Με μία βαρύνουσας σημασίας ομιλία ο Επίτιμος Α/ΓΕΝ Ναύαρχος Κοσμάς Χρηστίδης, θέτει στη σωστή τους βάση όλα τα δεδομένα που έχουν προκύψει μετά από τη συμφωνία Ελλάδας-Γαλλίας.
Μιλώντας στη Σχολή Γονέων της Κατερίνης ο Ναύαρχος Χρηστίδης κάλυψε τα πάντα με την ομιλία του.
Όλη η ομιλία του Επίτιμου Α/ΓΕΝ Ναύαρχου Κοσμά Χρηστίδη:
Η Τουρκία ήταν και εξακολουθεί να είναι μεγάλη δύναμη στην περιοχή, εδώ και αιώνες. Το ρόλο των μεγάλων δυνάμεων περιγράφει άριστα ο Θουκυδίδης, για όσους προσπαθούν να κατανοήσουν τη σχέση μεταξύ «φύσεως» και «νόμου», δηλαδή, της «ισχύος» και της «ηθικής».
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο διάλογος των Μηλίων, που επιβεβαιώνεται και η άποψη Μακιαβέλι, δηλαδή, το δίκαιο είναι σχετικό, ήτοι, «για ένα κράτος που ασκεί ηγεμονία, τίποτε δεν είναι παράλογο, αν είναι συμφέρον». Επίσης, για όσους προσπαθούν να αποφύγουν τις ευθύνες, ο Θουκυδίδης περιγράφει: «Άλλαξαν ακόμα και την καθιερωμένη σημασία των λέξεων, για να δικαιολογήσουν τις πράξεις τους».
Και, επισημαίνει: «Σύμφωνα με τις συνθήκες, δεχόμαστε διαιτησία, ότι δεν θα επιτεθούμε πρώτοι αλλά, αν μας επιτεθούν, θ’ αμυνθούμε» και προσέξτε «Κανείς τους δεν σκέπτεται ότι η δική του αμέλεια μπορεί να βλάψει το κοινό συμφέρον και ο καθένας τους ελπίζει ότι κάποιος άλλος σύμμαχος θα ενεργήσει στη θέση του».
Πρόσφατα, από τον κ. Μακρόν ακούσαμε «Οι ευρωπαίοι πρέπει να πάψουν να είναι αφελείς. Όταν έχουμε ένταση και μας πιέζουν οι μεγάλες δυνάμεις, το να αντιδράσουμε και να δείξουμε ότι και εμείς έχουμε ισχύ και δύναμη δεν είναι κλιμάκωση της βίας, αλλά είναι άμυνα… (Οι Ευρωπαίοι), να είμαστε ρεαλιστές και να προστατεύσουμε τον εαυτό μας».
Η Γαλλία, ως μεσογειακή ναυτική δύναμη, έχει ίδια συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο. Είναι η μοναδική δύναμη, η οποία μπορεί να καλύψει το δημιουργηθέν γεωπολιτικό κενό στη Μεσόγειο, μετά την απόσυρση των Αμερικανών. Η Ελληνο-γαλλική συμφωνία με την Ελλάδα σε υποστρατηγική δύναμη περιοχής, αποτελεί την αυτονόητη αντίδραση έναντι της Τουρκίας, για ανατροπή του υφιστάμενου status quo και της Συνθήκης της Λωζάννης.
