47 χρόνια μετά την εισβολή του Αττίλα στην Κύπρο επαναπατρίστηκαν τα οστά του Ήρωα Αξιωματικού της Εθνικής Φρουράς, Διοικητή της 181 Μοίρας Πεδινού Πυροβολικού Αντιστράτηγου Στυλιανού Καλμπουρτζή.
Στην Ελληνική Ιστορία δεν υπάρχει παρόμοιο παράδειγμα αυτοθυσίας, όπου πυροβολητές, να δίνουν μάχη εναντίον τάγματος πεζικού και ειδικών δυνάμεων, να μην εγκαταλείπουν τα πυροβόλα τους και να προτιμούν να πεθάνουν πάνω σε αυτά, εκτός από τη περίπτωση της πυροβολαρχίας του Υπολοχαγού Κοσκινά στην μάχη της Πτολεμαΐδας το 1912 – του Κ. Δημητριάδη.
Ο Θεσσαλονικιός ήρωας όμως, Στυλιανός Καλμπουρτζής εξέθεσε τον εαυτό του σε θανάσιμο κίνδυνο, βάλλοντας μόνος από προωθημένη θέση για να καλύψει την ασφαλή αποχώρηση των «παιδιών» του, όπως αποκαλούσε τους στρατιώτες του, στον Πόλεμο της Κύπρου το 1974. Διαβάστε το συγκλονιστικό έπος και δείτε οπωσδήποτε το βίντεο στο τέλος του άρθρου
Τα λείψανα του Ήρωα παραδόθηκαν σήμερα στις κόρες του, Μαρία και Αφροδίτη, για να τα κηδεύσουν με τις δέουσες τιμές αύριο στη γενέτειρά του Θεσσαλονίκη. Τα οστά του αξιωματικού του Ελληνικού Στρατού εντοπίστηκαν και ταυτοποιήθηκαν μέσα από το έργο της Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων.
Η τελετή παράδοσης των λειψάνων του Ήρωα Καλμπουρτζή έγινε στον Ιερό Ναό της του Θεού Σοφίας στον Στρόβολο, μέσα σε κλίμα βαθιάς θλίψης και υπερηφάνειας.
Μετά την επέλαση του Αττίλα, ο Καλμπουρτζής πρωτοστάτησε στην τριήμερη, άνιση μάχη που δόθηκε εναντίον καταδρομέων του τουρκικού στρατού στη διάβαση Συγχαρί-Μπέλα Πάις. Σύμφωνα με μαρτυρίες συμπολεμιστών του, ο Καλμπουρτζής έβαλε από προωθημένη θέση εναντίον του εχθρού για να καλύψει την ασφαλή αποχώρηση των στρατιωτών του και έπεσε ηρωϊκά μαχόμενος μαζί με άλλους τριάντα επτά άντρες, που τον ακολούθησαν στον θάνατο και στις ηρωικές σελίδες της Ιστορίας.
Το έπος του ήρωα Στυλιανού Καλμπουρτζή
Του Κωνσταντίνου Δημητριάδη από το Αρχείον Πολιτισμού
Ο Αντισυνταγματάρχης Πυροβολικού Στυλιανός Καλμπουρτζής γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη την 31η Ιανουαρίου 1921 από γονείς καταγόμενους από την Ανατολική Θράκη.
Την 17η Οκτωβρίου 1945, σε ηλικία 24 ετών, κατατάγηκε στις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις για τριετή εθελοντική υπηρεσία.
Την 1η Ιανουαρίου 1947 προήχθη στον βαθμό του Λοχία και την 28ηΑυγούστου 1947 προήχθη επ’ ανδραγαθία στον βαθμό του Επιλοχία και του απονεμήθηκε το Πολεμικό Μετάλλιο Ανδρείας.
Την 1η Μαρτίου 1949 εισήχθη στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων από την οποία αποφοίτησε την 17η Αυγούστου 1950 και κατετάγη στο Πεζικό. Την 28η Αυγούστου 1950 ορκίστηκε Ανθυπολοχαγός και την 18η Αυγούστου 1952 προήχθη στον βαθμό του Υπολοχαγού.
