ΤΟΥ ΣΑΒΒΑ ΙΑΚΩΒΙΔΗ*
Παρίσι και Αθήνα ανακοίνωσαν την Τρίτη 28/9/2021, την υπογραφή συμφωνίας για απόκτηση από την Ελλάδα των γαλλικών φρεγατών Belh@rra, με δικαίωμα προαίρεσης για την απόκτηση ακόμη μίας (3+1) και 3 ή 4 κορβετών Gowind (ως ενδιάμεση λύση).
Η ελληνογαλλική αμυντική συμφωνία φαίνεται να αποτελεί ορόσημο για το ισοζύγιο δυνάμεων στο Αιγαίο και στην Αν. Μεσόγειο. Πρόκειται για μια καταφανή αποτρεπτική ελληνογαλλική απάντηση στο τουρκικό αναθεωρητικό δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», που απειλεί την ειρήνη και την σταθερότητα στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, δηλ. και στην κυπριακή ΑΟΖ και την Κύπρο.
Βεβαίως, όλα αυτά θα αρχίσουν να υλοποιούνται από το 2025, όταν η Ελλάδα θα παραλάβει την πρώτη υπερσύγχρονη ψηφιακή φρεγάτα, με ρυθμό μία κάθε χρόνο. Αυτό είναι το πρώτο σημαντικό επίτευγμα.
• Το δεύτερο και σπουδαιότερο στοιχείο είναι ότι Ελλάδα και Γαλλία έχουν δεσμευθεί, μέσω της στρατηγικής εταιρικής συμφωνίας, πέρα και πάνω από υπάρχουσες δομές (ΝΑΤΟ και ΕΕ), να συνδράμουν στρατιωτικά η μια την άλλη σε περίπτωση που παραστεί ανάγκη. Το άρθρο 2 της συμφωνίας είναι ξεκάθαρο.
«Κλινικά νεκρό ΝΑΤΟ»
Τα συμβαλλόμενα μέρη προσδίδουν και ευρωπαϊκή διάσταση στην συμφωνία, καθώς φαίνεται να συνιστά αποδοχή από τις δύο χώρες του δόγματος Μακρόν, της «στρατηγικής αυτονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Ως γνωστόν, κατά τη διάρκεια σημαντικής ομιλίας του (26/9/2017) στο Πανεπιστήμιο της Sorbonne, ο πρόεδρος Μακρόν ανέπτυξε το όραμά του για μια «κυρίαρχη, ενωμένη και δημοκρατική Ευρώπη», με μια πολιτική που θα εστιάζει κατά προτεραιότητα «στην Μεσόγειο και στην Αφρική». Μια Ευρώπη που θα εγγυάται την ασφάλεια, θα απαντά στην μεταναστευτική πρόκληση, θα είναι υπερδύναμη νομισματική και οικονομική, κλπ.
Εξάλλου, σε συνέντευξή του στον «Economist» (7/11/2019) ο Μακρόν έκανε μια δήλωση-βόμβα:
«Η αστάθεια του Αμερικανού εταίρου μας και η άνοδος των εντάσεων ενισχύουν την ιδέα ότι σταδιακά η Ευρώπη πρέπει να αποκτήσει τη δική της άμυνα. Πρόκειται για ένα πραγματικό aggiornamento-αναβάθμιση μιας ισχυρής και στρατηγικής Ευρώπης. Κάποια στιγμή πρέπει να κάνουμε τον απολογισμό του ΝΑΤΟ. Αυτό που ζούμε, είναι για μένα ο εγκεφαλικός θάνατος του ΝΑΤΟ. Πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι».
• Από την άνοδό του στην προεδρία της Γαλλικής Δημοκρατίας (14/5/2017), ο Μακρόν δεν σταμάτησε να υπερασπίζεται την αναγκαιότητα η Ευρώπη να αποκτήσει αμυντική, πολιτική, τεχνολογική και άλλη ισχύ και αυτονομία από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, χωρίς να υποτιμά ή να παραγνωρίζει τη χρησιμότητα της μεταξύ τους συνεργασίας.
«Στρατιωτική κυριαρχία»
Στην ίδια συνέντευξη στον «Economist», ο Μακρόν υποστήριζε ότι η αύξηση της ισχύος της Κίνας κινδυνεύει να δημιουργήσει έναν νέο διπολισμό με την περιθωριοποίηση της Ευρώπης. Παράλληλα, η άνοδος αυταρχικών καθεστώτων στην ευρωπαϊκή περίμετρο αποδυναμώνει ακόμα περισσότερο την Ένωση.