Η συμφωνία, είναι κάτι μεγαλύτερο και βαθύτερο από ένα απλό εξοπλιστικό «deal», σ’ ότι αφορά τις γεωπολιτικές διαστάσεις. Είναι το πρώτο βήμα και μπορεί να εξισορροπήσει το ισοζύγιο ισχύος στο Αιγαίο. Αποτελεί, όμως, αποτρεπτικό παράγοντα για όποιον επιβουλεύεται τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα;
Αμέσως μετά την υπογραφή της συμφωνίας, έχει ενταθεί η επιθετική, ρητορική ακρασία της Τουρκίας απέναντι στην Ελλάδα. Στον αντίποδα, στην Ελλάδα, παρατηρούμε ακρασία ωραιοποίησης της συμφωνίας και πομπώδεις πολιτικούς λόγους. Θα μου πείτε, ούτως εί αλλιώς, η ακρασία (ακράτεια) είναι γνώρισμα και κάκιστο χάρισμα των πολιτικών. (Δεν αφορά τους παρόντες). Το χειρότερο όλων είναι ότι ακόμη και σήμερα, δεν είναι σαφές στον λαό μας αν, ακόμα και την ύστατη αυτή στιγμή, οι ηγεσίες αυτού του τόπου έχουν πλήρως αντιληφθεί τις συνέπειες της 20ετους αδράνειας. Και σε αυτή την περίπτωση, ποια είναι η ευθύνη της στρατιωτικής Ηγεσίας, όταν εν γνώση της και σιωπηρά στηρίζει μία τέτοια αδράνεια ή σιωπά για μία λάθος (πολιτική) απόφαση που εντέλλεται να συνδράμει η/και να εκτελέσει;
Καίρια, λοιπόν, ερωτήματα είναι:
Σε τι βοήθησε η συμφωνία στην Εθνική ανασυγκρότηση;
Σε τι βοήθησε η συμφωνία στο να σφυρηλατήσουμε την αναγκαία Εθνική αυτοπεποίθηση της χώρας;
Είμαστε σίγουροι ότι επειδή έχουμε τη συμφωνία, τα καλύτερα Πλοία και αεροσκάφη οι Τουρκικές επιδιώξεις θα εξαφανιστούν;
Είμαστε βέβαιοι ότι δεν θα οδηγηθούμε σε κούρσα εξοπλισμών; Τα 10 και πλέον δις ευρώ, που έχει ανακοινώσει η Κυβέρνηση, είναι η καλύτερη λύση, φθάνουν, αντέχουμε οικονομικά;
Μήπως, αντί συνεργασίας, η πολιτική εξοπλισμών είναι μια προβληματική πολιτική που θα βλάψει την Ελλάδα, την ΕΕ και θα απειλήσει την περιφερειακή ειρήνη και σταθερότητα;
Παρατηρώντας τη πρόσφατη, επικαιροποιημένη, τουρκική επιχειρηματολογία , μήπως η ελληνογαλλική αμυντική συμφωνία, απλώς, επιτάχυνε την εξέλιξη των τουρκικών επιδιώξεων;
Έχουμε εξετάσει, τυχόν, επιπτώσεις της συμφωνίας, σχετικά με το casus belli των Τούρκων για την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης;
Το σίγουρο, πάντως, είναι ότι δεν μπορούμε, και δεν πρέπει, να κλείνουμε τα μάτια στα τραγικά σημεία και αδιέξοδα που έχουμε στην εσωτερική πολιτική.
Η γερμανική εφημερίδα De Welt σε άρθρο της σχολιάζει, σκωπτικά, και διερωτάται «Το χρέος της Ελλάδας ανέρχεται στο 210% του ΑΕΠ. Μόνο η Ιαπωνία και το Σουδάν έχουν υψηλότερο ποσοστό δημόσιου χρέους επί του ΑΕΠ… Άραγε οι Έλληνες δεν είχαν τίποτα σημαντικότερο να κάνουν με τα χρήματά τους, από το να τα διαθέσουν σε ναυάρχους για νέα παιχνίδια και από το να διασώσουν το κύρος του Γάλλου προέδρου; Μακροπρόθεσμα, μπορεί τα υψηλά χρέη να φανούν προβληματικά». (Το έχουμε ζήσει στο πετσί μας). Αλλά, όπως είπε και ο μεγάλος Βρετανός οικονομολόγος John Keynes «μακροπρόθεσμα όλοι θα πεθάνουμε».
