Θέματα ελληνικού ενδιαφέροντος
Η ελληνική πλευρά είναι εγκλωβισμένη σε αυτό που παραστατικά είχε περιγράψει ο Ανδρέας Παπανδρέου το 1981: «Η Ελλάδα δεν διεκδικεί τίποτα αλλά και δεν εκχωρεί ούτε σπιθαμή των κυριαρχικών της δικαιωμάτων». Αυτή την πολιτική έχουν ακολουθήσει ουσιαστικά όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις μετά το 1974.
Η πολιτική αυτή κρύβει από πίσω της τρεις βασικές αντιλήψεις της ελληνικής πολιτικής και διπλωματικής ηγεσίας:
• Η παρούσα ισορροπία δυνάμεων ευνοεί την Τουρκία.
• Το status quo στο Αιγαίο είναι ευνοϊκό υπέρ των ελληνικών συμφερόντων.
• Οποιαδήποτε αλλαγή θα αποβεί εις βάρος της παρούσης καταστάσεως. Συνεπώς, στόχος
μας είναι η διατήρηση του παρόντος ευνοϊκού καθεστώτος.
Το αποτέλεσμα της πολιτικής του «δεν διεκδικούμε τίποτα» ήταν να λησμονηθούν επί χρόνια διάφορα θέματα άμεσου ελληνικού ενδιαφέροντος. Τα περισσότερα από αυτά μπορεί να ήσαν ήσσονος σημασίας. Καμία κυβέρνηση δεν τα έθεσε με πρόθεση επιλύσεως. Άλλοτε ετέθησαν εξ υπηρεσιακού καθήκοντος και άλλοτε αποτελούσαν περιστασιακές κινήσεις αντιπερισπασμού απέναντι σε τουρκικές διεκδικήσεις. Αφορούν κυρίως στην αντιμετώπιση των μειονοτήτων.
Αυτά τα θέματα θα μπορούσαν να συνοψισθούν ως ακολούθως:
Θέματα σχετικά με το Πατριαρχείο
• Εκλογή Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Πρόκειται για το πιο σημαντικό από τα προβλήματα του ελληνισμού με την Τουρκία. Σχετίζεται άμεσα με την ανανέωση του ανθρώπινου δυναμικού του Οικουμενικού Πατριαρχείου, που έχει μετατραπεί σε οργανισμό που πνέει τα λοίσθια. Είναι αμφίβολη η δυνατότητα εκλογής δευτέρου ή τρίτου διαδόχου του οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου του Α΄.
• Μη αναγνώριση διεθνούς προσωπικότητας Πατριαρχείου.
• Λειτουργία Θεολογικής Σχολής Χάλκης. Θέμα που μετά την αποχώρηση του εναπομείναντος τμήματος του ελληνισμού της Κωνσταντινουπόλεως τη δεκαετία του 1970 έχει κυρίως συμβολική σημασία.
Μειονοτικά ζητήματα
• Απόδοση δημευθεισών περιουσίων και περιουσιακά δικαιώματα ομογενών Κωνσταντινουπόλεως, ελλήνων υπηκόων Κωνσταντινουπόλεως, ομογενειακών ιδρυμάτων Κωνσταντινουπόλεως, Ίμβρου και Τενέδου, ελλήνων ομογενών Ίμβρου και Τενέδου, κοινοτήτων Ίμβρου και Τενέδου.
• Πλήρης αποκατάσταση αστικών (κληρονομικών) δικαιωμάτων Ελλήνων (ομογενών-ελλήνων υπηκόων).
• Ελεύθερη λειτουργία ελληνικών μειονοτικών σχολείων στην Κωνσταντινούπολη με ελεύθερη εγγραφή όσων μαθητών ενδιαφέρονται να παρακολουθήσουν εκεί μαθήματα.
• Προστασία δικαιωμάτων αραβόφωνων ελληνορθοδόξων Αλεξανδρέττας (Αντιοχειτών) στις
περιοχές καταγωγής τους.
Λαθρομετανάστευση
• Προβλήματα με τη λαθρομετανάστευση και την εφαρμογή της συμφωνίας του 2001 για την
επανεισδοχή λαθρομεταναστών.
Θέματα διπλωματικής και προξενικής εκπροσωπήσεως
• Άρση της ανισότητας που υπάρχει μεταξύ των προξενείων Ελλάδος-Τουρκίας με δημιουργία
προξενείου στην Τραπεζούντα.
• Λειτουργία προξενικού γραφείου στην Ίμβρο.
• Ανέγερση πρεσβείας σε οικόπεδο στην Άγκυρα.
Θέματα Δικαίου της Θάλασσας
• Διάπλους των στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελλίων.
• Πρόβλημα χρήσεως ευθειών γραμμών βάσεως από την Τουρκία στις περιοχές Ίμβρου και
Τενέδου και στην περιοχή της βόρειας ακτής της Λέσβου.
• Υπεραλίευση στα διεθνή ύδατα του Αιγαίου από τουρκικά αλιευτικά, που μειώνει τα αποθέματα ιχθύων.
Άλλα θέματα
• Μη ανταλλάξιμες περιουσίες Ελλήνων Δωδεκανήσου.
Η ελληνική πλευρά ουδέποτε έθεσε άλλα θέματα που είτε την ενδιαφέρουν άμεσα είτε θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για διαπραγματευτικούς σκοπούς.
Επί παραδείγματι, στον τομέα των θαλασσίων ζωνών στην πρώτη κατηγορία υπάγεται η αρχαιολογική ζώνη και στη δεύτερη η συνορεύουσα ζώνη. Ιδίως η τελευταία θα εκτόξευε τις θαλάσσιες περιοχές υπό ελληνικό «έλεγχο» στα 24 μίλια από τις ακτές. Επίσης, παρ’ ότι έγιναν επανειλημμένες συσκέψεις και μελέτες (από τη δεκαετία του 1980), απέφυγε να προχωρήσει ακόμη και στην υιοθέτηση συστήματος «ευθειών γραμμών βάσεως» προς αντικατάσταση του σημερινού συστήματος της κατώτατης ρηχίας, που χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό των «κανονικών γραμμών βάσεως».
(Απόσπασμα από το βιβλίο του Άγγελου Συρίγου “Ελληνοτουρκικές Σχέσεις”, Φεβρουάριος 2015)