Συνθήκη της Λωζάννης: 12 Αλήθειες που “καίνε” την Τουρκία

Η πραγματικότητα δείχνει πως η Τουρκία δεν λύνει τα προβλήματά της διά του Διεθνούς Δικαίου, αλλά διά των όπλων. Διαπράττει ένα έγκλημα διαρκείας επί μισό αιώνα με την εισβολή και την κατοχή στην μισή Κύπρο, εγκαθιστώντας το ψευδοκράτος, κι ας μην αναγνωρίζεται από κανέναν.

• Του Βασίλη Γαλούπη

Είναι η μόνη που «βλέπει» «τουρκική μειονότητα» στη Θράκη. Κάνει συστηματικά και μαζικά εκκαθαρίσεις στα κουρδικά εδάφη, εμπλέκεται αυτή τη στιγμή στρατιωτικά σε ξένες χώρες, όπως το Ιράκ, η Συρία, ο Καύκασος και η Λιβύη, ενώ αναμειγνύεται στα εσωτερικά βαλκανικών κρατών, υποδαυλίζοντας μουσουλμανικούς πληθυσμούς.

Η πάγια στρατηγική της Τουρκίας είναι να αμφισβητεί και να «δηλητηριάζει» τη Συνθήκη της Λωζαννης, όπως και μεταγενέστερες. Να μην αναγνωρίζει τα διεθνή δικαστήρια. Να επιτίθεται στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, όταν δεν της αρέσουν οι καταδικαστικές αποφάσεις, όπως συνέβη πέρυσι για τις προκλητικές ενέργειές της στα Βαρώσια.

Εν ολίγοις, η Τουρκία, όταν διεκδικεί νέα εδάφη και μόνο εφόσον θεωρεί ότι μπορεί να κερδίσει στο πεδίο των μαχών, το πράττει. Κατά παράβαση κάθε Συνθήκης και έννοιας δικαίου. Το έχει αποδείξει πολλάκις στο παρελθόν και μέχρι σήμερα.

Aυθαίρετες παρερμηνείες

Το γεγονός ότι ο Ερντογάν αντιστρέφει με αυθαίρετες παρερμηνείες και διασπείρει ψεύδη για τη Συνθήκη της Λωζάννης εντάσσεται στο διαρκές πλαίσιο της μηχανής εντυπώσεων, απειλών και δημιουργίας άλλοθι προς μελλοντική εκμετάλλευση. Ενός προπαγανδιστικού μηχανισμού μακροπρόθεσμης στόχευσης, στον οποίο ήδη, δυστυχώς αλλά ουδόλως αφελώς, έχουν ενδώσει οι… εταίροι μας σε Ε.Ε. και ΝΑΤΟ, κάνοντας πλέον όλο και πιο συχνά τη μεροληπτική υπέρ της Τουρκίας προτροπή «βρείτε τα ακόμα και στη Χάγη αν χρειαστεί».

Προφανώς και αν ο Ερντογάν εκτιμούσε πως πράγματι έχει διασφαλισμένη την έκβαση που επιθυμεί σε τυχόν εισβολή σε ελληνικά νησιά, θα το είχε ήδη πράξει, όπως ακριβώς κάνει αυτή τη στιγμή και σε άλλα εδάφη. Καταπατώντας, όπως γίνεται πάντα από την Τουρκία, τις Συνθήκες, το Διεθνές Δίκαιο, τον ΟΗΕ και όποιες συμμαχίες.

Η Τουρκία αγνοεί τις Συνθήκες. Δημιουργεί τετελεσμένα και κοιτάει να τα νομιμοποιήσει αργότερα, με την ανοχή της διεθνούς κοινότητας.

Όπως και να έχει, η Συνθήκη της Λωζάννης αλλά και οι μεταγενέστερες που ενίσχυσαν τα ελληνικά κεκτημένα αποτελούν το αδιάψευστο ντοκουμέντο που «βομβαρδίζει» κάθε τουρκικό ψευδοεπιχείρημα, όπως θα αποδείξουμε σήμερα.