Όμως, αν θέλεις ειρήνη, καλό είναι να προετοιμάζεσαι για πόλεμο. Η χώρα μας πρέπει να εξασφαλίζει επαρκή άμυνα, δηλαδή, το αξιόμαχο των Ενόπλων Δυνάμεών μας πρέπει να εξασφαλίζεται βάσει ενός στρατηγικού προγραμματισμού, όχι με εμπλοκή σε ένα αδιέξοδο κυνήγι εξοπλισμών. Είναι προφανές ό,τι εάν δεν έχουμε ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ και στρατηγικά προγραμματισμένη αμυντική πολιτική, η Τουρκία, με μεγαλύτερο οικονομικό βάθος από εμάς, θα μπορεί να υπερθεματίζει σε αγορές, γιατί έχει τέσσερις φορές μεγαλύτερο ΑΕΠ, γιατί το δημόσιο χρέος της είναι 37%, ενώ το δικό μας είναι 211,2%, και το κυριότερο, γιατί πάνω από το 60% των στρατιωτικών της αναγκών το καλύπτει η αμυντική της βιομηχανία. Ο αμυντικός προϋπολογισμός της Τουρκίας, σήμερα, εμφανίζεται μειωμένος σε σχέση με το 2020, από 19,4 δισ. σε 17 δισ. δολάρια.
Η συμφωνία είναι βαρύνουσας σημασίας και έχει πολιτικές, στρατιωτικές και διπλωματικές προεκτάσεις. Στοιχειώδης, όμως, προϋπόθεση για κατανόηση της κατάστασης και διαμόρφωση υπεύθυνης θέσης από τους πολίτες, είναι η «Ἀρχὴ σοφίας ἡ τῶν ὀνομάτων ἐπίσκεψις» Αντισθένης, δηλαδή, «η βαθιά εξέταση των ονομάτων-λέξεων είναι η αρχή της σοφίας», ήτοι, η ακριβής γνώση για το περιεχόμενο των βασικών όρων και εννοιών.
Το σημαντικότερο από τα 31 άρθρα της συμφωνίας, είναι η Αμυντική Συνδρομή (πέραν του άρθρου 42 παρ.7 περί ρήτρας αμοιβαίας συνδρομής της Συνθήκης της Λισσαβόνας), δηλαδή, το άρθρο 2 που ορίζει ότι «Τα Μέρη παρέχουν το ένα στο άλλο βοήθεια και συνδρομή, με όλα τα κατάλληλα μέσα που έχουν στην διάθεσή τους, κι εφόσον υφίσταται ανάγκη με τη χρήση ένοπλης βίας, εάν διαπιστώσουν από κοινού ότι μία ένοπλη επίθεση λαμβάνει χώρα εναντίον της επικράτειας ενός από τα δύο, σύμφωνα με το Άρθρο 51 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών».
Όπως μας επισημαίνουν οι κ. Ευάγγελος Βενιζέλος και Χρήστος Ροζάκης, παρά το γεγονός ότι το άρθρο 2 είναι γενικόλογο, για την εγκαθίδρυση στρατηγικής εταιρικής σχέσης και συνεργασίας στην άμυνα και την ασφάλεια, αφορά μόνο «ένοπλή επίθεση εναντίον της επικράτειας», αφορά δηλαδή κυριαρχία κι όχι κυριαρχικά δικαιώματα. Η ρήτρα αμοιβαίας στρατιωτικής συνδρομής του άρθρου 2 δεν συμπεριλαμβάνει τις έννοιες της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Η υφαλοκρηπίδα, ακόμη και μετά την οριοθέτησή της, και η ΑΟΖ, ακόμη και μετά την ανακήρυξη και οριοθέτησή της, δεν συνιστούν «επικράτεια» στην οποία ασκείται εθνική κυριαρχία, αλλά ζώνες στις οποίες ασκούνται ειδικά κυριαρχικά δικαιώματα. Με άλλα λόγια μας λένε ότι θα πρέπει να θεωρείται μαξιμαλιστικό να αναμένει κάποιος ό,τι οι Γάλλοι θα αναπτύξουν στρατιωτικές δυνάμεις για να ενισχύσουν την ελληνική άμυνα σε περίπτωση παρενόχλησης ή ακόμη και επεισοδίου εντός της αιγιαλίτιδας ζώνης.
