Γράφει η Ζέζα Ζήκου
Η πανδημία του κορονοϊού είναι σκληρά ταξική και από τη μέρα που ξέσπασε πριν από δύο χρόνια δεν σκορπά μόνο τον θάνατο, αλλά υποδαυλίζει και όλες τις ταξικές ανισότητες. Και το πρώτο πράγμα που τσάκισε ο ιός ήταν η κοινωνία. Δυστυχώς η κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν είναι και η «Παναγία η θαυματουργή», όπως ισχυρίζονται οι επιτελικοί του Μαξίμου ώστε να πειστούν τα οικονομικά θύματα της πανδημίας, οι άνεργοι και οι εξοργισμένοι! Ενώ ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης υποκρίνεται ότι οικοδομεί μια νέα ιστορικά και εθνικά βιβλική συνθήκη, με την ανακάλυψη (δήθεν) νέων αξιών και (κίβδηλων) νέων συμβόλων. Βέβαια η διαχείριση των πολιτικών αντιπάλων του δεν είναι ακόμη το μείζον πρόβλημα. Είναι οι σταθερές της κοινωνίας που δοκιμάζονται σκληρά.
Κάθε μέρα σχεδόν 100 ελληνικές οικογένειες θάβουν το αγαπημένο τους πρόσωπο, ανυπεράσπιστες απέναντι στην αρρώστια. Το πένθος έχει απλωθεί βαθμηδόν σε ολόκληρη την επικράτεια. Τα φετινά Χριστούγεννα είναι για δεύτερη χρονιά από τα πιο θλιβερά εδώ και πάρα πολλές δεκαετίες. Οι οικογενειακοί εορτασμοί άντεξαν σε δημοκρατικές εκτροπές, σε χούντες, στη μνημονιακή κατάρρευση του ΑΕΠ κατά 25% (η μεγαλύτερη εν καιρώ ειρήνης), εν μέρει άντεξαν και σε πολέμους. Δεν άντεξαν στην Κατοχή – και, τώρα, δεν αντέχουν στην διετή πανδημία. Όχι ότι αυτό πρέπει να μας οδηγήσει στο γελοίο συμπέρασμα ότι συγκρίνονται τα δύο. Δείχνει απλώς το μέγεθος του προβλήματος. Ομως, το μετά θα είναι πολύ πιο δύσκολο από το τώρα.Ενας αμφίρροπος κόσμος ήδη σκιαγραφείται στην γκρίζα μεθόριο μεταξύ δυστοπίας και ουτοπίας.
Η ανάταξη από την καταστροφή απαιτεί ατσάλινες αντοχές, ισχυρότερες και από εκείνες της πτώχευσης των Μνημονίων. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Από την άλλη, η γενίκευση της τηλεργασίας, των αγορών μέσω Ίντερνετ, της τηλεϊατρικής, της επιτήρησης μέσω εφαρμογών κινητής τηλεφωνίας και drones, οδηγούν στην αποκαλούμενη και «παγίδα» σε αντιδημοκρατικό σύμπλεγμα κράτους – ψηφιακών μονοπωλίων. Οι τεράστιες απελευθερωτικές δυνατότητες που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες απειλούν να μετατραπούν σε νέα εργαλεία εργασιακής απορρύθμισης και περιστολής των ελευθεριών στις μετα-δημοκρατίες της Δύσης.
Ενώ ακρίβεια και κοινωνικές εκρήξεις…θα δοκιμάσουν τις αντοχές λαών και κυβερνήσεων. Και η Ευρώπη παραπαίει ανάμεσα στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και της εξέγερσης των ευρωπαϊκών νοικοκυριών. Η ηγεσία της Ε.Ε. έχει θέσει πολύ φιλόδοξους στόχους για την πράσινη ανάπτυξη, οι οποίοι καθιστούν όμως πολύ ακριβή την ενέργεια. Οι ευρωπαϊκές ηγεσίες εκφράζουν τον φόβο πως το κόστος της ενέργειας μπορεί να οδηγήσει σε ένα χειμώνα διαμαρτυριών με «Κίτρινα Γιλέκα» στους δρόμους πολλών ευρωπαϊκών πόλεων. Είναι μια δύσκολη ισορροπία καθώς η Ε.Ε. θέλει να είναι μπροστά στο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής, ενώ οι κυβερνήσεις νιώθουν τη λαϊκή πίεση και αντιδρούν.
