Άρθρο του Γιάννη Βαληνάκη στην εφημεριδα Τα Νεα στις 29.04.22
Η βαλκανική πολιτική της χώρας μας φαίνεται να υποφέρει, όπως και η υπόλοιπη εξωτερική πολιτική μας, από χρονοκαθυστέρηση. Υπό το φως του ρευστότερου και πιο επικίνδυνου κόσμου που ανέτειλε με τον πόλεμο της Ουκρανίας, επιβάλλεται η αναθεώρηση αρκετών παραμέτρων της εθνικής στρατηγικής. Ανάμεσά τους και της «ανιδιοτελούς» και αυτόματης συμπόρευσής μας με κάθε ευρωπαική τάση και απόφαση.Ούτε η αναγνώριση του Κοσόβου, ούτε ο προσανατολισμός του αλβανικού κόσμου προς την Τουρκία , ούτε γενικότερα οι νέες διευρύνσεις της ΕΕ και του ΝΑΤΟ προσθέτουν πραγματικά κέρδη στη χώρα μας. Αλλά ούτε καν εξετάζουμε και χρήσιμα «ανταλλάγματα» για όλες αυτές τις συναινέσεις που βιαστικά παρέχουμε.
Ας ξεκινήσουμε από το νέο παγκόσμιο περιβάλλον —το τέλος της εποχής της αθωότητας— που διαμορφώνεται. Όσοι είχαν πιστέψει ότι ο πόλεμος, ο αναθεωρητισμός συνόρων και η δια της βίας «διόρθωση ιστορικών λαθών» δεν είναι νοητές μέθοδοι στην Ευρώπη, διαψεύδονται οικτρά. Γινόμαστε δυστυχώς μάρτυρες μιας γενικότερης επανάκαμψης «αναχρονιστικών» μεθόδων και πρακτικών και την απειλητική υποχώρηση των δυτικών αξιών στον υπόλοιπο κόσμο. Κι όμως πορευόμαστε ως χώρα σαν να μην άλλαξε τίποτε, θεωρώντας απλά ότι πρόκειται για εξαιρέσεις και δια του ξορκίσματος θα τις εξαφανίσουμε από τον ορίζοντά μας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η άρνηση κατανόησης της αυξανόμενης απειλής από την Τουρκία που στρουθοκαμηλικά ελπίζουμε, με θνησιγενή αφηγήματα και «ανοιχτά κανάλια» επικοινωνίας, να «ξορκίσουμε» παραμελώντας τις αναγκαίες προετοιμασίες για το χειρότερο σενάριο.
Λόγω του τουρκικού αναθεωρητισμού, αναγκαστικά αντιμετωπίζουμε και τα περιφερειακά προβλήματα υπό το πρίσμα του αν μας προσθέτουν ή μας αφαιρούν ισχύ και επιχειρήματα σε σχέση με την απειλή αυτή. Στο πρόβλημα του Κοσόβου η χώρα μας έχει (ή είχε) μια πολιτική αρχών και διαφύλαξης, μέσω της μη αναγνώρισης, ενός ιδιαίτερου εθνικού συμφέροντος. Ό,τι όμως υπερασπίζεται η ασφαλής Δανία ή Πορτογαλία δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι αυτόματα μπορεί να υπερασπιστεί χωρίς αβαρίες και η Ελλάδα. Η στάση μας —όπως και ορισμένων άλλων χωρών της ΕΕ αλλά και της μισής υφηλίου— σχετίζεται πρώτα-πρώτα με τις ανώμαλες συνθήκες που οδήγησαν στη δημιουργία του Κοσόβου: με την επίκληση «μαζικής παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» τρίτες χώρες κρίνουν ότι μπορούν να επιβάλουν δια του πολέμου την απόσπαση εδάφους και την ανεξαρτοποίησή του. Πολλά τα θέματα που τίθενται και επικίνδυνο το προηγούμενο που δημιουργήθηκε. Μεγάλα κυρίως τα περιθώρια ακροβατικών παρερμηνειών και του ενδεχομένου να βρεθούν μιμητές —κατ’εξοχήν από χώρες όπως η Τουρκία.
Συναφές θέμα που όμως δεν φαίνεται να μας απασχολεί μέσα στον τυφλό ευρωπαισμό μας, είναι το αν πορευόμαστε βλέποντας το δέντρο ή το δάσος —δηλ. μόνο το Κόσοβο ή τον αλβανικό κόσμο που ανδρώνεται στα βόρεια σύνορά μας στο σύνολό του. Η ευρωπαική προοπτική της Αλβανίας, της Βόρειας Μακεδονίας και του Κοσόβου οδηγεί μαθηματικά στην ουσιαστική συνένωση (και ενδυνάμωσή) τους εντός της ΕΕ. Όμως το κέντρο (και όχι μόνο) του αλβανικού κόσμου —σήμερα τα Τίρανα— έχει προσανατολιστεί προς την Τουρκία , τον στρατηγικό εταίρο της όπως τον αποκαλεί ο κ.Ράμα. Η ΕΕ είναι για τον τελευταίο ένα απέραντο ταμείο χρηματοδότησης κι όχι μια ένωση αξιών. Αντίθετα, το Ισλάμ είναι δυστυχώς η κυρίαρχα αυξανόμενη τάση, με τον Ερντογάν και τις ιδέες του να μαγνητίζουν το ενδιαφέρον των απανταχού Αλβανών. Όταν η Αλβανία γίνει μέλος της ΕΕ, θα ακολουθεί αυτόματα την τουρκική γραμμή. Αξίζει εξάλλου να αναλογιστούμε —ναι, με ιδιοτέλεια—και τι θα συνεπάγεται για τα ευρωπαικά ταμεία (κι εμάς) η ανάπτυξη των κρατών αυτών που παραμένουν μέσα στη διαφθορά, τις διασυνοριακές έριδες και την οικονομική καχεξία.
Ούτε προς το συμφέρον μας είναι οι παραπάνω εξελίξεις , ούτε πρέπει να αφήσουμε να συμβούν ως νομοτελειακές. Κάθε επιμέρους ευρωπαική στάση ή πολιτική πρέπει να συνδιαμορφώνεται με τη συμπερίληψη και των δικών μας συμφερόντων, ακόμη και αν μας χαρακτηρίσουν «ιδιοτελείς». Ο δυτικός «καθωσπρεπισμός» δεν μπορεί με άκριτη βιασύνη να λειτουργεί σε βάρος των εθνικών συμφερόντων και να οδηγεί τη χώρα σε απώλεια ευκαιριών, έστω και διαπραγματευτικών.