Ο Ερντογάν μπορεί να αμφισβητεί, για τη δημιουργία κλίματος, τις ίδιες τις υπογραφές της χώρας του, αλλά οι υπογραφές υπάρχουν. Και πρακτικά η Ελλάδα δεν έχει να συζητήσει τίποτα και με κανέναν. Ούτε στη Χάγη ούτε πουθενά. Τα δικαιώματα της χώρας μας επί των νησιών της είναι απολύτως κατοχυρωμένα και αδιαπραγμάτευτα.

Προτροπές, όπως αυτές που έχουν εκφραστεί από τον πρώην πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη, μοναδικό υπεύθυνο για την γκριζοποίηση των Ιμίων, περί παραπομπής του συνόλου των ελληνοτουρκικών διαφορών στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης και σιγοντάρονται από δημοσιογράφους και πολιτικούς κύκλους του λεγόμενου «κατευνασμού» ουσιαστικά καταρρίπτονται με ακλόνητη σαφήνεια από τις ίδιες τις Συνθήκες. Ουδεμία σύγκρουση ερμηνειών προκύπτει.

Η μοναδική, ξεκάθαρη και πάγια θέση που εκφράζει τα ελληνικά συμφέροντα οφείλει να είναι αυτή που εξέφρασε, και πρόσφατα, ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής:

«Η άποψη ότι για την ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις υπάρχει αμοιβαία ευθύνη ή ότι δεν μπορούμε να αρνούμαστε τη διεύρυνση της ατζέντας των προς επίλυση θεμάτων που κατά το δοκούν φορτώνει ολοένα η Τουρκία είναι εσφαλμένη. Για τη Χάγη, η μόνη πραγματική διαφορά στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο είναι η οριοθέτηση της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας. Είναι αδιανόητη οιαδήποτε διαπραγμάτευση ή παραπομπή περί γκρίζων ζωνών, κυριαρχίας επί νήσων, νησίδων και βραχονησίδων, αποστρατιωτικοποίησης νησιών που απειλούνται και του αναφαίρετου μονομερούς δικαιώματος της Ελλάδας να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα».

Καμία χώρα δεν μπαίνει σε μια νομική διαμάχη από την οποία δεν έχει τίποτα να κερδίσει, παρά μόνο τον κίνδυνο να απολέσει κεκτημένα, τα οποία υπό άλλες συνθήκες θα έχανε μόνο αν ο διεκδικών κήρυττε πόλεμο και τον κέρδιζε.