Κατ’ αρχάς, ως επικράτεια, όρος του 16ου αιώνα, ο οποίος στερείται νομικής υφής στο διεθνές δίκαιο, σημαίνει, το έδαφος της ξηράς και η αιγιαλίτιδα ζώνη, δηλαδή ο θαλάσσιος και εναέριος χώρος (νοητά έδαφος). Κατά συνέπεια, αν η Ελλάδα δεχτεί ένοπλη επίθεση στο έδαφος της ξηράς ή στην αιγιαλίτιδα ζώνη της, τότε αφού από κοινού διαπιστωθεί, η Γαλλία έχει την υποχρέωση να συνδράμει την Ελλάδα στέλνοντας στρατιωτικές ενισχύσεις.
Θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι η υπέρπτηση στρατιωτικών αεροσκαφών πάνω από στην ελληνική αιγιαλίτιδα ζώνη ή πάνω από το έδαφος των νησιών, και οι έρευνες πλοίων εντός της ΑΟΖ δεν συνιστούν ένοπλη επίθεση, στο μέτρο που τα Τουρκικά αεροπλάνα ή Πλοία δεν βομβαρδίζουν το έδαφος των νησιών ή Ελληνικά πολεμικά Πλοία.
Αναφορικά με τις τεχνητές νησίδες (πλατφόρμες εξόρυξης), που το παράκτιο κράτος έχει το δικαίωμα να ανεγείρει, αυτό δεν έχει κυριαρχία επ’ αυτών, αλλά απλά δικαιώματα δικαιοδοσίας. Κατά συνέπεια εάν μία εξ αυτών δεχτεί επίθεση από εχθρικά πυρά δεν γεννιέται δικαίωμα άμυνας, όπως το Διεθνές Δικαστήριο αποφάνθηκε στην υπόθεση της «Νικαράγουας».
Όμως, στο Διεθνές Δίκαιο και στη διεθνή πολιτική σκηνή, ο όρος κυριαρχία χρησιμοποιείται προκειμένου να υποδηλώσει την ανεξαρτησία, αλλά και την αυτονομία ενός Κράτους, ακριβώς επί των σχέσεών του με άλλα Κράτη. Το κυρίαρχο κράτος δεν υπάγεται σε κανέναν άλλο φορέα, εκτός από τον εαυτό του, δηλαδή, με πολύ απλά λόγια έχει την «αρμοδιότητα της αρμοδιότητας».
Από πολύωρες συζητήσεις που είχα με ανώτατους Αξιωματούχους συμμαχικών μεν, αλλά κυρίαρχων δε κρατών, διαμόρφωσα την γνώμη ότι Κυριαρχία και κυριαρχικό δικαίωμα είναι, λίγο-πολύ, το ίδιο πράγμα. Είναι το δικαίωμα του κράτους, ή της κυρίαρχης οντότητας, να δρα όπως κρίνει, προς όφελος των πολιτών του. Η νομική βάση της παραπάνω διατύπωσης είναι η «αποκλειστικότητα δικαιοδοσίας» (exclusivity of jurisdiction), που στο διεθνές δίκαιο σημαίνει ότι το κράτος έχει τον πλήρη έλεγχο των υποθέσεών του εντός των ορίων του, δίχως να λογοδοτεί, για τον τρόπο που ασκεί τον έλεγχο αυτόν.
Επιπρόσθετα, στο άρθρο 18 της αμυντικής συμφωνίας προβλέπεται ότι η συνεργασία Ελλάδας-Γαλλίας μπορεί να λάβει και την μορφή «συμμετοχής σε κοινές αναπτύξεις δυνάμεων προς υποστήριξη κοινών συμφερόντων.
Συγκεκριμένα στο άρθρο 18 αναγράφεται:
Η συνεργασία αυτή μπορεί να λάβει, χωρίς να περιορίζεται σε αυτές, τις εξής μορφές:
ι) Συμμετοχή σε κοινές αναπτύξεις δυνάμεων ή αναπτύξεις σε θέατρα επιχειρήσεων προς υποστήριξη κοινών συμφερόντων, όπως, για παράδειγμα, τις υπό γαλλική διοίκηση επιχειρήσεις στο Σαχέλ.
