Των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν μαγειρεύουν. Αυτό θα μπορούσε να είναι το σύνθημα της Επιτροπής Foresight, της συμβουλευτικής ομάδος στο Μέγαρο Μαξίμου που κάνει μακροπρόθεσμους σχεδιασμούς και έρευνες για το μέλλον.
Σε μια εξ αυτών, για το πώς θα είναι η Ελλάδα το 2040, υπάρχουν οι δυσάρεστες και οι αναμενόμενες προβλέψεις. Αυτό που όλοι, είτε με τον έναν τρόπο είτε με τον άλλον επισημαίνουν είναι πως ο πληθυσμός της Ελλάδας θα συρρικνωθεί δραματικά με τεράστιες συνέπειες.
Τα μέλη της Επιτροπής εκτιμούν ότι έως το 2050 η χώρα θα είναι στην τέταρτη θέση μεταξύ των χωρών με την μεγαλύτερη συρρίκνωση πληθυσμού στην παραγωγική ηλικία. Επίσης θα υποστεί την μεγαλύτερη μείωση του συνολικού δείκτη παραγωγικότητας στην ΕΕ, λόγω των επιπτώσεων από την γήρανση του πληθυσμού της και τους χαμηλούς ρυθμούς γεννήσεων. Αυτό σημαίνει ότι θα υπάρξουν επιπτώσεις στην απασχόληση και την οικονομική ανάπτυξη, στην βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών και των συστημάτων Υγείας και Συνταξιοδότησης.
Η καταγραφή των τάσεων και των στόχων που αφορούν στην Ελλάδα από την επιτροπή δεν περιορίζεται μόνο σε κοινωνικά ή οικονομικά θέματα. Η κλιματική αλλαγή για παράδειγμα αναμένεται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σε όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής. Η Μεσόγειος είναι μία θάλασσα που θα δοκιμασθεί έντονα από τα ακραία καιρικά φαινόμενα τις επόμενες δεκαετίες.
Ειδικά η Ελλάδα, θα επηρεασθεί από την άνοδο της στάθμης της θαλάσσης, η οποία υπολογίζεται σε 3 – 4 χιλιοστά κάθε χρόνο. Οι πανέμορφες πόλεις μας που είναι δίπλα στο κύμα πρέπει από τώρα να αρχίσουν να σχεδιάζουν πώς θα αντιμετωπίσουν τη άνοδο της στάθμης. Αναπόφευκτα και πολλές δραστηριότητες σε αυτές τις περιοχές θα πληγούν, όπως ο τουρισμός και οι συγκοινωνίες.
Η Επιτροπή Foresight προβλέπει ότι θα μειωθούν και οι διαθέσιμοι πόροι στην χώρα μας. Ήδη τις τελευταίες δεκαετίες υπάρχει μεγάλη ζήτηση για φυσικούς πόρους. Έως το 2030 η ζήτηση θα έχει διπλασιασθεί σε σχέση με το 2010!
Εκτιμάται η εποχή μετά τον κορωνοϊό θα εκτοξεύσει την ζήτηση και θα ανατραπούν οι ισορροπίες από την παραγωγή έως την κατανάλωση. Παραλλήλως θα εμφανισθούν και άλλα προβλήματα στην Ελλάδα, όπως η έλλειψη πόσιμου νερού. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το 80%-85% των υδάτινων πόρων δαπανάται για την άρδευση των καλλιεργειών. Η χώρα μας πρέπει να εστιάσει στην έρευνα για εναλλακτικές πρώτες ύλες, να βελτιώσει τον τρόπο που καταναλώνει το νερό και να υιοθετήσει νέα καταναλωτικά πρότυπα.
Οι σύμβουλοι του Πρωθυπουργού εκτιμούν ότι η αστικοποίηση θα συνεχισθεί. Συνεπώς οι ειδικοί πρέπει να αναζητήσουν λύσεις ώστε η ποιότητα ζωής να αναβαθμισθεί, μέσω σημαντικών επενδύσεων στον χώρο των επικοινωνιών, της ψηφιακής τεχνολογίας και των υποδομών. Ο τομέας όμως που πραγματικά θα εκτοξευθεί είναι η τεχνολογία, με τις εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης να εξελίσσονται αλματωδώς. Αυτή θα συμπαρασύρει και την υιοθέτηση μέτρων κυβερνοασφάλειας, ενώ ο ψηφιακός αναλφαβητισμός θα αποτελέσει παρελθόν. Η ελληνική κοινωνία το 2040 θα βασισθεί πάνω στις νέες τεχνολογίες.
Σε παγκόσμιο επίπεδο θα καταγραφεί αύξηση της μεσαίας τάξης και της κατανάλωσης. Η επιτροπή πιστεύει ότι τα εκατομμύρια πολιτών της μεσαίας τάξεως θα έχουν διαφορετικές καταναλωτικές συνήθειες και ανάγκες. Αυτές θα δημιουργήσουν νέες αγορές και θα ανοίξουν νέες αγορές για τις εξαγωγές.
Τέλος, η παγκόσμια οικονομία θα μετατοπισθεί και από τον παραδοσιακό πλούσιο Βορρά της Αμερικής και της Δυτικής Ευρώπης θα στραφεί προς τις αναδυόμενες οικονομίες της Ανατολής και του Νότου. Κατά την Επιτροπή Foresight οι υπάρχουσες γεωστρατηγικές συμμαχίες θα χάσουν την δυναμική τους, θα αυξηθούν οι περιφερειακές δυνάμεις και θα δημιουργηθούν νέες συμμαχίες που θα ανοίξουν τον δρόμο για νέες οικονομικές και εμπορικές συνεργασίες.
Το πρώτο βήμα έγινε. Η επιτροπή foresight, κάνει μια προβολή στο μέλλον της χώρας μέχρι το 2040. Πως θα είναι η Ελλάδα του 2040; Ποιες θα είναι οι κυρίαρχες τάσεις; Ποιες θα είναι οι προκλήσεις, στις οποίες θα καλεστεί η χώρα να δώσει απαντήσεις; Ποιες πολιτικές θα πρέπει να υιοθετηθούν και ποιες καινοτομίες θα πρέπει να ενσωματωθούν, έτσι ώστε η Ελλάδα να αντιμετωπίσει τόσο τις προκλήσεις όσο και τους κινδύνους;
Ποιες είναι λοιπόν οι επτά «μεγατάσεις» (megatrends), που θα επηρεάσουν την πορεία της χώρας μας μέχρι το 2040, όπως καταγράφονται από το νέο συμβουλευτικό όργανο του Κυριάκου Μητσοτάκη;
Το ερώτημα είναι το κατά πόσον η Ελλάδα θα μπορέσει από τώρα να αρχίσει να σκέπτεται πως θα αντιμετωπίσει τις νέες προκλήσεις ώστε να μην βρεθεί προ εκπλήξεων με το πιστόλι στο κρόταφο, όπως τόσες και τόσες φορές.
Τα μέλη της επιτροπής, με πρόεδρο τον Γιάννη Μαστρογεωργίου, Γενικό Διευθυντή του Ινστιτούτου Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής και πρώην Διευθυντής του ελληνικού think tank «ΔΙΚΤΥΟ για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη» και αναπληρωτή πρόεδρο τον Επαμεινώνδα Χριστοφιλόπουλο, κάτοχο της Έδρας UNESCO για την Έρευνα του Μέλλοντος, έχουν παρουσιάσει την έκθεση και πλέον έγκειται στα χέρια των κυβερνώντων να χαράξουν την ρότα.