Ήταν 31 Αυγούστου του 2006 όταν ο Αρχιεπίσκοπος Κρήτης κ. Ειρηναίος ανέλαβε το πηδάλιο της ημιαυτόνομης Εκκλησίας της Κρήτης. Ακριβώς δεκαπέντε χρόνια μετά, η αντικατάσταση του έχει δρομολογηθεί.
Ο κ. Ειρηναίος είναι ένας κληρικός που άφησε την προσωπική του σφραγίδα με την διακριτικότητα και το πράο του ύφος. Οι φυσικές δυνάμεις του τον έχουν εγκαταλείψει και σύντομα, είναι κοινή παραδοχή, θα υπάρξει διάδοχος. Τους τελευταίους έξι μήνες εξελίσσονται ζυμώσεις και παρασκηνιακές συμφωνίες από συγκεκριμένους υποψήφιους που επιθυμούν να τον διαδεχτούν. Υποψήφιοι συνομιλούν με το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Σχεδιάζουν την επόμενη μέρα και εμφανίζονται έτοιμοι να προσφέρουν πολύ περισσότερα απ’ όσα έχουν δικαίωμα από την ιστορία να παραχωρήσουν. Αυτό υποστηρίζουν καλά πληροφορημένες πηγές στην Εκκλησία της Κρήτης. Οι υπερ-φιλόδοξοι δεν διστάζουν να μιλήσουν για απ ευθείας υπαγωγή στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Οι μετριοπαθείς προτίθενται «απλώς» να παραχωρήσουν τα Σταυροπήγια* Μοναστήρια απευθείας στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Να μην έχει πνευματική, αλλά και διοικητική δικαιοδοσία. Όλα τα έσοδα των Μονών να τα διαχειρίζεται το Πατριαρχείο και να υπάρχει πλήρης και απόλυτη εξουσία πάνω σε αυτά.
Σε δεύτερο χρόνο, δυνητικά θα μπορούσαν να υπάρξουν από μέρους του Πατριαρχείου διεκδικήσεις διαχείρισης της μοναστηριακής περιουσίας που κατέχουν τα συγκεκριμένα μοναστήρια. Να τα διαχειρίζονται από την Κωνσταντινούπολη. Επί της ουσίας, ένα νομικό πρόσωπο της Τουρκίας, να αποκτήσει «δικαίωμα» σε χιλιάδες στρέμματα εκτάσεων στην ευαίσθητη εθνικά περιοχή της Κρήτης. Μετά την θάλασσα, μέσω του Πατριαρχείου μας, οι Τούρκοι να εγείρουν διεκδικήσεις και στην στεριά.
Εθνικά επιζήμιο αφήγημα
Το συγκεκριμένο αφήγημα που πρόθυμα διακινούν συγκεκριμένοι υποψήφιοι, πρόσωπα της Εκκλησίας της Κρήτης, μπορεί να αποβεί εθνικά επιζήμιο. Ανοίγει την Κερκόπορτα αλλαγών σε όλα τα σταυροπήγια της Ελλάδος. Τα μοναστήρια που το Οικουμενικό Πατριαρχείο ανέκαθεν θεωρούσε πως εκτός από την πνευματική τους δικαιοδοσία θα έπρεπε να διοικεί απ ευθείας. Κατά παρέκκλιση της Πατριαρχικής Πράξεως του 1928 που είναι κάτι παραπάνω από σαφής στο σχετικό άρθρο (ι): ἡ διοίκησις τῶν Μονῶν καί ἡ ἐν γένει διαχείρισις καί ὁ ἐπ̓ αὐτῶν ἔλεγχος ὑπάγονται ὑπό τήν ἄμεσον δικαιοδοσίαν τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ἐφαρμοζούσης καί ἐπί τῶν Μονῶν τούτων τάς ἱσχυούσας διά τάς ἐν τῇ ἰδίᾳ αὐτῆς περιοχῇ Ἱεράς Μονάς διατάξεις. Το καθεστώς που ισχύει για τα μοναστήρια που βρίσκονται στο ελληνικό κράτος ισχύει και για τα σταυροπήγια λέει ο νόμος που στο Οικουμενικό Πατριαρχείο αγνοούν.
Αντίθετη άποψη από τους νόμους του ελληνικού κράτους εκφράζει ο «αντ’ αυτού» του Πατριάρχου, Μητροπολίτης Γέρων Χαλκηδόνος κ. Εμμανουήλ. Το πνεύμα των προθέσεών του το κατέθεσε επισκεπτόμενος το Σταυροπήγιο μοναστήρι του Αγίου Νικάνορος στα Γρεβενά. «Τα σταυροπήγια εἶναι μία προέκτασις τῶν Αὐλῶν τοῦ Φαναρίου… καί οὐδείς Ἱεράρχης λειτουργός ἔχει φήμη κατά τήν Θείαν Λειτουργίαν εἰ μή μόνον ὁ οἰκεῖος Ἐπίσκοπος, δηλαδή ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης».