Επομένως, δεν υπάρχει αμφιβολία περί μη συμμετοχής, εφόσον συζητηθεί και εγκριθεί από τις δύο χώρες. Τα κράτη που αποτελούν το πυρήνα της ζώνης του Σαχέλ είναι ο Νίγηρας, το Τσαντ, η Μαυριτανία, η Μπουρκίνα Φάσο και το Μάλι. Εδώ και 2 χρόνια, περίπου, με πρωτοβουλία της Γαλλίας δημιουργήθηκε η Task Force Takuba με συμμετοχή συνασπισμού κρατών-μελών της ΕΕ (Βέλγιο, Ολλανδία, Γερμανία, Τσεχία, Δανία, Εσθονία, Πορτογαλία) με συμμετοχή πλέον των 5.000 στρατιωτών. Όμως, από το 2012, η συγκεκριμένη περιοχή έχει βρεθεί στο επίκεντρο του τουρκικού επεκτατισμού. Μη ξεχνάμε ότι στην συγκεκριμένη περιοχή, η Γαλλία εξορύσσει το πλουτώνιο που τις χρειάζεται, ως πυρηνική δύναμη που είναι.
Η Ελλάδα συμμετείχε σε επιχειρήσεις στην εν λόγω περιοχή από το 1961 (με μία Dakota). Πολλά στελέχη των ΕΔ, και εγώ προσωπικά έχω συμμετάσχει σε αντίστοιχες αποστολές, όπως στη κρίση της Λιβύης το 1982 ως πλήρωμα του W.V Pratt, στον πόλεμο του κόλπου (για την απελευθέρωση του Κουβέιτ) με την Φρεγάτα ΛΗΜΝΟΣ, στον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας με την Φρεγάτα ΑΙΓΑΙΟΝ, σε πολλαπλές Νατοϊκές επιχειρήσεις ασφάλειας στη Μεσόγειο και σας διαβεβαιώ ότι όλες έγιναν με την απαραίτητη ασφάλεια, μου προσδώσανε ευρύτερη πολεμική εμπειρία και καλλιέργησαν-ωρίμασαν και προεκτείνανε την σκέψη μου στο τι σημαίνει «Έθνος» και «Συμφέροντα Έθνους».
Προχωρώντας σε μια σύγκριση των στρατιωτικών δυνατοτήτων Ελλάδας και Τουρκίας, αλλά και κάνοντας μια προβολή ισχύος των δύο χωρών σε βάθος χρόνου, το υπάρχον άνοιγμα της εξοπλιστικής ψαλίδας ανάμεσα στις δύο χώρες, εξαιτίας της δικής μας αδράνειας, θα περιοριστεί σημαντικά μετά το 2025. Το Ναυτικό, για πρώτη φορά μετά το 1980 (θυμίζω Φ/Γ ΕΛΛΗ-ΛΗΜΝΟΣ) αποκτά πλοία Διοικήσεως με τεχνολογία αιχμής και κατανομής επιχειρησιακού έργου, δηλαδή, «διαδραστικές – ψηφιακές» φρεγάτες επόμενης γενεάς, των οποίων η κυβερνοπροστασία είναι ενσωματωμένη ήδη από το σχεδιασμό τους, ενώ ταυτόχρονα μπορούν να επιτηρούν και να επιχειρούν στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο, σε απόλυτη συνεργασία με τα μαχητικά RAFALE.
Παρά το γεγονός ότι η Τουρκία θα εξακολουθήσει να έχει αριθμητική υπεροχή έναντί της Ελλάδας σε διάφορους τομείς, όντας μεγαλύτερη σε πληθυσμό και κατ’ επέκταση σε επίπεδο αμυντικού προϋπολογισμού, η χώρα μας θα αποκτήσει ένα προβάδισμα σε ποιοτικό επίπεδο. Η πρόσκτηση νέων Φ/Γ και κορβετών θα είναι ένας πολλαπλασιαστής ισχύος στην ανατολική Μεσόγειο, όπου η Ελλάδα μπορεί να βγάλει από το συρτάρι το δόγμα ενιαίου αμυντικού χώρου και να το στηρίξει έμπρακτα με την Κύπρο. Στην ουσία αναβιώνεται, ανατάσσεται και ενισχύεται ο ενιαίος Ελληνικός ψυχισμός.
