης, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις τα κτίρια βρίσκονταν κοντά σε κατοικημένες γειτονιές με πολίτες
Σε 22 από τα 29 σχολεία που επισκέφθηκαν, οι ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας είτε βρήκαν στρατιώτες που χρησιμοποιούν τις εγκαταστάσεις είτε βρήκαν στοιχεία τρέχουσας ή προηγούμενης στρατιωτικής δραστηριότητας – συμπεριλαμβανομένης της παρουσίας στρατιωτικών όπλων, πεταμένων πυρομαχικών, πακέτων σιτηρεσίου στρατού και στρατιωτικών οχημάτων.
Οι ρωσικές δυνάμεις έπληξαν πολλά από τα σχολεία που χρησιμοποιούν οι ουκρανικές δυνάμεις. Σε τουλάχιστον τρεις πόλεις, μετά τον ρωσικό βομβαρδισμό των σχολείων, Ουκρανοί στρατιώτες μετακόμισαν σε άλλα σχολεία κοντά, θέτοντας τις γύρω γειτονιές σε κίνδυνο παρόμοιων επιθέσεων.
Σε μια πόλη ανατολικά της Οδησσού, η Διεθνής Αμνηστία είδε ένα ευρύ μοτίβο Ουκρανών στρατιωτών που χρησιμοποιούν περιοχές πολιτών για διαμονή και ως χώρους στάσης, συμπεριλαμβανομένης της τοποθέτησης τεθωρακισμένων οχημάτων κάτω από δέντρα σε αμιγώς οικιστικές γειτονιές και χρήση δύο σχολείων που βρίσκονται σε πυκνοκατοικημένες κατοικημένες περιοχές. Οι ρωσικές επιδρομές κοντά στα σχολεία σκότωσαν και τραυμάτισαν αρκετούς αμάχους μεταξύ Απριλίου και τέλη Ιουνίου – συμπεριλαμβανομένου ενός παιδιού και μιας μεγαλύτερης γυναίκας που σκοτώθηκαν σε επίθεση με ρουκέτα στο σπίτι τους στις 28 Ιουνίου.
Στο Μπαχμούτ, οι ουκρανικές δυνάμεις χρησιμοποιούσαν ένα πανεπιστημιακό κτίριο ως βάση όταν ρωσικό χτύπημα έπληξε στις 21 Μαΐου, σκοτώνοντας σύμφωνα με πληροφορίες επτά στρατιώτες. Το πανεπιστήμιο βρίσκεται δίπλα σε ένα πολυώροφο κτίριο κατοικιών που υπέστη ζημιές στην απεργία, μαζί με άλλα σπίτια πολιτών περίπου 50 μέτρα μακριά. Ερευνητές της Διεθνούς Αμνηστίας βρήκαν τα υπολείμματα ενός στρατιωτικού οχήματος στην αυλή του βομβαρδισμένου κτιρίου του πανεπιστημίου.
Το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο δεν απαγορεύει ρητά τα μέρη σε σύγκρουση να εδρεύουν σε σχολεία που δεν λειτουργούν. Ωστόσο, οι στρατιωτικοί έχουν την υποχρέωση να αποφεύγουν τη χρήση σχολείων που βρίσκονται κοντά σε σπίτια ή πολυκατοικίες γεμάτες με πολίτες, θέτοντας αυτές τις ζωές σε κίνδυνο, εκτός εάν υπάρχει επιτακτική στρατιωτική ανάγκη. Εάν το κάνουν, θα πρέπει να προειδοποιήσουν τους αμάχους και, εάν χρειαστεί, να τους βοηθήσουν να εκκενώσουν. Αυτό δεν φαίνεται να συνέβη στις υποθέσεις που εξέτασε η Διεθνής Αμνηστία.
Οι ένοπλες συγκρούσεις παρεμποδίζουν σοβαρά το δικαίωμα των παιδιών στην εκπαίδευση και η στρατιωτική χρήση των σχολείων μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή που στερεί περαιτέρω αυτό το δικαίωμα από τα παιδιά μόλις τελειώσει ο πόλεμος. Η Ουκρανία είναι μία από τις 114 χώρες που έχουν εγκρίνει τη Διακήρυξη για τα Ασφαλή Σχολεία, μια συμφωνία για την προστασία της εκπαίδευσης εν μέσω ένοπλων συγκρούσεων, η οποία επιτρέπει στα μέρη να χρησιμοποιούν εγκαταλελειμμένα ή εκκενωμένα σχολεία μόνο όπου δεν υπάρχει βιώσιμη εναλλακτική λύση.
Αδιάκριτες επιθέσεις από τις ρωσικές δυνάμεις
Πολλά από τα ρωσικά πλήγματα που κατέγραψε η Διεθνής Αμνηστία τους τελευταίους μήνες πραγματοποιήθηκαν με εγγενώς αδιάκριτα όπλα, συμπεριλαμβανομένων διεθνώς απαγορευμένων πυρομαχικών διασποράς ή με άλλα εκρηκτικά όπλα με αποτελέσματα ευρείας διασποράς. Άλλοι χρησιμοποίησαν κατευθυνόμενα όπλα με διαφορετικά επίπεδα ακρίβειας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα όπλα ήταν αρκετά ακριβή ώστε να στοχεύουν συγκεκριμένα αντικείμενα.
Η πρακτική του ουκρανικού στρατού να τοποθετεί στρατιωτικούς στόχους εντός κατοικημένων περιοχών δεν δικαιολογεί σε καμία περίπτωση τις αδιάκριτες ρωσικές επιθέσεις. Όλα τα μέρη σε μια σύγκρουση πρέπει ανά πάσα στιγμή να διακρίνουν μεταξύ στρατιωτικών στόχων και πολιτικών και να λαμβάνουν όλες τις εφικτές προφυλάξεις, συμπεριλαμβανομένης της επιλογής όπλων, για να ελαχιστοποιήσουν τη ζημιά για τον άμαχο πληθυσμό. Οι αδιάκριτες επιθέσεις που σκοτώνουν ή τραυματίζουν αμάχους ή βλάπτουν πολιτικούς στόχους αποτελούν εγκλήματα πολέμου.
«Η ουκρανική κυβέρνηση θα πρέπει να διασφαλίσει αμέσως ότι θα τοποθετήσει τις δυνάμεις της μακριά από κατοικημένες περιοχές ή θα πρέπει να απομακρύνει τους αμάχους από περιοχές όπου επιχειρεί ο στρατός. Οι στρατιώτες δεν πρέπει ποτέ να χρησιμοποιούν τα νοσοκομεία για να εμπλακούν σε μάχες και θα πρέπει να χρησιμοποιούν τα σχολεία ή τα σπίτια πολιτών ως έσχατη λύση όταν δεν υπάρχουν βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις», δήλωσε η Agnès Callamard.
Η Διεθνής Αμνηστία επικοινώνησε με το Υπουργείο Άμυνας της Ουκρανίας με τα ευρήματα της έρευνας στις 29 Ιουλίου 2022. Κατά τη στιγμή της δημοσίευσης, οι Ουκρανοί δεν είχαν απαντήσει ακόμη.