Τον Ιούλιο του 1955 παντρεύτηκε την Βαΐα Γεωργίου Τσαούση, με την οποία απέκτησε δύο θυγατέρες.
Την 1η Δεκεμβρίου 1958 μετατάχθηκε στο Πυροβολικό και την 28η Απριλίου 1959 προήχθη στον βαθμό του Λοχαγού. Την 18η Αυγούστου 1963 προήχθη κατ’ εκλογήν στον βαθμό του Ταγματάρχη. Την 18η Αυγούστου 1966 προήχθη κατ’ εκλογήν στον βαθμό του Αντισυνταγματάρχη.
Η σύζυγος του Βαΐα απεβίωσε στην Αθήνα την 7η Αυγούστου 1970. Την 5ηΔεκεμβρίου 1971 νυμφεύτηκε στον Πειραιά την Ελπίδα Γιαννιτσοπούλου.
Τον Αύγουστο του 1973 μετατέθηκε στην Κύπρο και ανέλαβε Διοικητής της 181 ΜΠΠ, η οποία είχε την έδρα της στο χωρίο Τρίκωμο της επαρχίας Αμμοχώστου. Τον Ιούλιο του 1974 η 181 Μ.Π.Π. έδρευε στο Στρατόπεδο Ιωάννη Στυλιανού στο Τρίκωμο. Η Μοίρα διέθετε 12 πυροβόλα των 25 λιβρών αγγλικής προελεύσεως ενταγμένα σε τρεις πυροβολαρχίες των τεσσάρων πυροβόλων η κάθε μια.
Την 20ή Ιουλίου 1974, με την εκδήλωση της Τουρκικής Εισβολής, η Μοίρα, εκτός της Γ’ Πυροβολαρχίας του Υπλγού Κούκουρα, είχε κινηθεί από το στρατόπεδό της στο Τρίκωμο και μέσω του νέου δρόμου Λευκωσίας – Αμμοχώστου και είχε αναπτυχθεί στον χώρο τάξεώς της, στην περιοχή Ασιεντρούσα της διάβασης Πέλλα Παΐς, 2,5 χλμ. περίπου βορειοδυτικά του χωριού Συγχαρί στον Ανατολικό Πενταδάκτυλο. Η Γ’ Πυροβολαρχία της Μοίρας είχε παραμείνει στην περιοχή παρά το χωριό Στύλλοι της Αμμοχώστου και ανέλαβε αποστολή άμεσης υποστήριξης της Ι ΑΤΔ.
Κατά την πρώτη φάση της Τουρκικής Εισβολής είχε εκτελέσει βολές κατά του Τουρκικού Τομέα της πόλεως της Αμμοχώστου από την περιοχή του χωριού Στύλλοι. Κατά την διαδρομή της προς τον χώρο τάξεώς της, έξω από το χωριό Συγχαρί, η Μοίρα αποτέλεσε στόχο της Τουρκικής Αεροπορίας με αποτέλεσμα να έχει τούς δύο πρώτους νεκρούς της, τον Γιαννή Στυλλή από το Τρίκωμο, γιο του ήρωα της Ε.Ο.Κ.Α. Γιαννή Στυλλή, από τον οποίο επήρε το όνομα και το στρατόπεδό της, και τον Τάσο Αναστασίου.
Στην περιοχή τάξεώς της, η Μοίρα είχε θέσει υπό διοίκησή της την 191 ΠΟΠ, που έδρευε τότε στη, περιοχή Προφήτη Ηλία και διέθετε ορειβατικά πυροβόλα 75 χιλιοστών. Αποτέλεσαν μαζί ομάδα Μοίρας. Ο τομέας ευθύνης της ομάδας Μοίρας εκτεινόταν από την περιοχή του Τ/Κ χωριούΑγύρτα νοτιοδυτικά μέχρι το Τ/Κ χωριό Τέμπλος βορειοδυτικά. Από τον χώρο τάξεώς της η Μοίρα υποστήριζε με τα πυρά της τις ηρωικές προσπάθειες της 32 Μοίρας Καταδρομών και του 399 Τάγματος Πεζικού στις περιοχές Άσπρη Μούττη, Αγύρτας, Άγιος Ιλαρίωνας, και Δυτική Αλωνάγρα, καθώς και τον αγώνα του 3ου Τ.Σ. εναντίον του προγεφυρώματος και του θύλακα Κιόνελι-Αγύρτας.