«Αν η Ευρώπη», είπε, «η οποία εδώ και χρόνια αντιμετωπίζει μια πολιτική, οικονομική, κοινωνική και ηθική κρίση, δεν σκεφτεί να ενεργεί ως δύναμη, θα εξαφανιστεί».
Έτσι, το πρώτο που η Ευρώπη οφείλει να κάνει, είπε, είναι να αποκτήσει «στρατιωτική κυριαρχία». Πρόσθεσε:
• «Στο εξής πρέπει να σκεφτούμε, να εξοπλιστούμε με τη σύγχρονη γραμματική: Μια γραμματική δύναμης και κυριαρχίας». Αυτό το ξεκάθαρο όραμα του Γάλλου Προέδρου αναδύθηκε πιο έντονα στην επιφάνεια και άρχισε να συζητιέται μεταξύ εταίρων, μετά τον αμερικανικό εξευτελισμό στο Αφγανιστάν.
Ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Ζοζέπ Μπορέλ, σε δηλώσεις του (22/8/2021) είπε:
«Μία τραγωδία εκτυλίσσεται στο Αφγανιστάν και πρέπει να ωθήσει τους Ευρωπαίους να αποκτήσουν ικανότητες στρατιωτικής επέμβασης για να αντιμετωπίσουν τις προσεχείς κρίσεις που παραμονεύουν στο Ιράκ και στο Σάχελ. Προτείνουμε να αποκτήσει η ΕΕ μία δύναμη ταχείας αντίδρασης 50.000 στρατιωτών ικανή να αντιδράσει σε συνθήκες, όπως αυτές στο Αφγανιστάν. Η Ευρώπη δεν κινείται παρά κατά την διάρκεια των κρίσεων. Το Αφγανιστάν μπορεί να την ξυπνήσει. Ήρθε η στιγμή για να είμαστε σε θέση να της δώσουμε μία στρατιωτική δύναμη ικανή να πολεμήσει, αν παραστεί ανάγκη».
«Στρατηγική αυτονομία»
Η τριμερής συμφωνία AUKUS ενισχύει τη θέση Μακρόν για στρατιωτική ισχύ, αυτονομία και ευρωπαϊκή δράση σε περιοχές κρίσεων και αναβαθμίζει το ρόλο της Γαλλίας ειδικά στην περιοχή της Μεσογείου και της Αφρικής. Η φιλοσοφία του Γάλλου Προέδρου είναι απλή στην ρεαλιστική αποτύπωσή της:
• Η Ευρώπη πρέπει να είναι «δύναμη ισορροπίας». Ο μεγαλύτερος οικονομικός δρων του κόσμου δεν μπορεί να είναι απλός θεατής και παρατηρητής όσων συμβαίνουν στη διεθνή σκηνή.
Υπό αυτή την προοπτική πρέπει να αναλυθεί και η διμερής συμφωνία Ελλάδας-Γαλλίας, η οποία εγγυάται τη συνεργασία τους στην άμυνα και στην εξωτερική πολιτική, λειτουργεί στο πλαίσιο των συμμαχιών τους, ενδυναμώνει την πολιτική στρατηγικής αυτονομίας της Ε.Ε. και εμβαθύνει τη σχέση των δύο χωρών στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Με εμφανείς γεωπολιτικές προεκτάσεις και ανατάξεις ισοζυγίων ισχύος στην περιοχή μας.
Ταυτόχρονα ενισχύεται η διαχρονική θέση Μακρόν ότι, αν η Ευρώπη θέλει να διατηρήσει και να ενισχύσει την ειρήνη στη γηραιά ήπειρο, πρέπει να σκεφτεί τη λειτουργική «στρατηγική αυτονομία» της και να αναζωογονήσει το διάλογο με τη Ρωσία, ως πιθανό ισχυρό αντίβαρο της κινεζικής επέλασης σε όλο τον πλανήτη.
