Ακόμα και εξορυκτικές δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένων των εξορύξεων υδρογονανθράκων, θα επιτρέπονται πλέον στις ζώνες προστασίας των περιοχών του Δικτύου Νatura 2000.
- Του Βασίλη Παπακωνσταντόπουλου
Μέσα από ένα νομοσχέδιο 97 άρθρων, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ξηλώνει ακόμα περισσότερο την περιβαλλοντική νομοθεσία, προκαλώντας την έντονη αντίδραση φορέων, περιβαλλοντικών οργανώσεων και πολιτών. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο opengov.gr, όπου έχει αναρτηθεί το σχέδιο νόμου προς δημόσια διαβούλευση (μέχρι αύριο το πρωί), υπάρχουν πάνω από 750 σχόλια, τα περισσότερα εκ των οποίων αφορούν τις αλλαγές που επιχειρούνται στο καθεστώς των προστατευόμενων περιοχών.
Αρκεί να διαβάσει κάποιος τον τίτλο του σχεδίου νόμου για να κατανοήσει ότι αγγίζει ένα τεράστιο εύρος πολεοδομικών και περιβαλλοντικών θεμάτων: «Διατάξεις για την απλοποίηση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης, των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων και την προστασία του περιβάλλοντος, επείγουσες δασικές, χωροταξικές και πολεοδομικές διατάξεις, θέσπιση πλαισίου για την ανάπτυξη των Υπεράκτιων Αιολικών Πάρκων, αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης και ζητήματα κυκλικής οικονομίας». Πέρα από τις ρυθμίσεις για το Δίκτυο Νatura 2000, περιλαμβάνει ρυθμίσεις για τα δασικά αυθαίρετα (οικιστικές πυκνώσεις), τους δασικούς χάρτες, τις οικοδομικές άδειες, τα υδατορέματα, τον πολεοδομικό σχεδιασμό στο Μάτι (παράταση έως τον Νοέμβριο), ακόμα και για τα ανθοπωλεία της Βουλής.
Επίσης, περιορίζεται ακόμη περισσότερο η σημασία της περιβαλλοντικής αδειοδότησης, δίνεται η δυνατότητα στους περιβαλλοντικούς ελεγκτές να αμείβονται απευθείας από τους ελεγχομένους, ενώ προχωρά και σε μειώσεις των επιβαλλόμενων προστίμων για περιβαλλοντικές παραβάσεις.
Ειδική αναφορά γίνεται στα Υπεράκτια Αιολικά Πάρκα, ορίζοντας για πρώτη φορά τη διαδικασία έκδοσης της άδειάς τους και την ανταγωνιστική διαδικασία επιλογής επενδυτή.
Ειδικότερα, με το σχέδιο νόμου (άρθρα 11-15) επέρχονται σημαντικές τροποποιήσεις στις επιτρεπόμενες χρήσεις γης στις ζώνες προστατευόμενων περιοχών του δικτύου Natura 2000. Σύμφωνα με το ΥΠΕΝ, οι τροποποιήσεις αποσκοπούν σε συμπλήρωση, απλοποίηση και αποσαφήνιση των χρήσεων γης και σε τεχνικές διορθώσεις. Οι κυριότερες διαφορές ως προς τις επιτρεπόμενες χρήσεις ανά ζώνη είναι:
1. Ζώνη απόλυτης προστασίας της φύσης
Επιτρέπονται οι οδοί ήπιας κυκλοφορίας, οι πεζόδρομοι και τα δίκτυα μεταφοράς ενέργειας. Εμμέσως, επιτρέπεται η βόσκηση και η ερασιτεχνική αλιεία.
2. Ζώνη προστασίας της φύσης
Προστίθεται η δυνατότητα εξορυκτικής δραστηριότητας, η οποία διενεργείται υπόγεια, υπό την προϋπόθεση ότι η είσοδος είναι εκτός της ζώνης προστασίας ή απολύτου προστασίας της φύσης.