Μεγάλες πολιτικές και κοινωνικές αναταραχές έχουν προκύψει από την αύξηση του κόστους βασικών αγαθών. Σήμερα, οι πολίτες είναι αντιμέτωποι με ένα τσουνάμι ακρίβειας που αφορά τα πάντα, το κόστος των οικοδομικών υλικών, τα αυτοκίνητα, τον καφέ. Το φαινόμενο έχει πολλές ερμηνείες και είναι δύσκολο να εξηγηθεί. Οι πολίτες δεν νοιάζονται, όμως, για τα αίτια αλλά για το γεγονός ότι δεν τα βγάζουν πέρα. Η πίεση θα είναι μεγάλη και έρχεται σε μια στιγμή όπου το αντισυστημικό ρεύμα διογκώνεται. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε συνδυασμό με τη συνομοσιολογία περί εμβολίων και την «καταπίεση» από τα αλλεπάλληλα μέτρα για την πανδημία έχουν ήδη δημιουργήσει τις συνθήκες για μια τέλεια καταιγίδα. Ηλθε τώρα και η ακρίβεια, για να προσθέσει έναν ακόμη παράγοντα που μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε κοινωνική έκρηξη.
Μια καταστροφή, όσο φρικτή και οδυνηρή εάν είναι, μπορεί –δυνάμει– να αποτελέσει νέα αρχή, για εκ βάθρων ανασυγκρότηση ενός συστήματος που διανύει φάση αποσύνθεσης. Το είδαμε να συμβαίνει αυτό μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στη Γερμανία και στην Ιαπωνία. Κάτι ανάλογο υπόσχονταν οι «ειδήμονες» να συμβεί μετά την μνημονιακή χρεοκοπία της Ελλάδος, προεξοφλώντας –ήδη από την επιβολή του πρώτου μνημονίου– ταχεία εκτίναξη στα ύψη της οικονομίας προπαγανδίζοντας -όπως τώρα- τη διάσημη συμπεριφορά του συμπιεσθέντος «ελατηρίου». Ολοι, όμως, γνωρίζουμε που κατέληξε αυτή η προσδοκία…
Πολλοί ανόητοι και κυνικοί έλεγαν ότι μάθαμε(!) από κρίσεις. Ελεγαν ότι η φοβερή μνημονιακή δεκαετία είχε σκληραγωγήσει την ελληνική κοινωνία, εξηγώντας και την υπομονή της στο πρώτο κύμα της πανδημίας. Οι αναγωγές αποδείχθηκαν αφελείς. Το μόνο που μπορεί κανείς να μάθει γενικώς από τις κρίσεις είναι ότι, καθώς εκτυλίσσονται, δεν κομίζουν οι ίδιες τίποτε νέο. Αποκαλύπτουν απλώς και μεγεθύνουν αυτό που ήδη υπάρχει. Οι κρίσεις είναι τα αδιάκριτα χέρια της Ιστορίας που σε αρπάζουν από τους αστραγάλους και σε αναποδογυρίζουν. Αφήνουν έτσι να πέσει από τις τσέπες σου –τις φανερές και τις μύχιες– ό,τι είχες ενθυλακώσει ή βρισκόταν εκεί ήδη κρυμμένο χωρίς καν να το ξέρεις. Η κρίση δεν φτιάχνει τους ήρωες και τους δαίμονες. Τους δείχνει.