Προς αφύπνιση μνήμης και γνώσης περί αγώνων Κυπριων ιεραρχών – Μέρος Πρωτο

A΄ Μέρος.

Επειδή σε πολλούς, ίσως να είναι άγνωστη η σημερινή δομή και οι αγώνες των Ελλήνων Κυπρίων Ιεραρχών, υπέρ Ορθοδοξίας και Ελευθερίας της ανά τους αιώνες Πολύπαθης Εσταυρωμένης, αλλά Περήφανης Κύπρου, καταθέτω πληροφοριακά τα πιο κάτω αποσπάσματα τα πλείστα των οποίων, δημοσιεύθηκαν και σε παλαιότερα αφιερώματα και άρθρα μου και από ιστορικά μου βιβλία ΕΣΤΑΥΡΩΜΕΝΗ ΠΕΡΗΦΑΝΗ ΚΥΠΡΟΣ – ΕΣΧΑΤΗ ΙΚΕΣΙΑ – ΣΤΑΓΟΝΕΣ ΜΝΗΜΗΣ ΚΑΙ ΓΝΩΣΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ μαζί με συγγράμματα και άλλων διαπρεπών συγγραφέων και ιστορικών πηγών, με επίκαιρα πρόσθετα σχόλια και πληροφορίες, Αντώνιος Αντωνάς.

Σημειώνω ότι ΟΛΟΙ οι σημερινοί Ιεράρχες μας, αλλά και ο απλός κλήροςενωμένοι, συνεχίζουν να μάχονται υπέρ Πίστεως και Πατρίδος τηρώντας τα ηρωϊκά παραδείγματα προκατόχων τους κληρικών εθνομαρτύρων, που την ζωή τους πρόσφεραν αντίδωρο θυσίας και αθανασίας και με το αίμα τους πότισαν τα ιερά χώματα της πατρίδας τους.

Και επειδή κάποιοι αγαπητοί φίλοι πατριώτες εκφράζουν καλοπροαίρετα και τις δικές τους απόψεις για τις ημέρες και πράξεις του Αρχιεπισκόπου Κύπρου και κάποιων άλλων Ιεραρχών Ελλήνων Κυπρίων, που αφορούν χειρισμούς τους για  την επάρατη πανδημία και είναι είτε υπέρ είτε κατά των εμβολιασμών, θα ήθελα ταπεινά να επισημάνω ότι, το βασικότερο είναι….
Ομονοούντων αδελφών συμβίωσιν παντός τείχους ισχυροτέραν είναι. (Έστω και αν έχουν διαφορετικές απόψεις)

Ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου θεωρώ ότι παρά τα σοβαρότατα προβλήματα υγείας, που αντιμετωπίζει επί των επάλξεων ανεμίζει σημαία και Ελληνισμού και Ορθοδοξίας. Όταν βιώνεις τον ανείπωτο πόνο ενός εγκαταλελειμμένου λαού, που αδιάφορα τον κοιτάνε όλοι, τότε μπροστά στα αδιέξοδα ορισμένες φορές χάνουμε και τον ειρμό των σκέψεων μας …. Και ” Σώσων Κύριε τον λαό σου..” όπως σκέφτεται και πράττει ο καθένας …
Ιεράρχης ΕΛΛΗΝΑΣ πατριώτης είναι και σέβομαι και αυτόν και τους υπόλοιπους ΕΛΛΗΝΕΣ Κυπρίους Επισκόπους, που ΟΛΟΙ τους αγωνίζονται για τα δίκαια του Ελληνισμού της πολύπαθης Κύπρου … ( Λάθη όλοι διαπράττουμε – Ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθο βαλέτω- αλλά και διαφορετικές απόψεις πάντα υπάρχουν και σε αγαπημένες οικογένειες και αδελφούς)
« Μπορεί να διαφωνώ με αυτό που λες, αλλά θα υπερασπιστώ μέχρι θανάτου το δικαίωμά σου να το λες» – Δεν είναι βέβαιον ότι το είπε ο Βολταίρος αλλά νομίζω ότι ισχύει ….

Συνεχίζω προσθέτοντας μερικά από τα μύρια ηρωϊκά παραδείγματα και υποδείγματα προπατέρων μας, Ελλήνων Κυπρίων κληρικών, που πρέπει και σήμερα να μας νουθετούν και διδάσκουν εμάς τους απλούς λαϊκούς Χριστιανούς, αλλά και τους σημερινούς τιμημένους Ιεράρχες μας με γνώμονα πάντα την αυτοθυσία και τους υπέρ πίστεως και πατρίδος αγώνες τόσο των προγόνων μας Ιεραρχών, αλλά και των ηρώων και εθνομαρτύρων μας.

Από την πρώτη μέρα που ο Χριστιανισμός απλώθηκε στην Ελληνική Κύπρο χιλιάδες ιερωμένων μαζί με το ποιμνίο τους, αντιστάθηκαν σε βάρβαρους κατακτητές υψώνοντας ψηλά το λάβαρο της Λευτεριάς, σε αυτό το πολύπαθο *νησί που η γη του γέννησε Αγίους και ήρωες ..