– Καταργείται ο περιορισμός οι δρόμοι κ.λπ. να είναι αποκλειστικά για την «εξυπηρέτηση της προστασίας και της βέλτιστης διαχείρισης του προστατευτέου αντικειμένου» (ο περιορισμός αυτός διατηρείται μόνο για την κατοικία).
– Δίνεται η δυνατότητα ήπιου τουρισμού (και σε οργανωμένους υποδοχείς), υπό προϋποθέσεις, όπως και κατασκηνώσεων.
– Δίνεται μεγαλύτερη δυνατότητα για εγκατάσταση έργων ΑΠΕ.
– Επιτρέπονται η αναρρίχηση, η ιππασία, η περιήγηση σε σπήλαια, η κατάβαση ποταμού, η ανεμοπορία με αλεξίπτωτο πλαγιάς ή αιωροπτερισμό.
3. Ζώνη διατήρησης οικοτόπων και ειδών
– Καταργούνται οι επιμέρους περιορισμοί (αναψυκτήρια 100 τ.μ., τουριστικά καταλύματα ως 150 κλίνες κ.ά.), καθώς αυτοί μπορούν να θεσμοθετούνται με Προεδρικό Διάταγμα (Π.Δ.).
– Καταργούνται οι διατάξεις που επέτρεπαν χρήσεις μόνον στις εντός σχεδίου περιοχές.
– Προστίθενται οι «εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας», με την εξαίρεση «εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα».
– Καταργούνται οι επιμέρους περιορισμοί στις επιτρεπόμενες ειδικές χρήσεις.
– Καταργείται η απαγόρευση της κατοικίας στις εκτός σχεδίου περιοχές.
– Εξειδικεύεται η δυνατότητα δημιουργίας τουριστικής εγκατάστασης υπό όρους.
– Επιτρέπονται η αναρρίχηση, η ιππασία, η περιήγηση σε σπήλαια, η κατάβαση ποταμού, η ανεμοπορία με αλεξίπτωτο πλαγιάς ή αιωροπτερισμό.
– Καταργούνται ορισμένες χρήσεις που με τις υφιστάμενες διατάξεις προοριζόντουσαν αποκλειστικά για τις εντός σχεδίου περιοχές.
4. Ζώνη βιώσιμης διαχείρισης φυσικών πόρων
– Καταργείται η οριζόντια απαγόρευση σειράς ειδικών χρήσεων που σχετίζονταν με περιοχές εντός σχεδίου.
– Επιτρέπονται επίσης δραστηριότητες, όπως η αναρρίχηση, η ιππασία, η περιήγηση σε σπήλαια, η κατάβαση ποταμού, η ανεμοπορία με αλεξίπτωτο πλαγιάς ή αιωροπτερισμό.
– Για το σύνολο επιτρέπονται ήπια θαλάσσια αναψυχή, πεζοπορία ορειβασία κ.ά., που σήμερα απαγορεύονται.
– Οι φάροι και οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις χωροθετούνται, όπου απαιτείται, για την εξυπηρέτηση της ναυσιπλοΐας και της εθνικής άμυνας αντίστοιχα.
Πληρωμή των ελεγκτών από τους ελεγχομένους!
Την ίδια στιγμή, με άλλες διατάξεις του σχεδίου νόμου (Κεφάλαιο Β’) επιτρέπεται η απευθείας πληρωμή των ελεγκτών από τους ελεγχομένους. Συγκεκριμένα, οι αξιολογητές των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων θα αμείβονται απευθείας από τους φορείς των έργων που ελέγχουν, δημιουργώντας έτσι μια υπαλληλική σχέση, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, η οποία ακυρώνει την ανεξαρτησία που πρέπει να περιβάλλει το σύστημα αξιολόγησης των περιβαλλοντικών μελετών.
Επίσης, επιχειρείται να εξαιρεθούν από τις ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες που εκπονούνται σήμερα για όλες τις προστατευόμενες περιοχές διάφορες υφιστάμενες χρήσεις σε περιαστικές περιοχές, ανεξάρτητα με το αν είναι ασύμβατες με το προστατευόμενο αντικείμενο (τόπο ή είδος χλωρίδας ή πανίδας). Η αλλαγή της νομοθεσίας αναμένεται να καθυστερήσει ακόμη περισσότερο την ολοκλήρωση των ήδη καθυστερημένων ΕΠΜ, που είναι απαραίτητες για την έκδοση των Προεδρικών Διαταγμάτων.