1. Από πότε ισχύει η Συνθήκη της Λωζάννης; Από τις 24 Ιουλίου 1923, όταν υπογράφηκε στη Λωζάννη της Ελβετίας η Συνθήκη που έθετε τα όρια της σύγχρονης Τουρκίας. Υπέγραψαν η Ελλάδα, η Τουρκία και άλλες χώρες που πολέμησαν στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και στη μικρασιατική εκστρατεία και συμμετείχαν στη Συνθήκη των Σεβρών, συμπεριλαμβανομένης και της ΕΣΣΔ, που δεν συμμετείχε στην προηγούμενη Συνθήκη. Η διάσκεψη άρχισε στις 7 Νοεμβρίου 2022.
2. Τι προβλέπει για τα νησιά η Συνθήκη; Το άρθρο 12 της Συνθήκης της Λωζάννης διασφαλίζει «την κυριαρχία της Ελλάδος επί των νήσων της Ανατολικής Μεσογείου (εκτός Ιμβρου, Τενέδου και Λαγουσών) Λήμνο, Σαμοθράκης, Μυτιλήνης, Χίου, Σάμου και Ικαρίας. Σημειώνει ότι «εκτός αντιθέτου διατάξεως της παρούσης Συνθήκης, αι νήσοι, αι κείμεναι εις μικροτέραν απόστασιν των τριών μιλίων της ασιατικής ακτής, παραμένουσιν υπό την τουρκικήν κυριαρχίαν». Η Τουρκία υπέγραψε ότι «παραιτείται παντός τίτλου και δικαιώματος πάσης φύσεως επί των εδαφών ή εν σχέσει προς τα εδάφη άτινα κείνται πέραν των προβλεπομένων υπό της παρούσης Συνθήκης ορίων, ως και επί των νήσων». Συνεπώς, καμία διεκδίκηση δεν μπορεί να προβάλλει η Τουρκία επί των ελληνικών νησιών.
3. Τι ίσχυε για τα Δωδεκάνησα στη Συνθήκη της Λωζάννης; Σύμφωνα με το άρθρο 15 της Συνθήκης της Λωζάννης, «Η Τουρκία παραιτείται υπέρ της Ιταλίας παντός δικαιώματος και τίτλου επί των κάτωθι απαριθμουμένων νήσων, τουτέστι των Αστυπαλαίας, Ρόδου, Χάλκης, Καρπάθου, Κάσσου, Τήλου, Νισύρου, Καλύμνου, Λέρου, Πάτμου, Λειψούς, Σύμης και Κω, των κατεχομένων νυν υπό της Ιταλίας και των νησίδων των εξ αυτών εξαρτωμένων, ως και της νήσου Καστελλορίζου».
4. Τι άλλαξε για τα Δωδεκάνησα στη συνέχεια; Αμέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Συνθήκη της Λωζάννης επικαιροποιήθηκε από τη Συνθήκη των Παρισίων, στις 10 Δεκεμβρίου 1947: «Η Ιταλία εκχωρεί εις την Ελλάδα εν πλήρει κυριαρχία τας νήσους της Δωδεκανήσου τας κατωτέρω απαριθμουμένας, ήτοι: Αστυπάλαιαν, Ρόδον, Χάλκην, Κάρπαθον, Κάσον, Τήλον, Νίσυρον, Κάλυμνον, Λέρον, Πάτμον, Λειψών, Σύμην, Κω και Καστελλόριζον, ως και τας παρακειμένας νησίδας». Η πλήρης κυριαρχία επί των Δωδεκανήσων δεν μπορεί να αμφισβητηθεί.
5. Τι ισχύει για την στρατιωτικοποίηση των ελληνικών νησιών; Τα fake news Ερντογάν περί αποστρατιωτικοποίησης των ελληνικών νησιών έχουν ήδη «τακτοποιηθεί» από τρεις Συνθήκες. Συγκεκριμένα, το καθεστώς των νησιών μας διέπεται: 1) Για Λήμνο και Σαμοθράκη από τη Σύμβαση της Λωζάννης για τα Στενά του 1923, η οποία αντικαταστάθηκε με τη Σύμβαση του Μοντρέ του 1936. 2) Για Μυτιλήνη, Χίο, Σάμο και Ικαρία από τη Συνθήκη της Λωζάννης. 3) Για Δωδεκάνησα από τη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων του 1947.
6. Τι ισχύει για Λήμνο και Σαμοθράκη συγκεκριμένα; Στη Σύμβαση της Λωζάννης προβλεπόταν αρχικά για τα Στενά η αποστρατιωτικοποίηση Λήμνου και Σαμοθράκης, μαζί με τα Δαρδανέλια, τη Θάλασσα του Μαρμαρά, την Ιμβρο και την Τένεδο. Ομως καταργήθηκε από τη Σύμβαση του Μοντρέ του 1936. Εκεί αναφέρεται ρητώς το δικαίωμα της Ελλάδας να εξοπλίσει τη Λήμνο και τη Σαμοθράκη. Μάλιστα, αναγνωρίστηκε από την Τουρκία, από την επιστολή που απηύθυνε στον Ελληνα πρωθυπουργό στις 6 Μαΐου 1936 ο τότε Τούρκος πρέσβης στην Αθήνα Ρουσέν Εσρέφ. Στη συνέχεια, ο τότε ΥΠΕΞ της Τουρκίας Ρουστού Αράς, με ομιλία του στη Βουλή για την κύρωση της σύμβασης, ανέφερε: «Οι διατάξεις που αφορούν τις νήσους Λήμνο και Σαμοθράκη, οι οποίες ανήκουν στη γειτονική μας και φιλική χώρα Ελλάδα και είχαν αποστρατιωτικοποιηθεί κατ’ εφαρμογήν της Σύμβασης της Λωζάννης του 1923, επίσης καταργήθηκαν με τη νέα Σύμβαση του Μοντρέ και αυτό μας ευχαριστεί ιδιαίτερα».