Επιπλέον, δίνεται η δυνατότητα και ο απαραίτητος χρόνος σε ορισμένους να αναθεωρήσουν τις απόψεις τους για την αιγιαλίτιδα ζώνη και για την κυριαρχία (6- 12 νμ).
Αυτό ενισχύεται και από τη ναυτική έκδοση του πυραύλου SCALP Naval, ο οποίος φτάνει τα 1.000 χιλιόμετρα, δηλαδή, ας πούμε, μία φρεγάτα εκτοξεύει πύραυλο από τη Κύπρο στην Άγκυρα. Αυξάνεται η ικανότητα της Ελλάδας να εξαπολύσει προληπτικό πλήγμα ή πλήγμα ανταπόδοσης, που είναι και το πιθανότερο, αν δεχτεί επίθεση. Είναι λάθος, εάν δεν προμηθευτούμε τον SCALP Naval και εφιαλτικό λάθος εάν δεν εγκαταστήσουμε τον εκτοξευτή silver 70 (δηλ. fitted for) για μελλοντική χρήση.
Ξεχωριστή αναφορά γίνεται στη συνεργασία Ελλάδας και Γαλλίας στους τομείς της αμυντικής βιομηχανίας. Σε ότι αφορά την αγορά των αεροσκαφών Rafale, αλλά και των φρεγατών Belhara, δεν υπάρχει, επαναλαμβάνω δεν υπάρχει, βιομηχανική επιστροφή. Είναι μηδενική. Αυτό, συνήθως, συμβαίνει σε χώρες με αδιάφορες Κυβερνήσεις και κακό συνδικαλισμό. Να επισημάνω ό,τι η μέση βιομηχανική επιστροφή, διεθνώς, είναι της τάξεως 28-30%, ενώ στο Ισραήλ είναι άνω του 50% και στην Ινδία άνω του 70%. Εάν σε αυτό το τραγικό γεγονός της μηδενικής επιστροφής, προσθέσουμε και την αναβάθμιση των θρυλικών Σκαραβαίων (εννοώ τον εκσυγχρονισμό των ΑΦΝΣ στην ΕΑΒ, Ρ-3Β), που δεν πρόκειται να εκσυγχρονιστούν, στην ώρα τους, ανεξάρτητα εάν προπληρώσαμε 440 εκατ. ευρώ, μιλάμε για ανεκδιήγητο ανέκδοτο, από αυτό του εκσυγχρονισμού των φρεγατών τ. ΜΕΚΟ.
Ένσταση, ωστόσο, υπάρχει και για το σύστημα Η/Ν πολέμου των φρεγατών που δεν γνωρίζουμε τίποτα, πλην ευχολογίων (ξέρετε το απόρρητο, συνήθως, καλύπτει και μεγάλες αδυναμίες). Πρέπει να δοθεί βαρύτητα στο κομμάτι των ΜΗ επανδρωμένων οχημάτων και των φερόμενων πυρομαχικών, αλλά κυρίως στην αντιμετώπιση αυτών, δηλαδή, σε συστήματα anti-drones, για να αποκτήσουμε συνολικό ποιοτικό πλεονέκτημα. Άρα, το επόμενο βήμα πρέπει να είναι στοχευμένες κινήσεις στο κομμάτι της προμήθειας όπλων και συστημάτων anti-drones με χαμηλό κόστος. Εκεί υστερούμε. Εκεί είναι η διαφορά. Χρονικά, έχουμε υστερήσει σε αυτές τις προμήθειες. Αν τις είχαμε ενεργοποιήσει λίγο νωρίτερα, ίσως, να μην είχαμε όλες αυτές τις εξόδους των ερευνητικών σκαφών τις Τουρκίας.
Ανησυχώ και ανησυχώ βαθύτατα για τον θαλάσσιο Αττίλα και την άλωση της ΑΟΖ του Ελληνισμού και της ΕΕ, γιατί μου θυμίζει σε πολύ μεγάλο βαθμό την καθυστερημένη αγορά του ατμοκίνητου «Καρτερία» και την άλωση του Μεσολογγίου το 1826, κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821.
