H υγειονομική κρίση και οι συνεχείς μεταναστευτικές ροές ανέδειξαν για άλλη μια φορά τις τεράστιες αβελτηρίες της ΕΕ. Έτσι μπροστά στην πασιφανή αδυναμία των Βρυξελλών να αναλάβουν δράση, τα κράτη μέλη της ΕΕ αναγκάστηκαν εκ των πραγμάτων να λάβουν μέτρα για την προστασία της υγείας των πολιτών τους αλλά και την προάσπιση των εθνικών τους συνόρων και την εμπέδωση της ασφάλειας των κοινωνιών τους.
Ακόμη και σήμερα σχεδόν δύο χρόνια μετά την έκρηξη της πανδημίας τα κράτη μέλη της ΕΕ παραμένουν οι βασικοί παίκτες που καθορίζουν υπό ποιους όρους θα επιτρέπεται η είσοδος κάθε προσώπου στη επικράτεια τους.
Αλλά και στο πεδίο της μετανάστευσης τα κράτη μέλη της ΕΕ και ιδίως οι χώρες πρώτης εισόδου με αιχμή την Ελλάδα, την Ιταλία και την Ισπανία καλούνται να διαχειριστούν το τεράστιο βάρος της φιλοξενίας χιλιάδων προσφύγων και παρανόμων μεταναστών.
Άλλωστε λόγω του Δουβλίνου 3 στις χώρες πρώτες εισόδου της ΕΕ έχει επιβληθεί η νομική υποχρέωση διαχείρισης των αιτήσεων ασύλου και ως εκ τούτου έχουν πλέον μετατραπεί σε αποθήκη ψυχών καθώς εκεί παραμένουν πλέον εγκλωβισμένοι χιλιάδες πρόσφυγες και παράνομοι μετανάστες οι οποίο κατά τα άλλα επιθυμούν να πάνε στις χώρες του σκληρού πυρήνα. Από την άλλη πλευρά αξιοποιώντας τις ρυθμίσεις του χώρου Σένγκεν οι πλούσιες χώρες της Ευρωζώνης έχουν κλείσει επί του πρακτέου τα σύνορά τους επαναφέροντας συνοριακούς ελέγχους περικειμένου να μην εισέρχονται στην επικράτειά τους όσοι τυχόν παράνομοι μετανάστες καταφέρουν να φύγουν από τις χώρες πρώτης εισόδου.
Επιπλέον δεν δέχονται καμία δευτερογενή μετακίνηση όσων έχουν λάβει καθεστώς πρόσφυγα στις χώρες πρώτης εισόδου και οι οποίοι με βάση τις κείμενες διατάξεις δικαιούνται να ταξιδεύουν ακώλυτα στις άλλες χώρες Σένγκεν και να παραμείνουν εκεί για 90 ημέρες.
Τέλος το σύστημα μετεγκατάστασης προσφύγων απέτυχε καθώς η μεν Γερμανία εκτέλεσε τις υποχρεώσεις της κατά 40%, η Γαλλία κατά 25% και η Πολωνία κατά 0%.
Βέβαια η ιστορία συνήθως εκδικείται και έτσι η Πολωνία εμφανίζεται πλέον να ζητά βοήθεια και αλληλεγγύη από τις άλλες χώρες της ΕΕ λόγω των μεταναστευτικών ροών που αντιμετωπίζει στα σύνορά της με την Λευκορωσία.
Βρήκε λοιπόν στήριξη από το ιερατείο των Βρυξελλών το οποίο πλέον ανακάλυψε την έννοια της εργαλειοποίησης του μεταναστευτικού από τρίτες χώρες και άρχισε να κινητοποιείται με μέτρα για την διαφύλαξη και το σφράγισμα των ευρωπαϊκών λέει εξωτερικών συνόρων στις περιοχές των χωρών της Βαλτικής και της Πολωνίας. Και όλα αυτά ενώ «ποιούσε την νήσσαν» την ώρα που ο Ερντογάν τον Μάρτιο του 2020 εργαλειοποιούσε το μεταναστευτικό οργανώνοντας αλλεπάλληλα «ντου» χιλιάδων δύστυχων ανθρώπων στον Έβρο.