7. Τι ισχύει για Μυτιλήνη, Χίο, Σάμο και Ικαρία; Σε κανένα σημείο της Συνθήκη της Λωζάννης δεν υπάρχει αναφορά ότι για τα συγκεκριμένα νησιά υπάρχει καθεστώς αποστρατιωτικοποίησης. Σύμφωνα με το άρθρο 13, η ελληνική κυβέρνηση ανέλαβε μόνο μία υποχρέωση: «Να μη χρησιμοποιήσει τα νησιά για εγκαταστάσεις ναυτικών βάσεων και οχυρωματικά έργα». Επίσης προβλέπεται ότι «η Οθωμανική Κυβέρνησις θα απαγορεύση εις την στρατιωτικήν αεροπλοΐαν αυτής να υπερίπταται των ρηθεισών νήσων». Κάτι που η Τουρκία καταπατά εδώ και δεκαετίες. Στη Συνθήκη της Λωζάννης αναφέρεται ρητώς η παρουσία ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων στα νησιά: Οι ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις σ’ αυτά τα νησιά θα περιορισθούν στον συνήθη αριθμό «διά την στρατιωτικήν υπηρεσίαν καλουμένων, οίτινες δύνανται να εκγυμνάζωνται επί τόπου, ως και εις δύναμιν χωροφυλακής και αστυνομίας ανάλογον προς την εφ’ ολοκλήρου του ελληνικού εδάφους υπάρχουσαν τοιαύτην».
8. Ποιο είναι το καθεστώς για τα Δωδεκάνησα; Τα Δωδεκάνησα παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα «κατά πλήρη κυριαρχία» το 1947 στο Παρίσι. Οι διατάξεις της εν λόγω Συνθήκης προβλέπουν την αποστρατιωτικοποίηση των νήσων αυτών: «Αι ανωτέρω νήσοι θα αποστρατιωτικοποιηθώσι και θα παραμείνωσιν αποστρατιωτικοποιημέναι». Στα Δωδεκάνησα υφίστανται ορισμένες δυνάμεις εθνοφυλακής, οι οποίες έχουν δηλωθεί σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από τις διατάξεις της συμφωνίας CFE. Για τη Μείωση Συμβατικών Εξοπλισμών στην Ευρώπη, που υπογράφηκε το 1990. Ομως για τους τουρκικούς ισχυρισμούς περί αποστρατιωτικοποίησης θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Τουρκία δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος στη Συνθήκη του 1947. Το άρθρο 34 της Συνθήκης της Βιέννης για το Δίκαιο των Συνθηκών διευκρινίζει ότι «μια συνθήκη δεν δημιουργεί υποχρεώσεις ή δικαιώματα για τρίτες χώρες εκτός των συμβαλλομένων».
9. Υπάρχει άλλη σημαντική παράμετρος για τα Δωδεκάνησα; Ναι, κι έχει να κάνει με την τέως ΕΣΣΔ. Το 1947 η πρόβλεψη περί αποστρατιωτικοποίησης των Δωδεκανήσων έγινε σε ένα ευρύτερο πλαίσιο κατ’ απαίτηση της Σοβιετικής Ενωσης, σύμφωνα με το κλίμα της εποχής. Το καθεστώς αποστρατιωτικοποίησης έχασε τον λόγο ύπαρξής του αμέσως μετά, και επί της ουσίας έπαψε να εφαρμόζεται σε διεθνή κλίμακα, όταν άρχισε ο Ψυχρός Πόλεμος με το ΝΑΤΟ και το Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Το καθεστώς της αποστρατικοποίησης έπαψε να εφαρμόζεται για ιταλικά νησιά, για τη Δυτική Γερμανία, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, την Αν. Γερμανία, την Ουγγαρία και τη Φινλανδία.
10. Πώς καταρρίπτεται ακόμα ένας τουρκικός ισχυρισμός περί αποστρατιωτικοποίησης; Κάθε κυρίαρχο κράτος είναι υποχρεωμένο να αμύνεται σε περίπτωση απειλής. Η Τουρκία με την εισβολή στην Κύπρο, τις διαρκείς και ευθείες απειλές της, τις υπερπτήσεις και τα γεγονότα στα Ιμια δεν δίνει μόνο το δικαίωμα, αλλά υποχρεώνει την Ελλάδα να κάνει ό,τι χρειάζεται για να ενισχύει την αμυντική ικανότητά της. Να σημειωθεί ότι στο άρθρο 16 της Λωζάννης η Τουρκία έχει δεσμευτεί ότι «παραιτείται παντός τίτλου και δικαιώματος πάσης φύσεως επί των εδαφών ή εν σχέσει προς τα εδάφη που βρίσκονται εκτός των συνόρων που καθορίζονται στην παρούσα Συνθήκη και τα νησιά άλλα από εκείνα στα οποία η κυριαρχία της αναγνωρίζεται από την εν λόγω Συνθήκη».
11. Ποια είναι η αλήθεια για τα μίλια στα νησιά; Η Συνθήκη της Λωζάννης στα άρθρα 6 και 12 αναφέρει ότι «νησιά που είναι κάτω των 3 μιλίων ανήκουν στη Τουρκία. Ομως την εποχή που υπογράφηκε η Συνθήκη στις μονάδες μετρήσεως των μιλίων υπήρχαν διαφορές. Το «mile» που ίσχυε στη Βρετανία αντιστοιχούσε σε 1.609 μέτρα, το «mille passus milliarium» αντιστοιχούσε σε 1.480 μέτρα, το «London mile» που ίσχυε στην Αγγλία σε 1.524 μέτρα και το «statute mile» στις ΗΠΑ σε 1.892 μ. Υπήρχαν ακόμα το κινεζικό, που ήταν 500 μέτρα, το ρωμαϊκό, το βελγικό, το γερμανικό, το σκανδιναβικό κ.ά. Δεν υπάρχει καμία σχετική αναφορά στη Συνθήκη. Το «διεθνές» μίλι (1.609 μέτρα) καθιερώθηκε ως μονάδα μέτρησης στην ξηρά το 1959 μαζί με το ναυτικό μίλι στη θάλασσα, αφού το «διεθνές ναυτικό μίλι» (1.852 μέτρα) υιοθετήθηκε στο Μονακό το 1929. Δηλαδή έξι χρόνια μετά την υπογραφή της Συνθήκης. Κατά συνέπεια, δεν πρέπει να θεωρείται πως τουρκικά είναι τα νησιά που είναι κάτω από 3 ναυτικά μίλια (δηλαδή 3×1.852 = 5.556), αλλά αυτά που είναι κάτω από 3 μίλια, δηλαδή 3×1.609 = 4.827 μέτρα. Προκύπτει μια διαφορά 728 μέτρων πίσω, προς τις μικρασιατικές ακτές. Αυτό σημαίνει πως 11 νησίδες και 14 βράχοι που θεωρούνται τουρκικά δεν είναι.