«Τα Σταυροπήγια», υπογράμμισε, «εἶχαν πάντοτε οὐσιώδη σημασίαν διά τόν Θρόνον διά τοῦτο καί κατά τήν Πράξιν τοῦ 1928, ἐκράτησεν ὁ Κωνσταντινουπόλεως τήν μνημόνευσίν Του ἐν αὐτοῖς καί ἀπαραμείωτον τό κανονικόν Του δικαίωμα, ἐνῷ παρεκάλεσεν, ἀπό μέρους Του, ὡς ἐντολοδόχον, τήν ἀδελφήν Ἱεράν Σύνοδον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος νά ἀσκῇ ἐποπτείαν μόνον δι΄ὅσα δέν ἐμπίπτουν εἰς τό κανονικόν τοῦτο δικαίωμα, τά ἐπί μέρους διοικητικά, ἀπευθείας ἐκείνη καί ὄχι διά τοῦ πλησιοχώρου Μητροπολίτου!». Ο Γέρων Χαλκηδόνος και στο Οικουμενικό Πατριαρχείο θεωρούν ίσως τους οικείους μητροπολίτες ανίκανους να διαποιμάνουν το ίδιο ποίμνιο -γιατί περί του ίδιου πρόκειται- και ζητούν να αναλάβουν εκείνοι την διαποίμανση!
Η συγκεκριμένη καταφανώς «επιθετική» γραμμή που έχει χαράξει το Οικουμενικό Πατριαρχείο φέρεται να έχει εμπνευστή τον μητροπολίτη Γέρων Χαλκηδόνος και την υιοθετεί πλήρως ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος. Για να αλλάξει το καθεστώς πρέπει να αλλάξει ο νόμος του ελληνικού κράτους. Παρ’ ότι αυτό κατά καιρούς έχει ζητηθεί στους αρμόδιους υπουργούς από εκπροσώπους του Οικουμενικού Πατριαρχείου, η ελληνική κυβέρνηση – δικαίως- είναι ανένδοτη. Μάλιστα τόσο ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης όσο και ο τέως Αλέξης Τσίπρας έχουν ξεκαθαρίσει πως το καθεστώς δεν αλλάζει και δεν πρόκειται να αλλάξει.
Αλλαγή στην ισορροπία των ψήφων
Για να συμβούν όλες οι αλλαγές με τα σταυροπήγια, πρέπει να εκλεγεί ένας Αρχιεπίσκοπος Κρήτης πρόθυμος να τα υιοθετήσει. Κανένας υποψήφιος, μέχρι σήμερα, δεν δείχνει να έχει το προβάδισμα. Γι’ αυτό και το Οικουμενικό Πατριαρχείο ζητά να δοθεί δικαίωμα ψήφου και στους ηγουμένους των Μονών της Κρήτης, αυτούς που ανύψωσε στην θέση του Επισκόπου. Ώστε να μην είναι μόνον οκτώ οι εκλέκτορες και να αλλάξουν οι ισορροπίες προς όφελος του «εκλεκτού». Τούτο προϋποθέτει επίσης αλλαγή του Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας της Κρήτης -νόμου του ελληνικού κράτους- που η ελληνική κυβέρνηση δεν εγκρίνει.
Οι πιέσεις που υφίστανται κάποιοι από τους εκλέκτορες να αναδείξουν τον πιο πρόθυμο είναι μεγάλες. Οι λογικές φωνές δεν αμφισβητούν την αγάπη στη Μητέρα Εκκλησία, στο Οικουμενικό μας Πατριαρχείο. Μία απ ευθείας υπαγωγή των σταυροπήγιων Μοναστηριών της Εκκλησίας της Κρήτης, όπως κάποιοι υποψήφιοι πρόθυμα παρουσιάζονται να πράξουν άμα τη εκλογεί τους, ανοίγει τον «ασκό του Αιόλου» για όλα τα σταυροπήγια σε όλη την Ελλάδα.
Πιο κοντά στις θέσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου φέρονται να είναι οι μητροπολίτες Αρκαλοχωρίου κ. Ανδρέας, Ρεθύμνης κ. Ευγένιος και Κισάμου κ. Αμφιλόχιος. Πιο συνετή στάση υιοθετούν οι Μητροπολίτες Γορτύνης κ. Μακάριος και Πέτρας κ. Γεράσιμος. Ο Μητροπολίτης Κισάμου πρόσφατα παρεχώρησε τον θρόνο του – αν και η Μονή Γωνιάς στο Κολυμπάρι Χανίων είναι στη δικαιοδοσία του – στον μητροπολίτη του Οικουμενικού Θρόνου, Προικονήσσου Ιωσήφ και παρακολουθούσε ο ίδιος ως επισκέπτης, κάνοντας πράξη όσα υποστηρίζει ο μητροπολίτης Χαλκηδόνος.
Την 1η Σεπτεμβρίου ξεκινά το εκκλησιαστικό έτος. Με την ευκαιρία της «ινδίκτου» ο Οικουμενικός Πατριάρχης προσκαλεί εκπροσώπους απ’ όλες τις Εκκλησίες του Οικουμενικού Θρόνου. Σχεδόν όλοι θα βρίσκονται εκεί. Η εκλογή στην Αρχιεπισκοπή Κρήτης και τα σταυροπήγια μοναστήρια θα τεθούν στο περιθώριο των συναντήσεων. Το ποια στάση θα τηρήσουν όλες οι πλευρές και αν θα επικρατήσει νηφαλιότητα, μένει να διαφανεί.
*Σταυροπηγιακή (ή πατριαρχική) καλείται η μονή (συνήθως της Ορθόδοξης Εκκλησίας ή της Ανατολικής Καθολικής Εκκλησίας) που υπάγεται απευθείας σε Πατριαρχείο ή Σύνοδο (συνήθως το Οικουμενικό Πατριαρχείο) και όχι στην τοπική Αρχιεπισκοπή.