Η Μοίρα επίσης εκτελούσε αποστολή άμεσης υποστήριξης του 361 Τ.Π. στην περιοχή του Ανατολικού Πενταδακτύλου. Με τις ακριβείς βολές της, δημιούργησε προϋποθέσεις επιτυχημένων ενεργειών για το Τάγμα, καθώς και για τις άλλες υποστηριζόμενες Μονάδες κατά την πρώτη ημέρα των επιχειρήσεων. Από υπάρχουσες μαρτυρίες τα πυρά της Μοίρας προκάλεσαν εξοντωτικές καταστροφές και κόλαση πυρός στις γραμμές των Τουρκικών Δυνάμεων στην περιοχή.
Με την συμφωνία κατάπαυσης του πυρός στις 16.00 της 22.7.1974, η Μοίρα παρέμεινε ταγμένη στην περιοχή Ασιεντρούσα στην διάβαση του Πέλλα-Παΐς. Μετά την κατάπαυση του πυρός, οι Τουρκικές δυνάμεις συνέχιζαν να ενεργούν επιθετικά σε όλα τα μέτωπα στο προγεφύρωμα που είχαν δημιουργήσει και κυρίως στον ανατολικό Πενταδάκτυλο, όπου αμυνόταν η 32 Μ.Κ. και το 399 Τ.Π. με αποτέλεσμα οι μονάδες αυτές να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους και να μετακινηθούν ανατολικότερα.
Αμέσως μετά την απαγκίστρωση των τμημάτων της Εθνικής Φρουράς από την περιοχή, τουρκικό τάγμα πεζικού και τμήματα Τ/Κ καταδρομέων κατέλαβαν το ύψωμα Αλωνάγρα και είχαν βρεθεί σε οπτική επαφή με τις θέσεις τάξεως της Μοίρας και απειλούσαν με αποκοπή το δρομολόγιο Συγχαρί – Πέλλα Παϊς κοντά στην διασταύρωση με το δρομολόγιο προς Κάτω Δίκωμο. Αργά το απόγευμα οι αξιωματικοί της 181 Μ.Π.Π. διαπίστωσαν ότι η Μοίρα παρέμεινε πλήρως ακάλυπτη απέναντι στα τούρκικα τμήματα που κινούνταν στην περιοχή. Τότε αποφασίστηκε η αποστολή σήματος στο Γ.Ε.Ε.Φ. με το οποίο η Μοίρα ζητούσε έγκριση για να εγκαταλείψει άμεσα την προωθημένη και ακάλυπτη θέση της.
Με την λήψη του σήματος το Γ.Ε.Ε.Φ. έστειλε στην περιοχή το πρωί της 23.7.1974 τον Διοικητή Πυροβολικού Γ.Ε.Ε.Φ. Συνταγματάρχη Γεώργιο Πούλλο για να ενημερωθεί για την κατάσταση και ταυτόχρονα να δώσει διαταγές για τις ενέργειες της 181 Μοίρας Πεδινού Πυροβολικού.
Ο Σχης Πούλλος στην πορεία του προς την θέση που ήταν ταγμένη η 181 Μ.Π.Π. πέρασε από τον Σταθμό Διοικήσεως του 361 Τ.Π., που βρισκόταν πίσω από την θέση της 181 Μ.Π.Π. και συνάντησε τον Διοικητή του τάγματος Αντισυνταγματάρχη (ΠΖ) Δημήτριο Χάντζο. Ο Ανχης Χάντζος αφού ενημέρωσε τον Σχη Πούλλο για την κατάσταση στην περιοχή του σύστησε να διατάξει την άμεση και χωρίς χρονοτριβή υποχώρηση της 181 Μ.Π.Π. και την τάξη της σε ασφαλέστερη θέση για να αποφευχθεί η προσβολή και καταστροφή της από τις τούρκικες δυνάμεις.