Τι ισχύει με τη μετακίνηση πληθυσμού και τις μειονότητες;

Η Συνθήκη της Λωζάννης προέβλεπε την ανταλλαγή πληθυσμών. Βασικό κριτήριο αποτελούσε, σύμφωνα με τη Συνθήκη, «η θρησκεία και όχι η εθνικότητα». Σύμφωνα με το άρθρο 2β της Συνθήκης, χρησιμοποιήθηκε ο όρος Μουσουλμάνοι και όχι Τούρκοι.

Μετακινήθηκαν από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη στην Ελλάδα 1.650.000 Οθωμανοί υπήκοοι, χριστιανικού θρησκεύματος, και από την Ελλάδα στην Τουρκία 670.000 Ελληνες υπήκοοι, μουσουλμανικού θρησκεύματος. Εξαιρέθηκαν από την ανταλλαγή οι 125.000 Ρωμιοί κάτοικοι της νομαρχίας της Κωνσταντινούπολης και οι κάτοικοι της Ιμβρου και της Τενέδου, ενώ στην Ελλάδα παρέμειναν 110.000 Μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης.

Συστηματικά η Τουρκία κάνει λόγο για «τουρκική μειονότητα» στη Θράκη, κάτι που αποτελεί κατάφωρη παραβίαση των όρων της Συνθήκης.