Όχι εύκολα. Αλλά σιγά-σιγά χτίζει εναλλακτικές πηγές
Η Ευρώπη προβλέπεται να έχει έναν σκληρό χειμώνα. Το κόστος του φυσικού αερίου παραμένει υψηλό σε όλη την ήπειρο και οι κυβερνήσεις προσπαθούν να προστατεύσουν τα νοικοκυριά από τις αυξήσεις. Διάφοροι παράγοντες εξηγούν το γιατί, συμπεριλαμβανομένης της αυξανόμενης ζήτησης καθώς οι οικονομίες αναζωπύρωσαν μετά τα lockdown του Covid-19, έναν παρατεταμένο χειμώνα που εξάντλησε τα αποθέματα και μια στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που άφησε κενά στον ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρώπης. Η Ρωσία, ο μεγαλύτερος πάροχος φυσικού αερίου της Ευρώπης, έχει διατηρήσει τη ροή του εφοδιασμού, αλλά ορισμένοι επικριτές λένε ότι το Κρεμλίνο κάνει πολιτική. Στις 26 Οκτωβρίου οι Financial Times ανέφεραν ότι η Gazprom, η κρατική εταιρεία φυσικού αερίου της Ρωσίας, πρότεινε στη Μολδαβία να τροποποιήσει τη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου της με την Ευρωπαϊκή Ένωση, με αντάλλαγμα φθηνότερο φυσικό αέριο. Η Ευρώπη αισθάνεται εδώ και πολύ καιρό ανασφαλής για αυτή την προσφορά. Τι θα χρειαζόταν όμως για να μειωθεί η εξάρτηση της Ευρώπης από τη ρωσική ενέργεια;
Το ερώτημα δεν είναι αν υπάρχουν άλλες πηγές αερίου. Η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική είναι γεμάτες με φυσικό αέριο. Η Αλγερία και το Κατάρ παρείχαν ήδη το 8% και το 5%, αντίστοιχα, των εισαγωγών φυσικού αερίου της Ευρώπης το 2019. Όμως η Ευρώπη αντιμετωπίζει ανταγωνισμό για να εξασφαλίσει επιπρόσθετες προμήθειες. Η Ασία αντιπροσωπεύει σχεδόν τα τρία τέταρτα των παγκόσμιων εισαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), σύμφωνα με την Alliance Bernstein, μια οικονομική εταιρεία. Η Κίνα και άλλοι αγοράζουν φορτία που διαφορετικά θα προορίζονταν για την Ευρώπη. Η ζήτηση στη Λατινική Αμερική έχει σχεδόν διπλασιαστεί τον τελευταίο χρόνο. Καθώς το μεγαλύτερο μέρος του ασιατικού φυσικού αερίου εξακολουθεί να προμηθεύεται με μακροπρόθεσμα συμβόλαια που συνδέονται με την τιμή του πετρελαίου, μια πρακτική που η Ευρώπη εγκατέλειψε καθώς απελευθέρωσε τις αγορές φυσικού αερίου…Η Ευρώπη βρίσκεται πιο εκτεθειμένη στις σημερινές υψηλές τιμές. Εν τω μεταξύ, η αυξανόμενη εγχώρια κατανάλωση φυσικού αερίου στη Μέση Ανατολή, η οποία αυξήθηκε κατά μέσο όρο κατά 4,6% ετησίως την τελευταία δεκαετία, αφήνει λιγότερα διαθέσιμα για εξαγωγή.
Η Αμερική επιθυμούσε να παρουσιαστεί ως εναλλακτικός προμηθευτής LNG. Όταν η κυβέρνηση Τραμπ ενέκρινε πρόσθετες εξαγωγές το 2019, καυχιόταν ότι προμήθευε τους συμμάχους της με «μόρια ελευθερίας των ΗΠΑ». Η Ευρώπη έχει ήδη αυξήσει τις παραγγελίες της σε LNG τις τελευταίες δεκαετίες και η Γερμανία έχει σχέδια για επιπλέον τερματικούς σταθμούς για την παραλαβή του φυσικού αερίου. Αλλά προς το παρόν είναι δαπανηρή η αντικατάσταση της ρωσικής προμήθειας. Θα χρειαζόταν μια μεγάλη επένδυση σε χωρητικότητα στα κοιτάσματα σχιστόλιθου της Αμερικής για να μειωθούν οι τιμές σε παρόμοια επίπεδα.
Η ΕΕ έχει επίσης επικεντρωθεί στη δημιουργία του Νότιου Αγωγού Φυσικού Αερίου, ενός γιγαντιαίου ενεργειακού έργου που σχεδιάστηκε στις Βρυξέλλες για να μειώσει την εξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο. Ένα τμήμα, ο αγωγός Trans Adriatic Pipeline, τέθηκε σε λειτουργία πέρυσι. Αυτή τη στιγμή έχει την ικανότητα να μεταφέρει περίπου 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) φυσικού αερίου στην Ευρώπη ετησίως από το κοίτασμα Shah Deniz στο Αζερμπαϊτζάν. Αυτό αντιπροσωπεύει μόνο ένα κλάσμα των αναγκών του μπλοκ, αλλά σε μικρότερη κλίμακα το έργο είναι πολλά υποσχόμενο: μελλοντικές προσθήκες, όπως ο Interconnector Greece Bulgaria, θα σήμαιναν ότι το 33% της ζήτησης φυσικού αερίου της Βουλγαρίας θα καλύπτεται από αέριο από το Αζερμπαϊτζάν. Άλλα έργα που σχεδιάζονται επί του παρόντος περιλαμβάνουν έναν αγωγό μήκους 1.900 km που συνδέει το Ισραήλ με την Ευρώπη, ο οποίος θα μπορούσε να παρέχει επιπλέον 20 bcm ετησίως.
Ωστόσο, αυτό δεν θα τροφοδοτήσει όλη την Ευρώπη. Η πλήρης μείωση του ρωσικού αερίου θα ήταν υπερβολικά φιλόδοξη, ακόμη και μακροπρόθεσμα. Η ήπειρος εισάγει τη συντριπτική πλειοψηφία του φυσικού αερίου που καταναλώνει και έχει περιορισμένο μόνο αριθμό εναλλακτικών λύσεων. Αλλά υπάρχει περιθώριο να σπάσει το μονοπώλιο της Ρωσίας σε χώρες που εξαρτώνται ιστορικά από το φυσικό αέριο της, όπως η Βουλγαρία και οι χώρες της Βαλτικής. Η προσθήκη εναλλακτικών πηγών στο μείγμα -όπως η πυρηνική ενέργεια, που ευνοείται από τη Γαλλία- θα μπορούσε να διαφοροποιήσει περαιτέρω τον ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρώπης, έως ότου η υπόσχεση για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας καλύψει τη ζήτηση. Αλλά προς το παρόν, καθώς ο καιρός γίνεται ψυχρός, η Ευρώπη δεν έχει την πολυτέλεια να αγνοήσει την Ρωσία.