Αποτρεπτικές δυνατότητες
Σύμφωνα με ελληνικές κυβερνητικές πηγές,
• η «Στρατηγική Εταιρική Σχέση για τη Συνεργασία στην Άμυνα και στην Ασφάλεια», Ελλάδας-Γαλλίας, με την αγορά των υπερσύγχρονων γαλλικών φρεγατών, «επισφραγίζει την στενή συμμαχική σχέση που έχουν αναπτύξει οι δύο χώρες, αναβαθμίζει το γεωπολιτικό αποτύπωμα της Ελλάδας στην Ευρώπη και στην περιοχή και ενισχύει τις αποτρεπτικές δυνατότητες της χώρας» (ΑΠΕ-ΜΠΕ, 28/9/2021).
Παράλληλα, η Ελλάδα υιοθετεί εμφανώς τη γαλλική διαχρονική θέση για «στρατηγική αυτονομία της ΕΕ» και, επειδή «η Μεσόγειος ανοίγει δρόμους, η ελληνογαλλική συμφωνία στρατηγικής εταιρικής σχέσης είναι ένα πρώτο μεγάλο βήμα προς την κατεύθυνση της στρατηγικής αυτονομίας της Ε.Ε.».
Oui, mais… Το «γεωπολιτικό αποτύπωμα της Ελλάδος» για να έχει αποτελεσματικότητα και αποτρεπτική αξία, δεν πρέπει να περιορίζεται ανατολικά της Κρήτης, της Ρόδου και του Καστελορίζου αλλά ανατολικά του μοναστηριού του Αποστόλου Ανδρέα, στο απώτατο ανατολικό άκρο της Κύπρου, με προέκταση μέχρι τις μεσανατολικές ακτές.
• Οι Έλληνες της Κύπρου με ανυπόκριτη χαρά πληροφορήθηκαν τη συμφωνία Ελλάδος-Γαλλίας, η οποία αναβαθμίζει και ισχυροποιεί το γεωπολιτικό αποτύπωμα της Ελλάδας στο Αιγαίο, στην Αν. Μεσόγειο και, φυσικά, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής αυτονομίας.
Δόγμα ΕΑΧ
Όμως, Ελλάδα και Κύπρος αποτελούν ενιαίο ιστορικό, πολιτισμικό, αμυντικό, εθνικό χώρο επειδή ένας είναι ο κοινός εχθρός: Ο Τούρκος Αττίλας. Το γεωπολιτικό αποτύπωμα της Ελλάδας στην Αν. Μεσόγειο θα είναι λειψό, ανεπαρκές και αναποτελεσματικό αν δεν ενεργοποιηθεί στον ύψιστο βαθμό το εξαφανισθέν Δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου (ΕΑΧ).
• Είναι αδιανόητο, η Ελλάδα να εξοπλίζεται, και καλώς, και η Λευκωσία να εκλιπαρεί, από θέσεως καταφανούς στρατιωτικής αδυναμίας, τον Τούρκο κατακτητή να συναινέσει σε συνομιλίες, όταν αυτός αδίστακτα απαιτεί την υποταγή των Ελλήνων και την τουρκοποίησή τους.
Είναι εξίσου αδιανόητο, την ώρα που η Ελλάδα αποφάσισε, επιτέλους, να αντισταθεί στον τουρκικό επεκτατισμό, να παραγνωρίζεται ο αδύναμος κρίκος, η Κύπρος, η οποία είναι έρμαιο στην αρπακτικότητα της Τουρκίας. Ο Τούρκος ΥπΕξ, σε δηλώσεις του κατά καιρούς, σχηματοποίησε το «νέο τουρκικό δόγμα: Και στο πεδίο των επιχειρήσεων και στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων».
• Η Τουρκία ασκεί κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας μιαν εξαναγκαστική διπλωματία, ενισχυμένη συχνά με τη διπλωματία των κανονιοφόρων ώστε να την πειθαναγκάσει να υποκύψει στους εκβιασμούς και στις αξιώσεις της. Δεν θέλει ούτε ομοσπονδία ούτε συνομοσπονδία ούτε δύο κράτη αλλά κατάληψη και έλεγχο όλης της νήσου.
Ο Φοίβος Κλόκαρης, πρώην υπουργός Άμυνας της Κύπρου, αντιστράτηγος ε.α., σε ανάλυσή του (13/2/2020), καλεί την Λευκωσία «επειγόντως να ενδυναμώσει τον συντελεστή της στρατιωτικής ισχύος της [ενίσχυση Εθνικής Φρουράς (ΕΦ), αναζωογόνηση δόγματος ΕΑΧ Κύπρου – Ελλάδας, ανάπτυξη αμυντικών συμμαχιών] και να μην περιορίζεται μόνο στον συντελεστή της διπλωματικής ισχύος».