Αλλά και για τα νησιά του Αιγαίου τα οποία υφίσταντο τεράστιες μεταναστευτικές ροές επί χρόνια, το ιερατείο των Βρυξελλών όχι μόνο έκανε τα στραβά μάτια λόγω Τουρκίας αλλά αντίθετα τολμούσε και ακόμη τολμά να κατηγορεί την Ελλάδα για δήθεν puchbacks. Στην περίπτωση όμως της Πολωνίας και της Λιθουανίας οι Βρυξέλλες ξεσπαθώνουν καλύπτοντας κάθε ενέργεια της Βαρσοβίας και του Βίλνιους για την προστασία των συνόρων τους, χρηματοδοτούν την κατασκευή φράκτη, ενώ για τον φράχτη του Έβρου διαφωνούσαν και τέλος επιβάλλουν σκληρά μέτρα και κυρώσεις κατά της Λευκορωσίας ενώ την ίδια στιγμή χαϊδεύουν την Τουρκία η οποία κάνει ακριβώς τα ίδια.
Έτσι για άλλη μια φορά αποδεικνύεται ότι έχουμε δύο μέτρα και δύο σταθμά. Κυρώσεις κατά του Μίνσκ και θωπείες για την Άγκυρα. Βέβαια όλα αυτά εξηγούνται με όρους γεωπολιτικούς καθώς τα μέτρα στήριξης των χωρών της Βαλτικής και της Πολωνίας κατά της εργαλειοποίησης του μεταναστευτικού εντάσσονται στην ψυχροπολεμική πολιτική της Δύσης κατά της Ρωσίας και των Συμμάχων της.
Επιπλέον ενεργοποιείται και το άρθρο 4 του ΝΑΤΟ καθώς θεωρείται ως υβριδική απειλή η εργαλειοποίηση των μεταναστευτικού και ετοιμάζεται το πολιτικό πλαίσιο για ενδεχόμενη ενεργοποίηση της ρήτρας συλλογικής άμυνας του άρθρου 5 του ΝΑΤΟ. Από την άλλη πλευρά σε σχέση με την εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού εκ μέρους της Τουρκίας το ΝΑΤΟ «κάνει τον τροχονόμο».
Μέσα στο πλαίσιο αυτό λοιπόν πρέπει να εξεταστεί και η νέα πρόταση της Κομισιόν για την ενίσχυση της διακυβέρνησης του χώρου Σένγκεν που προβλέπει πέραν των άλλων αλλαγές στον κώδικα συνόρων του Σένγκεν αλλά και υιοθέτηση ενός ειδικού Κανονισμού «για την αντιμετώπιση καταστάσεων εργαλειοποίησης στον τομέα της μετανάστευσης και του ασύλου» εκ μέρους τρίτων χωρών. Μια πρόταση για την οποία είχε ήδη προϊδεάσει την διεθνή κοινότητα ο Μακρόν ενόψει της Γαλλικής προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ από 1/1/2022.
Μάλιστα στα Συμπεράσματά του της 16ης Δεκεμβρίου 2021 και στο σημείο 18 «το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναλαμβάνει ότι καταδικάζει τις προσπάθειες τρίτων χωρών να εργαλειοποιήσουν τους μετανάστες για πολιτικούς σκοπούς. Υπογραμμίζει την ανάγκη να αναπτυχθούν μέσα αντιμετώπισης της εργαλειοποίησης των μεταναστών».
Όμως τόσο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο όσο και η Κομισιόν αλλά και οι χώρες του ευρωπαϊκού σκληρού πυρήνα για άλλη μια φορά αρνούνται να καταργήσουν το Δουβλίνο 3 το οποίο μετατρέπει Ελλάδα και Ιταλία σε αποθήκη ψυχών ενώ ταυτόχρονα πετούν τη μπάλα στην εξέδρα σε σχέση με την υιοθέτηση ενός σχεδίου μετεγκατάστασης των προσφύγων από τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου στις χώρες του πλούσιου ευρωπαϊκού Βορρά.
Έτσι οι Βρυξέλλες προκρίνουν ένα αυστηρό πλαίσιο φύλαξης των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ με λήψη μάλιστα και έκτακτων μέτρων σε περίπτωση εργαλειοποίησης του μεταναστευτικού από τρίτες χώρες, ενώ την ίδια στιγμή για άλλη μια φορά αρνούνται τόσο την κατάργηση του Δουβλίνου 3 όσο και την υιοθέτηση ενός δίκαιου συστήματος κατανομής προσφύγων εντός της ΕΕ με βάση το ΑΕΠ και τον πληθυσμό κάθε χώρας.
Νότης Μαριάς, Καθηγητής Θεσμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, Πρόεδρος του Κόμματος ΕΛΛΑΔΑ- Ο ΑΛΛΟΣ ΔΡΟΜΟΣ, πρώην Ευρωβουλευτής