Γιατί δεν πρέπει να μας εκπλήσσει το συγχωροχάρτι (διαχρονικά) της Μέρκελ στις ωμές προκλήσεις του «σουλτάνου»
«Ψιθυριστής του Ερντογάν», το νέο ψευδώνυμο της καγκελαρίου
Του Μιχάλη Ψύλου – Δημοκρατία
Μια… οπισθοδρόμηση. Αυτό ήταν για το Βερολίνο οι προκλητικές δηλώσεις Ερντογάν στην Κύπρο ότι γράφει στα παλαιότερα των υποδημάτων του τον ΟΗΕ και την Ε.Ε., όπως είπε η καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ. Μα, η παράνομη εισβολή και κατοχή; Η ωμή παραβίαση από την Αγκυρα κάθε έννοιας διεθνούς δικαίου 50 ετών; Μια «οπισθοδρόμηση», βρε αδελφέ, και καθαρίσαμε! Ετσι πιστεύει το Βερολίνο. Απλά, η γερμανική εξωτερική πολιτική αναζητεί ήδη την κατάλληλη φόρμουλα, το καλύτερο περιτύλιγμα, για να περάσει όσο γίνεται πιο ανώδυνα η λογική Ερντογάν για «δύο κράτη» στην Κύπρο. Για να μη χάσει και τον άλλο «πελάτη» των γερμανικών προϊόντων στην από εδώ ακτή του Αιγαίου!
Οχι φυσικά ότι μας εξέπληξε η απερχόμενη καγκελάριος της Γερμανίας για την πολιτική της έναντι της Τουρκίας. Η πολιτική του Βερολίνου έναντι της Τουρκίας είναι ιστορικά προσδιορισμένη. «Η ειδική σχέση του Βερολίνου με την Τουρκία είναι ασύγκριτη σε περιεχόμενο και διάρκεια από οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα και ξεκινά από την αρχή της σύγχρονης εποχής» λέει η Κονστάνζε Στέλζενμιούλερ, εμπειρογνώμονας της γερμανικής εξωτερικής πολιτικής στο ινστιτούτο Brookings.
Οι σχέσεις Γερμανίας – Τουρκίας χρονολογούνται από την εποχή της Γερμανικής Αυτοκρατορίας και της αντίστοιχης Οθωμανικής, στα τέλη του 19ου αιώνα, και συνεχίζονται στο ίδιο μοτίβο έως σήμερα. Οι σχέσεις τους είναι πολιτικές, στρατιωτικές και οικονομικές. Η Γερμανική Αυτοκρατορία του Κάιζερ Γουλιέλμου, προσπαθώντας να ανταγωνιστεί την Αγγλία και τη Γαλλία, ενίσχυσε τις σχέσεις με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, τον «Μεγάλο Ασθενή της Ευρώπης», που προσπαθούσε από τα τέλη του 19ου αιώνα να αποφύγει την πολιτική και οικονομική κατάρρευση. Ο Κάιζερ Γουλιέλμος ενίσχυσε τις σχέσεις του με τον σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίτ και το Βερολίνο έγινε από τότε ο πρώτος οικονομικός εταίρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην Ευρώπη. Αυτή η συνεργασία μετατράπηκε σε στενή αμυντική συμφωνία, με αποτέλεσμα οι Οθωμανοί να συμμετάσχουν στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό της Γερμανίας. Οι Γερμανοί είχαν οργανώσει άλλωστε και τον οθωμανικό στρατό και διαδραμάτισαν έτσι σημαντικό ρόλο και στη Μικρασιατική Καταστροφή.
Η γερμανική πολιτική έναντι της Αγκυρας δεν άλλαξε με την πάροδο των χρόνων. Το είδαμε άλλωστε πολύ καθαρά εδώ και ενάμιση χρόνο, που σε αλλεπάλληλες συνόδους κορυφής της Ε.Ε. η Μέρκελ έπαιζε «κατενάτσιο» για να μην υιοθετηθούν κυρώσεις κατά της Αγκυρας λόγω των προκλητικών κινήσεων του Ερντογάν στην ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο. Να μη γελιόμαστε όμως: Η εξωτερική πολιτική του Βερολίνου στην περιοχή δεν είναι φιλοτουρκική, αλλά… φιλογερμανική. Τα γερμανικά συμφέροντα εξυπηρετεί και θα εξακολουθήσει να προασπίζει το Βερολίνο, ανεξάρτητα αν στην Καγκελαρία είναι η Μέρκελ ή κάποιος άλλος. Και φυσικά, η Αγκυρα και ο Ερντογάν το αξιοποιούν, ιδιαίτερα καθώς βλέπουν ότι η Αμερική του Τζο Μπάιντεν δεν φαίνεται διατεθειμένη να αποδεχτεί τη νεοαποικιακή πολιτική του Τούρκου προέδρου. «Η Τουρκία βασίζεται στη Γερμανία ως ο τελευταίος γεωπολιτικός της εταίρος» γράφει η γερμανική εφημερίδα «Handelsblatt». Οπως το είπε άλλωστε και ο Τούρκος υπουργός Αμυνας Χουλουσί Ακάρ σε πρόσφατη συνέντευξή του στη γερμανική εφημερίδα: «Η Γερμανία είναι ένας από τους σημαντικότερους συμμάχους μας στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας». «Η Γερμανία έχει αποδεχθεί ήσυχα τον ρόλο της Τουρκίας ως περιφερειακής δύναμης» λέει ο Γκίντερ Σούφερτ από το Κέντρο Σπουδών Εφαρμοσμένης Τουρκίας του Ιδρύματος Επιστήμης και Πολιτικής (SWP.)
Εχοντας απολέσει άλλωστε τον φίλο του Ντόναλντ Τραμπ, ο Ερντογάν «αναμένει με την αλλαγή εξουσίας στην Ουάσινγκτον πολύ μεγαλύτερη πίεση» τονίζει ο Γκίντερ Σούφερτ. «Η Γερμανία, αλλά και η Ισπανία και η Ιταλία, θα ήταν ανοιχτές στην προσέγγιση με την Αγκυρα. Αυτό σχετίζεται επίσης με το γεγονός ότι και τα τρία κράτη της Ε.Ε. είναι από τους σημαντικότερους εμπορικούς εταίρους της Τουρκίας».
Ο Γιασάρ Αϊντίν, εμπειρογνώμονας για την Τουρκία στο πανεπιστήμιο του Αμβούργου, εξηγεί ότι «η αποδυνάμωση της ηγεμονίας των Ηνωμένων Πολιτειών, η απουσία σαφών σχέσεων εξουσίας εντός του ΝΑΤΟ, η οικονομική άνοδος της Κίνας και της Ρωσίας, καθώς και οι ροές προσφύγων και μεταναστών από τη Μέση Ανατολή δίνουν τη δυνατότητα στην Τουρκία να έχει μεγαλύτερο περιθώριο ελιγμών στην εξωτερική της πολιτική τόσο ως προς τη Γερμανία όσο και προς την Ε.Ε».
Οι Γερμανοί αναφέρονται συχνά στην Ανγκελα Μέρκελ ως «Mutti» ή «μαμά». Οι Γάλλοι την αποκαλούν με το υποκοριστικό της, «Αντζι». Εχει επίσης χαρακτηριστεί «βασίλισσα της Ευρώπης» και «κυρία Nein» στις ευρωπαϊκές συνόδους κορυφής. «Η μακροχρόνια ηγέτιδα της Γερμανίας διαπιστώνει όμως ότι ένα άλλο ψευδώνυμο γίνεται ευρύτερα γνωστό: “Ψιθυριστής του Ερντογάν”» γράφει η ιστοσελίδα Paneuropean. «Ετσι φαίνεται στην Τουρκία» λέει ο Κρίστιαν Μπράκελ, επικεφαλής του γραφείου του ιδρύματος «Heinrich Böll» στην Κωνσταντινούπολη. «Ο ολοένα και πιο αυταρχικός ηγέτης της Τουρκίας δίνει προσοχή στη Γερμανίδα “μαμά”, λόγω της ειδικής σχέσης της Γερμανίας με την Τουρκία» σημειώνει η ευρωπαϊκή ιστοσελίδα. «Δεν υπάρχει άλλη χώρα με την οποία η Τουρκία να έχει τέτοια σχέση όπως με τη Γερμανία και μάλιστα σε τόσο πολλά διαφορετικά επίπεδα» συνεχίζει ο Μπράκελ, ο οποίος ηγείται του γραφείου του ιδρύματός του στην Κωνσταντινούπολη τα τελευταία πέντε χρόνια και παρακολουθεί τις τουρκικές υποθέσεις για σχεδόν 20 χρόνια. «Για την Τουρκία, αυτό που λέγεται στο Βερολίνο είναι πιο σημαντικό από ό,τι λέγεται στις Βρυξέλλες» προσθέτει.
Ο ρόλος των κολοσσών που ακούν οι πολιτικοί
Η Γερμανία είναι ο σημαντικότερος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας, ο κορυφαίος προορισμός για τις τουρκικές εξαγωγές και αν δεν υπήρχε η εξαγωγή ενέργειας από τη Ρωσία, θα ήταν και ο μεγαλύτερος εισαγωγέας προϊόντων από την Τουρκία. Το 2020 ο διμερής όγκος συναλλαγών ήταν 36,6 δισεκατομμύρια ευρώ. Ο αριθμός των γερμανικών εταιριών ή των τουρκικών εταιριών με συμμετοχή γερμανικού κεφαλαίου στην Τουρκία είναι πάνω από 7.400. Η Τουρκία κατέχει επίσης τη 17η θέση στη λίστα των εμπορικών εταίρων της Γερμανίας.
Οι γερμανικές εξαγωγές στην Τουρκία ξεπερνούν τα 20 δισεκατομμύρια και αποτελούν το 10% του συνόλου του εισαγωγικού εμπορίου στη γείτονα. Η Γερμανία είναι επίσης ένας από τους κορυφαίους επενδυτές στην Τουρκία. Εταιρίες όπως η BASF, η Siemens, η Volkswagen και η Daimler έχουν θυγατρικές στη χώρα. Οπως επισημαίνει ο Μπράκελ, «συχνά παρατηρείται επίσης μια σημαντική πολιτική πίεση από εκείνες τις μεγάλες γερμανικές εταιρίες που εδρεύουν στην Τουρκία. Και πρόκειται για εταιρίες τις οποίες ακούν οι Γερμανοί πολιτικοί». Οπως δεν μπορούν οι Γερμανοί πολιτικοί να αγνοούν τα 4.000.000 των Τούρκων μεταναστών, που έχουν δικαίωμα ψήφου. «Πολλοί Γερμανοί τουρκικής καταγωγής, δεύτερης ή τρίτης γενιάς, δεν εγκρίνουν τον αυξανόμενο αυταρχισμό του Ερντογάν, οπότε και δεν τον υπερασπίζονται. Αλλά χωρίς αμφιβολία δεν υπάρχει ούτε ένας πολιτικός στη Γερμανία που να μην υπολογίζει και να έχει γνώμη για την Τουρκία» τονίζει ο επικεφαλής του γραφείου του ιδρύματος «Heinrich Böll» στην Κωνσταντινούπολη Κρίστιαν Μπράκελ.