Αμέσως ο Σχης Πούλλος πήγε στις θέσεις της 181 Μ.Π.Π. και συνάντησε τον Διοικητή της Μοίρας Ανχη (ΠΒ) Στυλιανό Καλπουρτζή, ο οποίος του ζήτησε να διατάξει την αναδίπλωση της Μοίρας εξηγώντας του, τους κινδύνους που εγκυμονούσε η ακάλυπτη παρουσία της στη περιοχή.
Ο Σχης Πούλλος αρνήθηκε λέγοντας ότι «το Πυροβολικό ουδέποτε υποχωρεί ό,τι κι αν χρειαστεί. Οι πυροβολητές της 181 Μ.Π.Π. θα πέσετε μέχρι τον τελευταίο, όπως οι πυροβολητές του Κοσκινά στην Πτολεμαΐδα το 1912».[1]
Μετά την αποχώρηση του Σχη Πούλλου και περί την 12:00 παρατηρήθηκε κίνηση Τουρκικών Δυνάμεων, τάγματος πεζικού και Τ/Κ καταδρομέων προς την διασταύρωση του δρόμου προς Συγχαρί με τον δρόμο προς Κάτω Δίκωμο. Στρατιώτες της Μοίρας δέχτηκαν πυρά από μεγάλη απόσταση από τις Τούρκικες Δυνάμεις. Η κατάληψη της διασταύρωσης και του μόνου δρομολογίου διαφυγής είχε ήδη ολοκληρωθεί. Το τραγικό τέλος που θα επακολουθούσε είχε προδιαγραφεί…
Περί την 14:00 ώρα είχε εγκριθεί από το ΓΕΕΦ και η μετακίνηση της Μοίρας σε ασφαλέστερη περιοχή. Ήταν ήδη πολύ αργά. Η διαφυγή της Μοίρας προς Συγχαρί ήταν πλέον αδύνατη. Ο Διοικητής της Μοίρας μετά από πίεση των αξιωματικών της Μοίρας, καθώς και της 191 Π.Ο.Π. (Πυροβολαρχία Ορεινού Πυροβολικού), που δρούσε υπό την Διοίκηση της 181 Μ.Π.Π., και έγκριση από την Διοίκηση Πυροβολικού ΓΕΕΦ, αποφάσισε να μετακινήσει την Μοίρα ανατολικότερα και σε πιο ασφαλισμένη θέση. Το δρομολόγιο όμως που είχε επιλεγεί μετά από συμβουλή καταδρομέων της 32 Μ.Κ. που γνώριζαν την περιοχή αποδείχτηκε, μετά από αναγνώριση που εκτέλεσε ο Διοικητής της Μοίρας, αδιέξοδο για τον μεγάλο όγκο της φάλαγγας, που αποτελούσε την Μοίρα. Τότε αποφασίστηκε και εγκρίθηκε από την Διοίκηση Πυροβολικού η κίνηση της Μοίρας προς Συγχαρί.
Με την προσέγγιση της φάλαγγας στην διασταύρωση του δρόμου προς Κάτω Δίκωμο και Συγχαρί, η Μοίρα προσβλήθηκε από τα τούρκικα τμήματα που είχαν στο μεταξύ οργανώσει ενέδρα, βάλλοντας προς την Μοίρα με πυκνά πυρά πεζικού και κυρίως με βλήματα όλμων και βαριά πολυβόλα, με αποτέλεσμα η Μοίρα να ακινητοποιηθεί και να καταστραφεί. Μεγάλος αριθμός αξιωματικών και στρατιωτών σφαγιάστηκαν…
Μετά την προσβολή της Μοίρας ακολούθησε σκληρή και άνιση μάχη εκ του συστάδην, πρωτοφανής σε αγριότητα, για δύο περίπου ώρες με τους πυροβολητές της 181 Μ.Π.Π. και της 191 Π.Ο.Π. να αρνούνται να εγκαταλείψουν τα πυροβόλα τους και να πέφτουν νεκροί πάνω σε αυτά….