*Η Νήσος των Αγίων: 240 Άγιοι της Κύπρου                                                   Δικαιολογημένα η Κύπρος ονομάστηκε «Νήσος των Αγίων», από διάφορους χρονογράφους και συγγραφείς, για το πλήθος των Αγίων οι οποίοι, είτεεπέρασαν από το νησί είτε ετελείωσαν τη ζωή τους σ’ αυτό, είτε κατάγονταν από αυτό. Από τους αποστολικούς χρόνους μέχρι σήμερα αναγράφονται 240 γνωστοί Άγιοι της Κύπρου. Υπάρχουν και πολλοί άλλοι που είναι σήμεραάγνωστοι σ’ εμάς. Υπάρχουν επίσης και μερικοί άλλοι Άγιου που δεν αναφέρονται εδώ οι οποίοι λατρεύονται από τον κυπριακό λαό μεν αλλά δεν τους αναγνωρίζει η Εκκλησία της Κύπρου. Ο Θεός ανέδειξε τόσο πλήθοςΑγίων στο μικρό μας νησί επειδή οι Κύπριοι είναι σπλαχνικοί, φιλόξενοι και πιστοί άνθρωποι, που ξέρουν να τιμούν τους Αγίους τους. Από το μελέτημα του αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’ «Κύπρος η Αγία Νήσος» περιλαμβάνουμεπιο κάτω τα στοιχεία 369 Κυπρίων Αγίων (συν του Αγίου Φιλούμενου που μαρτύρησε το 1979), ένα κατάλογο που δεικνύει τη πυκνότητα τηςχριστιανικής ζωής και παράδοσης της Κύπρου.

Πληροφοριακό.

Η Εκκλησία της Κύπρου είναι η πρώτη Αυτοκέφαλη Εκκλησία (η μοναδική αρχαία Αυτοκέφαλη Εκκλησία από το 431 μ.Χ.) και έτσι είναι πρώτη στην τάξη μετά τα πρεσβυγενή Πατριαρχεία. Πρώτος Επίσκοπος, ιδρυτής και προστάτης υπήρξε ο Απόστολος Βαρνάβας του οποίου η μνήμη εορτάζεται την 11η Ιουνίου.

Ο Προκαθήμενός της, είναι ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Νέας Ιουστινιανής και πάσης Κύπρου. Στον Θρόνο σήμερα βρίσκεται ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος κ. Χρυσόστομος Β΄.

Η έδρα της Εκκλησίας της Κύπρου βρίσκεται στο Μέγαρο της Ιέρας Αρχιεπισκοπής Κύπρου μέσα στην Παλιά Λευκωσία, απέναντι από το Παγκύπριο Γυμνάσιο.

Αυτοκέφαλο – Προνόμια.

Το Αυτοκέφαλό της Κυπριακής Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας επιβεβαιώθηκε από την Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο της Εφέσου (431 μ.Χ.), με τον 8ο κανόνα της.

«…Έξουσι το ανεπηρέαστον και αβίαστον οι των αγίων Εκκλησιών, των κατά την Κύπρον, προεστώτες, κατά τους Κανόνας των οσίων Πατέρων, και την αρχαίαν συνήθειαν, δι΄ εαυτών τας χειροτονίας των ευλαβεστάτων Επισκόπων ποιούμενοι…»

Με τη διάδοση του Χριστιανισμού στην Κύπρο από τους Αποστόλους Παύλο και Βαρνάβα αρχικά και Βαρνάβα και Μάρκο στη συνέχεια, ιδρύθηκαν στο νησί οι πρώτες επισκοπές. Κατά τον πρώτο μ.Χ. αιώνα οι έδρες των επισκοπών αυτών ήσαν στις πόλεις ή στις κώμες από τις οποίες κατάγονταν ή στις οποίες ζούσαν οι χειροτονηθέντες επίσκοποι. Έτσι, κατά τη διάρκεια της περιοδείας των αποστόλων Παύλου και Βαρνάβα στην Κύπρο, χειροτονήθηκε απ’ αυτούς ως επίσκοπος (αρχιεπίσκοπος) ο Ηρακλείδης (άγιος Ηρακλείδιος) στην Ταμασσό. Στη συνέχεια, η Ταμασσός απετέλεσε επισκοπική έδρα. Στην Αντιόχεια, οι Παύλος και Βαρνάβας χειροτόνησαν ως επίσκοπο τον Κύπριο Αριστοκλειανό, που τον έστειλαν για να υπηρετήσει στο νησί του. Τον συνάντησαν αργότερα στην Κύπρο, στο χωριό του, κοντά στην Αμαθούντα. Στη συνέχεια, και η Αμαθούς απετέλεσε επισκοπική περιφέρεια.

 Από τους πρώτους Κυπρίους επισκόπους αναφέρεται και ο Φιλάγριος*, ο οποίος χαρακτηρίζεται στον Κώδικα 231 της Πετρουπόλεως ως ἐπίσκοπος Κύπρου εἰς Κούριν (=Κούριον). Αλλά, σύμφωνα και προς την παράδοση, κι ο άγιος Λάζαρος* που διέφυγε στην Κύπρο, χειροτονήθηκε από τους αποστόλους Παύλο και Βαρνάβα ως ἀρχιερεύς τῆς Κιτιαίων… πόλεως.