Παράλληλα, διευρύνεται η συνοπτική διαδικασία τροποποίησης των περιβαλλοντικών όρων σε περιπτώσεις στρατηγικών επενδύσεων, επενδύσεων επί δημόσιων ακινήτων, τουριστικών λιμένων και επιχειρηματικών πάρκων. Αναφέρονται διάφορες ενδεικτικές περιπτώσεις αυτής της κατηγορίας, όπως κτιριακές ανακαινίσεις χωρίς αλλαγή χρήσης, αλλαγές σε ένα πεδίο εξόρυξης κ.ο.κ. Ουσιαστικά δίνεται πρώτη φορά η δυνατότητα απλής ενημέρωσης του φακέλου ενός περιβαλλοντικά αδειοδοτημένου έργου σε περίπτωση αλλαγών μικρής κλίμακας.
Αυθαίρετο κτίσμα
Μειώνονται τα πρόστιμα
Με άλλο άρθρο τροποποιούνται οι διοικητικές κυρώσεις για τις περιβαλλοντικές παραβάσεις με τεχνικού χαρακτήρα διορθώσεις και μειώνονται τα ελάχιστα προβλεπόμενα πρόστιμα, προκειμένου, όπως αναφέρει το υπουργείο, να βρίσκονται σε αναλογία με το πραγματικό οικονομικό μέγεθος πολλών μικρομεσαίων επιχειρήσεων που ανήκουν στην κατηγορία Β’, προς διασφάλιση της αρχής της αναλογικότητας.
Τα πρόστιμα επιβάλλονται έπειτα από ενιαία αξιολόγηση της σοβαρότητας του συνόλου των παραβάσεων, ενώ οι παραβάσεις κατατάσσονται σε τέσσερις κατηγορίες: 1) Χαμηλής σοβαρότητας, με πρόστιμο έως 0,5%, επί του συνολικού κύκλου εργασιών της τελευταίας χρήσης του φορέα του έργου ή της δραστηριότητας, που κυμαίνεται από 500 έως 50.000 ευρώ, 2) Μέτριας σοβαρότητας, για τις οποίες το πρόστιμο δεν υπερβαίνει το 1,5% επί του συνολικού κύκλου εργασιών της τελευταίας χρήσης του φορέα του έργου ή της δραστηριότητας και κυμαίνεται από 1.000 έως 200.000 ευρώ, 3) Σημαντικής σοβαρότητας, για τις οποίες το πρόστιμο δεν υπερβαίνει το 6% και κυμαίνεται από 4.000 έως 800.000 ευρώ και4) Πολύ σημαντικής σοβαρότητας, για τις οποίες το πρόστιμο δεν υπερβαίνει το 10% επί του συνολικού κύκλου εργασιών της τελευταίας χρήσης του φορέα του έργου ή της δραστηριότητας και κυμαίνεται από 10.000 έως 5.000.000 ευρώ.
Πώς θα αναπτυχθούν τα Υπεράκτια Αιολικά Πάρκα
Με στόχο την περαιτέρω διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα της χώρας και τη μείωση της χρήσης συμβατικών καυσίμων, το σχέδιο νόμου ανοίγει τον δρόμο για να εγκατασταθούν αιολικοί σταθμοί σε θαλάσσιες περιοχές. Φιλοδοξία της ηγεσίας του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας είναι η ανάπτυξη Υπεράκτιων Αιολικών Πάρκων ισχύος 2 γιγαβάτ έως το 2030.