Στην πολιτική διάσταση, που είναι πιο σημαντική από τη στρατιωτική, αυτές οι κινήσεις συμβάλουν στην ενίσχυση της αποτροπής. Δηλαδή, αν ο ελληνικός Λαός χρεωθεί 10+ δισεκατομμύρια ευρώ και μέσα στη πενταετία, η χώρα, δεν ανακηρύξει ΑΟΖ και απλά υπερτερεί έναντι των πιθανών απειλών, τότε δεν έχουμε κάνει απολύτως τίποτα. Απλώς θα έχουμε εφοδιάσει τις Ένοπλες δυνάμεις με σύγχρονα όπλα, αλλά στην πολιτική διάσταση θα υστερούμε. Θα πρέπει, πλην είναι αργά, να επιταχύνουμε τις διαδικασίες εκμετάλλευσης των παραγωγικών πόρων με στόχο να αυξήσουμε το βιοτικό μας επίπεδο, να ρίξουμε το δημόσιο χρέος και γενικότερα να συμβάλουμε στην ανάπτυξη της χώρας. Αυτό, το κατάλαβε και το Ισραήλ και η Αίγυπτος του ΣίΣι…
Απαιτείται επανατοποθέτηση της πολιτικής μας σε ότι αφορά Ανατολική Μεσόγειο και Ευρώπη. Ποιος θα την κάνει; Παίρνουμε ορισμένα γεγονότα που συμβαίνουν, έτσι απλά… Που είναι η ύπαρξη του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας;
Τέλος, για να είμαι απόλυτα πεπεισμένος ότι έπραξα το καθήκον μου, χωρίς φόβο και πάθος, θέτω την εξής ερώτηση: “Πέστε μου, Πότε θα βάλουμε εμείς τα δικά μας θέματα διεκδικήσεων που έχουμε με τους γείτονες ή σε άλλες περιοχές ενδιαφέροντος; Πότε θα πάψουμε να αποκηρύττουμε τον χάρτη της Σεβίλλης; Μήπως επαναπαυόμαστε αλλού και όχι στις πλάτες μας; Μήπως αναζητούμε προστάτες και σωτήρες; Μας αρέσει η υποτέλεια; Να μη θριαμβολογούμε, όταν έχουμε να κάνουμε με ξένους. Έχουμε δει στο παρελθόν επικοινωνιακές πιρουέτες και πράξεις φίλων και συμμάχων.
Το καλύτερο αντίδοτο στη διαφαινόμενη διαμορφωθείσα κατάσταση στην Μεσόγειο (βλέψεις Τουρκίας ως νέο-οθωμανικής αυτοκρατορίας) είναι η δημιουργία ενός υποκατάστατου υποΝατοϊκού θύλακα, στο πνεύμα των συμφωνιών AUKUS-ANZUS και 5 Eyes, δηλαδή, ΕλλάδαΚύπρος-Αίγυπτος-Ισραήλ με Ηγέτιδα την Γαλλία σε ευρύτερη συνεργασία με Αραβικά Εμιράτα, Λίβανο, Σαουδική Αραβία, Ιορδανία για να αποφύγουμε μελλοντικό Ισλαμικό «χειμώνα». Να δημιουργηθεί το νέο ευρύτερο ενιαίο αμυντικό δόγμα Μεσογείου.
Ας μη τρέφουμε αυταπάτες. Είναι ο ίδιος Ερντογάν και είναι η ίδια Τουρκία. Ούτε υποχωρεί ούτε λογικεύεται, ανεξαρτήτως του τι θα κάνουμε. Ο Ελληνισμός μετρά ήττες, όποτε η ηγεσία του δε καταλαβαίνει το βάρος της κληρονομιάς.
Εν κατακλείδι, «Οι Έλληνες πρέπει να πάψουμε να είμαστε αφελείς. Όταν μας πιέζουν οι μεγάλες δυνάμεις, το να αντιδράσουμε, είναι άμυνα. Πρέπει να είμαστε ρεαλιστές και να προστατεύσουμε τον εαυτό μας».