 Μετά τον μαρτυρικό θάνατο του Βαρνάβα στη Σαλαμίνα της Κύπρου, αναφέρεται στον βίο του αγίου Αυξιβίου ότι ο Παύλος έστειλε στον άγιο Ηρακλείδιο στην Κύπρο τους Επαφράν* (ένα από τους 70 αποστόλους) και Τυχικόν* με την εντολή να χειροτονηθούν ως επίσκοποι Πάφου και Νεαπόλεως (=Λεμεσού) αντιστοίχως. Επιπρόσθετα, ο Παύλος ζήτησε από τον Ηρακλείδιο να χειροτονήσει και άλλο επίσκοπο στους Σόλους, τον Αυξίβιο*.

 Έτσι, κατά τον 1ο μ.Χ. αιώνα αναφέρεται η ίδρυση και ύπαρξη στην Κύπρο των ακολούθων 7 επισκοπών: Ταμασσού, Αμαθούντος, Κουρίου, Κιτίου, Πάφου, Νεαπόλεως και Σόλων. Επιπρόσθετα, ο άγιος Νεόφυτος ο Έγκλειστος στο Ἐγκώμιον εἰς …Θεοσέβιον, αναφέρει και τον Κόνωνα* τον μεγάλο, ο οποίος πίστεψε στον Χριστιανισμό, βαπτίστηκε και κατέλαβε επισκοπική έδρα ἐν ταῖς ἡμέραις τῶν ἁγίων ἀποστόλων. Άγνωστο ποια επισκοπική έδρα κατέλαβε, πιθανότατα όμως κάποια όγδοη, αφού τα ονόματα των επισκόπων των πρώτων επτά είναι γνωστά από τις πηγές, ως εξής:

1. Ηρακλείδιος, Ταμασσού

2. Αριστοκλειανός, Αμαθούντος

3. Φιλάγριος, Κουρίου

4. Λάζαρος, Κιτίου

5. Επαφράς, Πάφου

6. Τυχικός, Νεαπόλεως

7. Αυξίβιος, Σόλων

8. Κόνων, άγνωστης πόλης.

Σε μια πηγή του αρχιμανδρίτη Κυπριανού (Ἱστορία Χρονολογική…, Βενετία, 1788, σ. 391), παλαιό Νομοκάνονα τῶν Ἀρχιερέων, βρίσκουμε την εξής αναγραφή: Μητροπόλεις καί ἐπισκοπαί τῆς Κύπρου … Μητροπόλεις: ὁ Κωνσταντίας, ὁΠάφου, ὁ Κιτιαίων, ὁ Ἀμαθοῦντος, ὁ Κυρηνίας, ὁ Κουρέων. Ἐπισκοπαί: ὁΤριμυθοῦντος, ὁ Κυθρῶν, ὁ Φωτολαμποῦς ἢ Λευκωσίας, ὁ Καρπασέων, ὁ Νεαπόλεως Νεμεσοῦ, ὁ Λαμπούσης, …ὁ Σολίας. …ὁ Ἀρσενόης 

Σήμερα

Τα μέλη της Ιεράς Συνόδου, μετά την πρόσφατη Διεύρυνσή της, με σειρά κατά τη τάξει, είναι:

Ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Νέας Ιουστινιανής και πάσης Κύπρου κ. Χρυσόστομος Β΄/ Πανιερώτατος Μητροπολίτης Πάφου, Υπέρτιμος και Έξαρχος Αρσινόης και Ρωμαίων κ. Γεώργιος/ Πανιερώτατος Μητροπολίτης Κιτίου, Υπέρτιμος και Έξαρχος Λάρνακος και Λευκάρων κ. Νεκτάριος/ Ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Κυρηνείας, Υπέρτιμος και Έξαρχος Λαπήθου και Καραβά κ. Χρυσόστομος/ Πανιερώτατος Μητροπολίτης Λεμεσού και Πρόεδρος Νεαπόλεως, Αμαθούντος και Κουρίου κ. Αθανάσιος/ Ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Μόρφου και Πρόεδρος Σόλων κ. Νεόφυτος/ Ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Κωνσταντίας και Πρόεδρος Αμμοχώστου κ. Βασίλειος/ Ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Κύκκου και Τυλληρίας κ. Νικηφόρος (Ηγούμενος Ιεράς, Βασιλικής και Σταυροπηγιακής Μονής της Παναγίας του Κύκκου)/ Ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Ταμασού και Ορεινής κ. Ησαΐας/ Ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Τριμυθούντος και Πρόεδρος Λευκάρων κ. Βαρνάβας/ Ο Θεοφιλέστατος Χωρεπίσκοπος Σαλαμίνος κ. Βαρνάβας (εφησυχάζων Αρχιερεύς) (Υπάγεται στην Περιφέρεια της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου – Βοηθός Αρχιεπισκόπου Κύπρου)/ Ο Θεοφιλέστατος Χωρεπίσκοπος Καρπασίας κ. Χριστόφορος (Υπάγεται στην Περιφέρεια της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου – Βοηθός Αρχιεπισκόπου Κύπρου)/ Ο Θεοφιλέστατος Χωρεπίσκοπος Αρσινόης κ. Παγκράτιος (Υπάγεται στην Περιφέρεια της Ιεράς Μητροπόλεως Πάφου – Βοηθός Μητροπολίτου Πάφου)/

Ο Θεοφιλέστατος Χωρεπίσκοπος Αμαθούντος κ. Νικόλαος (Υπάγεται στην Περιφέρεια της Ιεράς Μητροπόλεως Λεμεσού – Βοηθός Μητροπολίτου Λεμεσού)/ Ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Λήδρας κ. Επιφάνιος (Ηγούμενος Ιεράς, Βασιλικής και Σταυροπηγιακής Μονής της Παναγίας του Μαχαιρά)/ Ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Χύτρων κ. Λεόντιος (Ηγούμενος Ιεράς Μονής του Αγίου Νεοφύτου του Έγκλειστου)/

Ο Θεοφιλέστατος Χωρεπίσκοπος Νεαπόλεως κ. Πορφύριος (Υπάγεται στην Περιφέρεια της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου – Βοηθός Αρχιεπισκόπου Κύπρου)/ Ο Θεοφιλέστατος Χωρεπίσκοπος Μεσαορίας κ. Γρηγόριος (Υπάγεται στην Περιφέρεια της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου – Βοηθός Αρχιεπισκόπου Κύπρου)

Τιμής ένεκεν λοιπόν, αναφέρω ενδεικτικά, ολίγα από τα μύρια που πρόσφεραν άξιοι  ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΥΠΡΙΟΙ Κληρικοί ….

9η Ιουλίου 1821.

Και περί τιμημένων Ιεραρχών που στο πλευρό του πολύπαθου Κυπριακού Ελληνισμού πάντα ήταν και είναι…
Ένα ενδεικτικό παράδειγμα, που αφορά την πίστη, την αγάπη την αυτοθυσία… τιμημένων Ιεραρχών για τον Ελληνισμό. Και σήμερα πιστεύω ότι και αυτοί οι Ιεράρχες αφήνοντας πίσω τους τις όποιες διαφορετικές απόψεις, δίπλα στο ποιμνίο τους θα είναι και έτοιμοι ακόμη και να θυσιασθούν για να σώσουν τους αδελφούς τους…. Από τους όποιους κινδύνους αντιμετωπίζουν….

Το 1821 πλήρωσε ακριβά το τίμημα η πολύπαθη αλλά ηρωική Κύπρος για την Εθνική της Προσφορά στον αγώνα του ΄Εθνους κατά των Τούρκων Η διαρροή, ίσως και προδοσία, ότι η Κύπρος βοηθά και συμμετέχει στην Ελληνική Επανάσταση, οδήγησε τους Τούρκους κατακτητές να κάνουν αυτό που ήθελαν από καιρό. Ο Διοικητής της Κύπρου Μεχμέτ Κουτσιούκ διέταξε τον πλήρη αφοπλισμό των Ελληνοκυπρίων και τη σύλληψη και την εις θάνατο καταδίκη τετρακόσιων ογδόντα έξι κληρικών και λαϊκών.

Λόγω της παλλαϊκής συμμετοχής των εθελοντών Ελλήνων Κυπρίων στην Ελληνική Επανάσταση, αλλά και της οικονομικής βοήθειας, που απέστελλε ανοιχτόχερα η Κυπριακή εκκλησία, οι κατακτητές Τούρκοι αφού ήδη έγινε γνωστό, προχώρησαν σε φοβερά αντίποινα κατά κληρικών που συμπαραστέκονταν στον πολύπαθο Κυπριακό λαό και στους Έλληνες αδελφούς που μάχονταν να απαλλαγούν από τον Οθωμανικό ζυγό…

Στις 9 Ιουλίου το 1821 εκτελέστηκε ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός, αφού πρώτα βασανίστηκε βάρβαρα και διαπομπεύθηκε. Δεν λύγισε ο ηρωικός Εθνάρχης και περήφανος περπάτησε αγέρωχα, παρά τα βασανιστήρια, στην αγχόνη. Ο Κουτσιούκ Μεχμέτ είχε υποσχεθεί κάποτε στον Αρχιεπίσκοπο, ότι ποτέ δεν θα του κόψει το κεφάλι. Ως εκ τούτου τον κρέμασε και τήρησε την υπόσχεση του. Οι υπόλοιποι, Διάκονος Μελέτιος, Μητροπολίτης Πάφου Χρύσανθος, Μητροπολίτης Κιτίου Μελέτιος και Κυρηνείας Λαυρέντιος, καρατομήθηκαν, αφού και αυτοί βασανίστηκαν κατά τα πρότυπα της τουρκικής βαρβαρότητας. Οι περιουσίες των καταδικασθέντων δημεύθηκαν και πολλοί συγγενείς τους απεστάλησαν σαν σκλάβοι στην Τουρκία. Πάνω από δύο χιλιάδες οι νεκροί μάρτυρες. Πολλές οικογένειες που ήταν στις προδιαγραφές εκτέλεσης από τους Οθωμανούς διέφυγαν στο εξωτερικό και αρκετοί από αυτούς σε κοντινά ελληνικά νησιά… Άλλοι τόσοι σκλάβοι στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής.

Δεν λύγισαν οι ΕΛΛΗΝΕΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ Κύπριοι. Αντίθετα, το αίσθημα της εκδίκησης αλλά και ο ιερός πόθος για Λευτεριά, τους ενδυνάμωσε και με περισσότερο πείσμα εντάχθηκαν στον αγώνα της Ελληνικής Επανάστασης. Φώτιζε όλους και τους οδηγούσε το παράδειγμα της ηρωϊδας της Κύπρου, Μαρίας Συγκλητικής.

Ο Γάλλος πρέσβης Jerome Mechain στην Κύπρο τότε, καταγράφει με γλαφυρό τρόπο τις βιαιότητες και τις σφαγές των Κυπρίων, την μαύρη εποχή εκείνη…
Ο Σουηδός περιηγητής Berkren, έγραψε μεταξύ άλλων:
«Η Παναγιά στα μαύρα ντύθηκε, πιτσιλιές είχαν τα περισσότερα σπίτια, από αίμα που χύθηκε»

ΠΡΟΣΘΕΤΩ ΕΝΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΛΥΡΙΚΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΣΧΑΤΗ ΙΚΕΣΙΑ – ΣΑΝ ΕΠΙΚΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ….. ( Καταχωρημένο και στοOlympia.gr)

Μια φορά και σε χαλεπούς καιρούς στη Κύπρο την Τουρκοκρατούμενη, ζούσε ο Ιερέας – Μοναχός Ιωαννίκιος. Ήταν ένα φλογερός αγωνιστής, που συμμετείχε και στην Επανάσταση των αδελφών του Ελλήνων, κατά των βαρβάρων κατακτητών Τούρκων…. Ο πάτερ λειτουργούσε στην εκκλησία του Άη Ηλία και παρά την βάναυση τουρκική απαγόρευση, παράνομα κτυπούσε καθημερινά την μικρή καμπάνα του χωριού του…. είτε χαρμόσυνα, είτε θλιμμένα… 
Ο Τούρκος Πασάς της περιοχής, φιρμάνι του ΄στειλε, πριν το Πάσχα, να μην χτυπήσει την καμπάνα για την Ανάσταση… Το Πασχαλιάτικο χαρμόσυνο μήνυμα, δεν θα το άκουγαν τα γύρω χωριά… Ο πάτερ Ιωαννίκιος σε θλίψη περιέπεσε …. Πήγε εις την εκκλησιά του, του Άη΄Λια, προσευχήθηκε με λυγμούς και ζήτησε την βοήθεια του Εσταυρωμένου …. Τελειώνοντας άκουσε νοερά, ήχους καμπάνων να κτυπούν χαρμόσυνα στα αυτιά του…. Ήταν το μήνυμα, ότι η καμπάνα του Άη Λιά…. έπρεπε να κτυπήσει….
Αφού ξεκίνησε η Αναστάσιμη Λειτουργία και οι ευλαβείς συγχωριανοί του, περίμεναν το Αναστάσιμο χαρμόσυνο μήνυμα …. ο Ιωαννίκιος βγαίνει έξω και αφού με βροντερή φωνή ψάλλει το Χριστός Ανέστη…, προχωρά ταυτόχρονα προς το σχοινί της καμπάνας και αρχίζει τις κωδονοκρουσίες…. Ο Πασάς, που έμενε στο χωριό ακούει την καμπάνα… Τα άρματα ζώνετε και καβάλλα στ΄άλογο, φτάνει σε λίγο στην αυλή της εκκλησιάς… Ο Ιωαννίκιος απτόητος συνέχιζει να την χτυπά… Με υψωμένη την χαντζάρα του, ο πασάς, προχωρά απειλητικά προς τον Ιωαννίκιο…. (Ο Ιωαννίκιος ακριβώς δίπλα στο καμπαναριό, μάζευε ξύλα για το τζάκι και είχε και το τσεκούρι του…). Όταν ο πασάς αγριεμένος φτάνει κοντά του …, ο σβέλτος αντάρτης παπάς αρματωλός και κλέφτης, αρπάζει το τσεκούρι του και προτού προλάβει ο πασάς να κατεβάσει την μεγάλη του χατζάρα, του καταφέρνει ένα κτύπημα στο κεφάλι… Όπως το εξιστόρησαν οι τότε λαογράφοι γυρολόγοι Κυπραίοι ποιητάρηδες…. «Φακκά του μια με την κουνιά, πάνω στην τζιεφαλή του (του Πασά) τζιαί όπως μου ιστορίσασιν εζάβωσε το δει του…..» – Τον κτυπά μια φορά, με το τσεκούρι πάνω στο κεφάλι και όπως μου εξιστόρησαν, στράβωσε το βλέμμα του….. (Τα μάτια του.)
Καταφεύγει κυνηγημένος στην Καντάρα, στον Πενταδάκτυλο και μαζί με άλλους αντάρτες επαναστάτες κτυπούν αλύπητα τους Τούρκους….

Στις 20 Απριλίου του 1833, μαζί με τους συντρόφους του, από την ηρωική Καρπασία στρατοπεδεύουν στο ηρωϊκό χωριό Τρίκωμο (Γενέτειρα του Στρατηγού Γρίβα – Διγενή ), για να επιτεθούν σε ασκέρι Τούρκων, που κατέφθασε από Τουρκία…. Ήταν όλοι έτοιμοι να θυσιαστούν, για την σκλαβωμένη τους πατρίδα Κύπρο…. και περίμεναν ενισχύσεις και πολεμοφόδια από την Λευκωσία για να επιτεθούν….Δυστυχώς οι ενισχύσεις δεν έφτασαν ποτέ…. Οι Τούρκοι μετά από προδοσία, ανέκοψαν τους εθελοντές, που πήγαιναν να βοηθήσουν τον επαναστάτη Ιωαννίκιο και τους άνδρες του… Ήταν υπέρτεροι οι Τούρκοι…. και αφού κατέσφαξαν τους λιγοστούς επαναστάτες προχώρησαν προς το στρατόπεδο του Ιωαννίκιου …Ήταν χιλιάδες Τούρκοι….. και οι επαναστάτες μια νηπιακή φούχτα.
Μετά από άνιση μάχη και ηρωϊκή αντίσταση, σχεδόν όλοι έπεσαν μαχόμενοι…. Ο Ιωαννίκιος βαριά λαβωμένος συλλαμβάνεται…. Βασανίζεται βάναυσα…., ακρωτηριάζεται αλλά δεν προσκυνά …. Παλουκωμένος με ένα σταυρό στο χέρι αφήνει την τελευταία του πνοή ψέλνοντας… Το ιερό του αίμα σμίγει με τα αχνίζοντα αίματα των ηρωικών του συντρόφων και ποτίζουν το ιερό δέντρο της Ελευθερίας και τα άγια χώματα της Ουρανία Καρπασίας… Η τελευταία του φράση… ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ή ΘΑΝΑΤΟΣ….. ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ…..

Ενδεικτικά πληροφοριακά αποσπάσματα. 

Τη χρονιά 1833 σημάδεψαν τρεις εξεγέρσεις: αυτή του Νικόλαου Θησέα στη Λάρνακα, του καλόγερου Ιωαννίκιου στην Καρπασία και του Γκιαούρ Ιμάμ στην Πάφο. Αρχική αφορμή ήταν η επιβολή ενός έκτακτου φόρου, ο οποίος θεωρήθηκε δυσβάσταχτος τόσο από τον μουσουλμανικό, όσο και τον χριστιανικό αγροτικό πληθυσμό. 

..Η δεύτερη εξέγερση πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 1833. Ο καλόγερος Ιωαννίκιος, ξεκινώντας με καράβι από τη Λάρνακα, αποβιβάστηκε στο Μπογάζι, προχώρησε στο χωριό καταγωγής του (τον Άγιο Ηλία) και άρχισε να ξεσηκώνει τους χωρικούς εναντίον της οθωμανικής διοίκησης. Εγκατέστησε το αρχηγείο της εξέγερσής του στο Τρίκωμο. 

Απόσπασμα από αφιέρωμα του κ. Π. Παπαπολυβίου ο οποίος είναι αναπλ. καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.
www.papapolyviou.com

Ανακεφαλαίωση: «Ο Ιωαννίκιος από την Καρπασία, «διερχόμενος τον τόπον, έφθασε μέχρι της Πάφου» υποκινώντας, ουσιαστικά, την εξέγερση εκεί. Από την εποχή της δεύτερης έκδοσης των «Κυπριακών» του Αθ. Σακελλάριου (1890) έχει καταγραφεί ότι υπήρχε συνεννόηση Ιωαννικίου – Ιμάμη, όμως η βιβλιογραφία συμφωνεί ότι η μικρή ομάδα του Ιωαννικίου πρόλαβε να κινηθεί μέχρι τη διάλυσή της από τον τουρκικό στρατό είτε μέχρι την Πυργά Μεσαορίας, είτε, στο πιο μακρινό δρομολόγιο που αναφέρεται σε προφορικές παραδόσεις, μέχρι την Αθηαίνου. Με δεδομένο ότι η ανταπόκριση από την Κύπρο προς τον «Χρόνο», γράφτηκε στις 21 Αυγούστου 1833, οι αναφερόμενες κινήσεις του Ιωαννικίου «μέχρι την Πάφο», θα προηγήθηκαν της τελευταίας του πορείας, στο διάστημα 20 – 30 Ιουλίου, από τον Άγιο Ηλία μέχρι την Πυργά. Και όντως, φαίνεται να επιβεβαιώνεται σχέδιο κοινής επίθεσης των ηγετών των δύο εξεγέρσεων προς τη Λευκωσία, πιθανότητα  που ανησύχησε την τουρκική διοίκηση του νησιού.

Ως αιτία της εξέγερσης («αποστασίας») ήταν η επιβολή μιας νέας υπέρογκης φορολογίας, αποβλέπουσας στην πληρωμή «ενός παλαιού δοσίματος χρεωστουμένου προς ένα αποθανόντα Διοικητήν». Είναι μια επιβεβαίωση όσων γνωρίζουμε για την έκρηξη της στάσης του  Θησέως, τον Μάρτιο του 1833. Ο πληθυσμός υπέφερε από την ήδη βαρειά φορολογία που επιβάρυναν περισσότερο, το σύστημα της ενοικιάσεως των φόρων, οι ανεξέλεγκτες καταχρήσεις και ο εκπατρισμός πολλών Κυπρίων. Πέρα από τη διεκτραγώδηση των συνεπειών της αιματηρής κρατικής καταστολής, με τις σφαγές και τον τρόμο των κατοίκων, ο Φιλήμων προτείνει, ως απαραίτητο μέτρο για την αναζωογόνηση του νησιού και την επιστροφή των φυγάδων, την πλήρη κατάργηση των κατά κεφαλή φόρων ή, τουλάχιστον, τη μείωση της φορολογίας επί των καλλιεργουμένων γαιών.

Το δημοσίευμα του Φιλήμονος συνοψίζει και τα φρικτά κυπριακά πάθη από τις τουρκικές σφαγές του καλοκαιριού του 1821. Το συγκεκριμένο απόσπασμα αναδημοσιεύεται και εδώ:

«Η νήσος της Κύπρου ευφορωτέρα απ’ όλα τα κατοικημένα από τους Έλληνας μέρη, η Νήσος, το εμπόριον της οποίας είναι το ουσιωδέστερον της Τουρκίας κατόπιν εκείνου της Αλεξανδρείας και Σμύρνης, ευρίσκεται πλέον του ημίσεως αιώνος εκτεθειμένη εις τας κακώσεις των δεινοτέρων καταχρήσεων. Αι καταχρήσεις αύται είναι φύσεως τοιαύτης, οποία δύναται να μεταβάλη τον ωραίον τόπον εις τρομακτικήν έρημον. Πηγάζουσαι από την καρποφορίαν και τον πλούτον του τόπου ηυξήνθησαν τόσον, ώστε παριστώσι κατά συνέπειαν τας τραγικωτέρας σκηνάς, όσαι έλαβον χώραν κατά τους πρώτους χρόνους της Επαναστάσεως του 1821.

Τότε, καθώς και πάντοτε σχεδόν, η άπληστος από τας συνήθεις αρπαγάς Εξουσία, έδραξε την βοηθητικήν ευκαιρίαν του να μηχανορραφήση την πλέον σκληράν και μέλαιναν συκοφαντίαν κατά των ειρηνικών Κυπρίων. Επιστολαί τινες πλαστουργηθείσαι εις το Σαράι της Λευκοσίας, εστάλησαν εις το Διβάνι, αποδεικνύουσαι ψευδώς την συνωμοσίαν των Κυπρίων εις την Ελληνικήν Επανάστασιν.

Το Διβάνι κατά συνέπειαν διέταξε την εκρρίζωσιν όλων των σπερμάτων της συνωμοσίας.

Την Διαταγήν ταύτην πραγματοποιούν φρικωδέστατοι φόνοι και δημεύσεις. Με άλλους λόγους πραγματοποιείται ο κύριος σκοπός της απανθρώπου Εξουσίας εναντίον των ευκαταστάτων οικογενειών. Εντεύθεν βυθίζεται ο τόπος εις την μεγαλητέραν πενίαν· οι Κάτοικοι χάνουσιν όλην την προς το Διβάνι πίστιν ένεκα των περιστάσεων· οι δε Τούρκοι, σκληρότεροι παρ’ άλλοτε, επιβαρύνουν επιπλέον τας κακώσεις και τας αρπαγάς επί του μένοντος δυστυχούς μέρους του Λαού. Αδύνατος πλέον ούτος να υποφέρη τας επαναληπτικάς απαιτήσεις μιας ληστρικής Εξουσίας, εζήτει την σωτηρίαν τους εις την φυγήν, ή τον εκπατρισμόν.

Η Μικρά Ασία, η Συρία, η Αίγυπτος και η Ελλάς πλημμυρούν από Κυπρίους φυγάδας, θύματα της δυστυχίας. Το Διβάνι, αδιάφορον εις την αξίαν ευσπλαχνίας κατάστασιν της Νήσου, ηκολούθει το ίδιον σύστημα της ενοικιάσεως προς την Διοίκησιν του τόπου, αφήκεν ελευθέραν την είσοδον των ατοπωτέρων καταχρήσεων, και απήτει τέλος τας αυτάς ποσότητας των φόρων εις ένα καιρόν, κατά τον οποίον ο πληθυσμός της Νήσου κατήντησεν ολιγώτερος του ημίσεως. Το ιδιότροπον τούτο Σύστημα επέφερε τον χειρότερον αφανισμόν του Λαού, επιβαρυνόμενον επί ενός ασυγκρίτως μικροτέρου αριθμού κεφαλών.»

————————————————————————————————-

Στην Εθνική Βιβλιοθήκη υπάρχει ο κατάλογος των αγωνιστών, όπου φαίνονται τα ονόματα 580 Κυπρίων που πολέμησαν στην Ελλάδα μεταξύ 1821 και 1829. Μερικοί από αυτούς ήταν: ο Αντώνιος Ιακώβου Λοΐζου από τη Λάρνακα (παππούς του Χριστόδουλου Σώζου), o Κυπριανός Γεωργιάδης από τη Λευκωσία, ο Χαράλαμπος Γεωργίου Φράγκος από την Καλαβασό, ο Φραγκίσκος Αντωνίου από την Αθηένου, ο Φυλακτής Ιωάννου και ο Λοΐζος Παπαχρήστου από τη Μαραθάσσα, ο Χρίστος Παπανικολάου Λειβαδιώτης από το Κοιλάνι, ο Θεοχάρης Τρίψιμος από τη Λάρνακα, ο Κυριάκος Χρίστου από τη Βαβατσινιά, ο Μάρκος Ιερώνυμος από το Όμοδος, ο Σολομών Μάρκου, ο Γεώργιος Δ. Οικονομίδης, ο Αντώνιος Χατζηχρίστου, ο Γιάγκος Φραγκούδη, ο Γιάννης Πασαπόρτης από την Κοίλη Πάφου, ο Χατζηχριστόδουλος Μακρής από την Τσάδα Πάφου, ο Γιωργάκης Πετρακίδης από την Κυθραία, ο Χριστοφής Αυξέντης από τα Πέρα Ορεινής, ο Κωσταντίνος Κυπριώτης Ψαριανός και ο μοναχός Ιωαννίκιος από το Τρίκωμο.

Ο Αρχιμανδρίτης Θεόφιλος Θησεύς, αρχηγός Κυπρίων εθελοντών, μαζί με τον αδελφό του Αρχιστράτηγο Νικόλαο, διακρίθηκαν σε σκληρές νικηφόρες μάχες κατά των Τούρκων με υψηλό τίμημα από νεκρούς Κύπριους. Ο Κολοκοτρώνης λέει για τον Νικόλαο: «Ο Νικόλαος, ένας εκ των προθύμων και ειλικρινών συναγωνιστών κατά τον υπέρ ανεξαρτησίας αγώνα». Το 1822 ο Νικόλαος διακρίθηκε στις μάχες της Δράμας και αλλού. Όπου τον χρειαζόταν η πατρίδα. Ο Νικόλαος ήταν ανιδιοτελής αγωνιστής και ποτέ δεν ανακατεύθηκε στις διχόνοιες μας. Το σώμα των εθελοντών Κυπρίων που ηγείτο το αυτοσυντηρούσε από χρήματα εράνων που γίνονταν στην Κύπρο.

Η Κύπρος παρά τις σφαγές, τους απαγχονισμούς, τις βιαιοπραγίες κατά του άοπλου πληθυσμού, με υψηλό φρόνημα συνέχισε ακατάπαυστα να ενισχύειτον αγώνα τον Ελλήνων το 1821 και σε οικονομική βοήθεια και μεεκατοντάδες εθελοντές Κυπρίους, που συμμετείχαν ηρωικά σε όλες τις μάχεςτων Ελλήνων επαναστατών. 

Στις 19 Ιουνίου του 1821, ο Ναύαρχος Κανάρης, φτάνει μυστικά στη Λάπηθο, στην περιοχή Ασπρόβρυση της Κύπρου και φορτώνει τα καράβια του με τρόφιμα και πολεμοφόδια καθώς και εθελοντές Κύπριους. Ο Κανάρης, όπως λέγεται, συναντήθηκε και με τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό στην κρύπτη, είτε του Παγκύπριου Γυμνασίου, είτε της Αρχιεπισκοπής και έλαβε την ευλογία του και χρήματα για την επανάσταση.

Τούτος κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του φιλοξενήθηκε στο σπίτι του Μυλωνά Πασπαλά στην Αγία Παρασκευή, όπου έκανε μυστικές συναντήσεις με την ιεραρχία και τους προύχοντες της περιοχής. Οι Λαπηθιώτες βοήθησαν με αυτοθυσία τον Ναύαρχο, παραδίδοντας τρόφιμα, χρήματα, τα περίφημα λαπηθιώτικα μαχαίρια και χατζάρες αλλά και έμψυχο υλικό, νέα παλληκάρια που μετάφερε ο Κανάρης στην Ελλάδα και πολέμησαν ηρωικά μαζί του. Οι Τούρκοι που πληροφορήθηκαν αργότερα την έλευση του Κανάρη, καρατόμησαν τον Λαπηθιώτη προύχοντα Χατζηλία μαζί με άλλους Λαπηθιώτες λαϊκούς και ιερείς, ειδικά από την Μονή της Αχειροποιήτου. 

Το μέρος όπου αποβιβάστηκε ο πυρπολητής Κανάρης, ονομάσθηκε Ακτή Κανάρη, όπου οι Λαπηθιώτες θα έστηναν προτομή του Κανάρη το 74, αλλά δυστυχώς η βάρβαρη τουρκική εισβολή ανέτρεψε την απόφαση αυτή.

Τέλος Α΄Μέρους.

Η συνέχεια στο Β΄Μέρος.

Αντώνης Αντωνάς.