Στο κεφάλαιο Η (άρθρα 59-75) του νομοσχεδίου ορίζεται η διαδικασία έκδοσης της άδειας υπεράκτιων αιολικών ερευνών και η ανταγωνιστική διαδικασία επιλογής επενδυτή. Οι επιχειρηματίες θα συνάπτουν σχετικές συμβάσεις ισχύος 20 ετών, ενώ θα πρέπει να υλοποιούνται εντός εξαετίας. Οι υπό διαβούλευση διατάξεις, πάντως, δεν ξεκαθαρίζουν το τοπίο ως προς το καθεστώς των παλαιών αδειών και αιτήσεων.
Ειδικότερα, με κοινή απόφαση των υπουργών Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Οικονομικών, Ανάπτυξης, Εξωτερικών, Εθνικής Αμυνας, Πολιτισμού και Αθλητισμού, Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, και Τουρισμού θα εγκριθεί το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Υπεράκτιων Αιολικών Πάρκων (ΥΑΠ), που θα αποτυπώνει σε ποιες θαλάσσιες περιοχές της χώρας είναι δυνατή η ανάπτυξή τους. Με την έκδοση σχετικού Προεδρικού Διατάγματος θα οριοθετηθούν μία ή περισσότερες περιοχές οργανωμένης ανάπτυξης ΥΑΠ, που αποτελούν τμήματα των θαλάσσιων περιοχών που εμπεριέχονται στο Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης ΥΑΠ και θα οριστούν οι όροι ανάπτυξης έργων ΥΑΠ σε αυτές.
Με απόφαση του φορέα ΥΑΠ θα εκκινήσει η διαδικασία χορήγησης αδειών έρευνας ΥΑΠ εντός των οριοθετημένων ΠΟΑΥΑΠ. Οι άδειες θα χορηγούνται σε ενδιαφερομένους που θα πληρούν συγκεκριμένα τεχνικά και οικονομικά κριτήρια, και θα υποβάλλουν και σχετική εγγυητική επιστολή. Οι κάτοχοι των αδειών έρευνας ΥΑΠ θα έχουν τη δυνατότητα να εκπονήσουν όλες τις αναγκαίες μετρήσεις και μελέτες εντός των ΠΟΑΥΑΠ για τις οποίες έλαβαν τη σχετική άδεια έρευνας και παράλληλα να συμμετάσχουν στην ανταγωνιστική διαδικασία υποβολής προσφορών για τη δυνατότητα εγκατάστασης έργου ΥΑΠ και τη λήψη λειτουργικής ενίσχυσης.
Μετά την πάροδο περίπου 2,5 ετών από τη χορήγηση των αδειών έρευνας ΥΑΠ θα οριστούν -με υπουργική απόφαση- επιμέρους περιοχές εγκατάστασης ΥΑΠ εντός των ΠΟΑΥΑΠ, καθώς και εκτίμηση της μέγιστης ισχύος έργων ΥΑΠ, που εκτιμάται ότι μπορεί να εγκατασταθεί σε καθεμία από αυτές. Ακολούθως η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) θα προκηρύξει ανταγωνιστική διαδικασία υποβολής προσφορών για τη χορήγηση λειτουργικής ενίσχυσης στα έργα που θα αναπτυχθούν εντός των Περιοχών Εγκατάστασης ΥΑΠ. Ο κάθε συμμετέχων στον διαγωνισμό θα υποβάλλει διακριτές προσφορές για κάθε περιοχή εγκατάστασης ΥΑΠ, η οποία βρίσκεται εντός της ΠΟΑΥΑΠ που έχει λάβει άδεια έρευνας και για την οποία επιθυμεί την εγκατάσταση έργου. Για την επιλογή του επενδυτή ΥΑΠ και τη χορήγηση λειτουργικής ενίσχυσης κριτήριο θα είναι η χαμηλότερη τιμή προσφοράς σε ευρώ ανά μεγαβατώρα, για την αποζημίωση της παραγόμενης ενέργειας από το έργο ΥΑΠ που αναπτύσσεται εντός της συγκεκριμένης περιοχής εγκατάστασης ΥΑΠ. Ο συμμετέχων που θα επιλεγεί από την ανταγωνιστική διαδικασία υποβολής προσφορών για συγκεκριμένη περιοχή εγκατάστασης ΥΑΠ θα έχει το αποκλειστικό δικαίωμα για αδειοδότηση, ανάπτυξη και εκμετάλλευση του έργου ΥΑΠ εντός της περιοχής εγκατάστασης ΥΑΠ.
Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστας Σκρέκας
Εντονες αντιδράσεις για την απαξίωση
Πολλές από τις διατάξεις του νομοσχεδίου, ειδικά εκείνες που αναφέρονται στις προστατευόμενες περιοχές, προκάλεσαν την έντονη αντίδραση περιβαλλοντικών οργανώσεων και φορέων. Σε κοινή του ανακοίνωση 11 περιβαλλοντικές οργανώσεις (ΑΝΙΜΑ, ΑΡΧΕΛΩΝ, Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Εταιρία Προστασίας Πρεσπών, Καλλιστώ, Οικολογική Εταιρία Ανακύκλωσης, Greenpeace, MEDASSET και WWF Ελλάς) ζητούν από την κυβέρνηση και το υπουργείο να αποσύρουν τα κεφάλαια του νομοσχεδίου που αφορούν την περιβαλλοντική αδειοδότηση και τις προστατευόμενες περιοχές. Επισημαίνουν ότι το νομοσχέδιο σηματοδοτεί ακόμα μία σοβαρή υποβάθμιση του θεσμικού πλαισίου προστασίας του περιβάλλοντος και διατήρησης της βιοποικιλότητας. Μεταξύ άλλων, στέκονται στην επιβάρυνση όλων των ζωνών προστασίας των προστατευόμενων περιοχών Natura 2000 με νέες χρήσεις, που δεν προβλέπονταν από το έτσι κι αλλιώς προβληματικό ισχύον καθεστώς.
Χαρακτηριστικά, στις ζώνες προστασίας της φύσης (δεύτερη σε αυστηρότητα ζώνη προστασίας) προβλέπονται πλέον η κατασκευή και η λειτουργία τουριστικών καταλυμάτων και άλλων τουριστικών υποδομών, εγκαταστάσεων ΑΠΕ, καθώς και κατασκηνώσεων, ενώ σε όλες τις κατηγορίες (πλην της «απόλυτης» προστασίας) προβλέπονται πλέον εξορυκτικές δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένων των εξορύξεων υδρογονανθράκων. «Η κυβέρνηση οφείλει να προχωρήσει άμεσα στην εκπλήρωση των υποχρεώσεών της που απορρέουν από τη νομοθεσία της Ε.Ε. για τη βιοποικιλότητα και να ολοκληρώσει χωρίς άλλες καθυστερήσεις και παλινωδίες τη θεσμική θωράκιση των περιοχών Natura 2000» αναφέρουν οι 11 οργανώσεις.
Στη δική του ανακοίνωση το Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητας υποστηρίζει ότι το προτεινόμενο νομοσχέδιο επιτυγχάνει το ακατόρθωτο: Συνδυάζει την πλήρη εξουδετέρωση των ήδη ανεπαρκών περιορισμών για τη διαφύλαξη των περιοχών απόλυτης προστασίας της φύσης με την απαξίωση της διαδικασίας περιβαλλοντικής αδειοδότησης και την κατάφωρη παραβίαση της ενωσιακής νομοθεσίας αλλά και των συνταγματικών διατάξεων για την προστασία του περιβάλλοντος και τις αρμοδιότητες της Δημόσιας Διοίκησης. «Οι διατάξεις του έρχονται να ολοκληρώσουν την εκθεμελίωση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας που επιχειρείται αποτελεσματικά τα τελευταία χρόνια. Αν μη τι άλλο, πάντως, το νομοσχέδιο είναι ειλικρινές. Διακηρύσσει έμπρακτα και πανηγυρικά την περιφρόνησή του για το περιβάλλον, τη βιώσιμη ανάπτυξη, το Σύνταγμα, την ενωσιακή νομοθεσία και το Κράτος Δικαίου. Και, δυστυχώς, δεν μας αφήνει καν περιθώρια να ευχηθούμε “και μη χειρότερα”» αναφέρει το Επιμελητήριο.