Ακόμα καλεί την κυπριακή κυβέρνηση να κατανοήσει ότι «η στρατιωτική ισχύς είναι αναγκαία για την ενίσχυση της δυνατότητας αυτοάμυνας της ΚΔ, την αποτροπή της τουρκικής επέκτασης, την ενδυνάμωση της διπλωματικής ικανότητας της ΚΔ και τη δυνατότητα της να συνάπτει αμυντικές συμμαχίες».
Αλλαγή στρατηγικής στο Κυπριακό
Η στρατιωτική ισχύς και η αποτρεπτική ικανότητα είναι καθοριστικοί παράγοντες, μεταξύ άλλων, σε μια διαπραγμάτευση. Λογικά, Αθήνα και Λευκωσία έπρεπε ήδη να συνεννοηθούν και να συναποφασίσουν σε δύο κρίσιμους τομείς:
• Στην άμυνα, με κοινούς εξοπλισμούς τελευταίας τεχνολογίας.
• Στην αλλαγή στρατηγικής στις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού, ,μετά από 47 χρόνια αδιεξόδων, λαμβάνοντας υπόψη και τις θέσεις φίλων γειτονικών χωρών.
Η εντύπωση που αποκομίζει ένας τρίτος παρατηρητής είναι ότι ισχύει ακόμα το ολέθριο δόγμα: «Η Κύπρος αποφασίζει και η Ελλάδα συμπαρίσταται». Ή ότι Ελλάδα και Κύπρος χωριστά πορεύονται και αρνούνται να κατανοήσουν ότι το Δόγμα της δήθεν «Γαλάζιας Πατρίδας» της Τουρκίας (διατυπώθηκε το 2006), είναι ένας ήδη εκκολαφθείς εθνικός εφιάλτης για τον Ελληνισμό. Έχει τρεις στόχους:
• Να καταστήσει την Τουρκία περιφερειακή θαλάσσια δύναμη.
• Να υποστηρίξει θαλάσσιες διεκδικήσεις της.
• Να αντιμετωπίσει δυτικές προσπάθειες περιορισμού της.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Τουρκία, εξαιτίας της αμυντικής της επάρκειας, προβάλλει στρατιωτική ισχύ για να προστατεύει τα κατ’ ισχυρισμόν τουρκικά συμφέροντα στη Μαύρη Θάλασσα, στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Η στρατιωτικοποίηση της εξωτερικής πολιτικής της συμβάλλει ώστε η Τουρκία να προβάλλει μιαν ισχυρή και διεκδικητική εικόνα.
Ο Τούρκος Πρόεδρος το εννοεί, όταν λέγει: Στις εκλογές του 2023 (100ετηρίδα της Τουρκικής Δημοκρατίας) θα παραδώσει μια μεγαλύτερη, εδαφικά, Τουρκία. Αναλώμασι της κατεχόμενης Κύπρου, της ΒΔ Συρίας, του Β. Ιράκ και βάσεων στη Συρία, στην Αλβανία, στη Λιβύη, στο Κατάρ, στη Σομαλία.
Η Αθήνα οφείλει να θυμάται και να μη ξεχνά ποτέ: Αν η Κύπρος χαθεί και τουρκέψει, θα υποφέρει το Αιγαίο και η Δυτική Θράκη επειδή ο τουρκικός συσφιγκτήρας βόας δεν θα ικανοποιηθεί μόνο με ένα θύμα. Συνεπώς, η ελληνογαλλική συμφωνία να αποτελέσει την αρχή ενός ισχυρού ελληνικού γεωπολιτικού αποτυπώματος που να καλύπτει και να θωρακίζει και την Κύπρο.
*Πρώην Αρχισυντάκτης-Διευθυντής – Αρθρογράφος-αναλυτής στην κυπριακή εφημερίδα «Η Σημερινή» -ΜΑ στις Διεθνείς Σχέσεις και Ευρωπαϊκές Σπουδές του Πανεπιστημίου Λευκωσίας-Πτυχιούχος της Ανωτάτης Σχολής Δημοσιογραφίας της Lille – Université Catholique de Lille–France