Μαρτυρίες αναφέρουν την υπεράνθρωπη προσπάθεια που κατέβαλε τις κρίσιμες εκείνες ώρες ο ήρωας Διοικητής της Μοίρας Αντισυνταγματάρχης Στυλιανός Καλμπουρτζής, εκθέτοντας τον εαυτό του σε θανάσιμο κίνδυνο, βάλλοντας μόνος από προωθημένη θέση για να καλύψει την ασφαλή αποχώρηση των «παιδιών» του, όπως αποκαλούσε τους στρατιώτες του…
Στην Ελληνική Ιστορία δεν υπάρχει παρόμοιο παράδειγμα αυτοθυσίας, όπου πυροβολητές, να δίνουν μάχη εναντίον τάγματος πεζικού και ειδικών δυνάμεων, να μην εγκαταλείπουν τα πυροβόλα τους και να προτιμούν να πεθάνουν πάνω σε αυτά, εκτός από τη περίπτωση της πυροβολαρχίας του Υπολοχαγού Κοσκινά στην μάχη της Πτολεμαΐδας το 1912…
Σχεδόν 41 χρόνια μετά, ήλθαν στην Διερευνητική Επιτροπή για τους Αγνοουμένους από το Γενετικό Εργαστήριο BODE των ΗΠΑ τα θετικά αποτελέσματα ταυτοποίησης DNA οστών του. Ο εκπρόσωπος της Ελληνοκυπριακής πλευράς στην ΔΕΑ, Νέστορας Νέστορος, σύμφωνα με πληροφορίες του ΑΠΕ-ΜΠΕ, ειδοποίησε τηλεφωνικώς στην Αθήνα την κόρη του, Μαρία Καλμπουρτζή, η οποία τα τελευταία χρόνια είναι πρόεδρος της Πανελλήνιας Επιτροπής Συγγενών Αγνοουμένων. Η κ. Καλμπουρτζή ενημερώθηκε διεξοδικά, την περασμένη Παρασκευή στην Λευκωσία από τον κ. Νέστορος και άλλους αρμοδίους της ΔΕΑ για την ταυτοποίηση τον οστών, που ανήκουν στον πατέρα της.
Τα οστά είχαν βρεθεί περίπου πριν από 4 χρόνια σε χώρο ταφής στην περιοχή της μάχης στην διάβαση Πέλλα Παΐς – Συγχαρί, στην οροσειρά του Πενταδακτύλου, στο πλαίσιο εκταφών της ΔΕΑ. Σύμφωνα με τις πληροφορίες του ΑΠΕ-ΜΠΕ στον συγκεκριμένο χώρο βρέθηκαν 22-25 οστά, διότι – κατά τους αρχαιολόγους της ΔΕΑ – η ταφή ήταν επιφανειακή και πολλά οστά μπορεί να παρασύρθηκαν στην πάροδο του χρόνου από βροχές και από εκσκαφείς, όταν στην περιοχή δημιουργήθηκε πευκοδάσος. Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι στο συγκεκριμένο σημείο τάφηκε ακόμη ένα άτομο, πιθανόν Ελληνοκύπριος έφεδρος αξιωματικός.
Δείγματα από τα οστά δόθηκαν τον Φεβρουάριο στο Γενετικό Εργαστήριο BODE των ΗΠΑ, από όπου εστάλησαν αποτελέσματα για 8 από αυτά. Και τα 8 ταυτίστηκαν με τα γενετικά «προφίλ» των συγγενών του Στυλιανού Καλμπουρτζή. Σημειώνεται ότι υπάρχει (γενετική) ταύτιση, όταν ο συσχετισμός μεταξύ του οστού και του δείγματος αίματος (από τους συγγενείς) ισούται ή ξεπερνά το όριο του 99,95%. Τα 8 οστά του Στυλιανού Καλμπουρτζή, που ταυτοποιήθηκαν, είναι οι δύο παλάμες με τα δάκτυλα, καθώς και οστά από την κνήμη, τον μηρό, το στέρνο και την σπονδυλική στήλη. Για την ταύτιση των υπολοίπων οστών συνεχίζονται οι αναλύσεις στο Γενετικό Εργαστήριο BODE. Στην διάβαση Πέλλα Παΐς – Συγχαρί έχουν βρεθεί ακόμη τρεις ομαδικοί τάφοι. Στον μεγαλύτερο ήταν θαμμένα 20 άτομα. Από αυτά έχουν ταυτοποιηθεί τα οστά 15, εκ των οποίων οι 9 ήταν στρατιώτες της 181 ΜΠΠ.
Ο Στυλιανός Καλμπουρτζής, μετά από τριήμερη άνιση μάχη με καταδρομείς του Τουρκικού στρατού, έπεσε ηρωικά μαζί με 37 άνδρες του, στην διάβαση Πέλλα Παΐς – Συγχαρί, στην οροσειρά του Πενταδακτύλου. Αυτή είναι πλέον η επίσημη καταχώρηση του τέλους αυτής της Μ.Π.Π.
Μαρτυρίες αναφέρουν την υπεράνθρωπη προσπάθεια, που κατέβαλε τις κρίσιμες ώρες της τελικής μάχης ο αντισυνταγματάρχης Καλμπουρτζής, εκθέτοντας τον εαυτό του σε θανάσιμο κίνδυνο βάλλοντας μόνος από προωθημένη θέση για να καλύψει την ασφαλή αποχώρηση των στρατιωτών του. Η τύχη του Καλμπουρτζή αγνοείτο από τις 23 Ιουλίου 1974. Στα μέσα της δεκαετίας του 1980 ένας Τουρκοκύπριος παρέδωσε στην ΔΕΑ το περίστροφό του και την βέρα του γάμου του.
Η Μοίρα μετρά 37 Αγνοούμενους (34 της 181 Μ.Π.Π. και 3 της 191 Π.Ο.Π.).
Ο Υποδιοικητής της μοίρας Υπλγός ΠΒ Σπυρίδων Λαλιώτης σήκωσε λευκή σημαία παράδοσης όταν πλέον αντελήφθη ότι ο αγών ήταν πλέον μάταιος και η συνέχισή του θα είχε ως μοναδικό αποτέλεσμα την ολοσχερή εξολόθρευση όλων των ανδρών της. Κάποιοι βέβαια τον κατηγόρησαν για αυτήν του την ενέργεια, κρίνοντας εκ του ασφαλούς και εκ των υστέρων.
Οι Τούρκοι επέδειξαν φοβερή βαρβαρότητα, ιδίως στους τραυματίες πολλούς από τους οποίους εκτέλεσαν με τις λόγχες τους, ενώ αυτοί κείτονταν ανυπεράσπιστοι.
Ο Καλμπουρτζής επέδειξε σπάνια χαρίσματα πίστεως στον όρκο και το καθήκον του «ου καταισχυνώ όπλα τα ιερά», ανδρείας, ηρωισμού, πατριωτισμού και αυτοθυσίας. Αυτοί οι Άνδρες αποτελούσαν την 181 Μ.Π.Π. και έδωσαν με την Θυσία τους ένα λαμπρό παράδειγμα προς μίμηση στις νεώτερες γενιές, για τους νέους πυροβολητές.
Η Θυσία της 181 Μ.Π.Π. αποτελεί μια ακόμα χρυσή σελίδα Δόξας στην Ιστορία της Κύπρου και ένα Στίγμα Ντροπής και Ανανδρίας για τον Τουρκικό Στρατό, ο οποίος σε χρόνο ανακωχής, προέλασε, εγκλώβισε και εξόντωσε την 181 Μ.Π.Π.
Η δημοσιογράφος του ΡΙΚ-1 κ. Αίμιλη Μιχαήλ προχώρησε σε μια πολλή προσεκτική έρευνα για την 181 ΜΠΠ και τον Διοικητή της. Αυτή καταγράφηκε σε ένα μακράς διαρκείας βίντεο, με τίτλο «ΤΟ ΒΟΥΝΟ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ» όπου πολλοί βετεράνοι της Μοίρας που επέζησαν της αιχμαλωσίας, αφηγούνται τα όσα συνέβησαν.
ΔΕΙΤΕ το ΤΟ ΒΟΥΝΟ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ: