Στις 23 Ιανουαρίου του 2021 η Επιτροπή Εµπειρογνωµόνων του υπουργείου Υγείας προχώρησε σε µια ανακοίνωση η οποία εκτός από ιατρικά στοιχεία και δεδοµένα είχε και στοιχεία που συνδέθηκαν µε µια ελληνική επιτυχία. Ο ΕΟ∆Υ αποφάσισε να χορηγήσει την ουσία κολχικίνη σε ασθενείς που νοσούσαν από Covid-19 εκτός νοσοκοµείων. Η απόφαση σχετίστηκε µε µια γιγαντιαία ιατρική µελέτη στον Καναδά µε την ονοµασία COLCORONA, η οποία φαίνεται να αποδίδει θεραπευτικές ιδιότητες στο φτηνό φάρµακο της κολχικίνης. Στη συγκεκριµένη µελέτη όχι µόνο συµµετείχαν ερευνητές από την Ελλάδα, αλλά Eλληνες επιστήµονες υπό τον καθηγητή Καρδιολογίας Σπύρο ∆ευτεραίο ήταν αυτοί που από τον Μάρτιο ακόµη του 2020, στο πρώτο κύµα της πανδηµίας, είχαν προχωρήσει στην πρώτη µελέτη παγκοσµίως που συνέδεε την κολχικίνη µε τη θεραπεία της Covid-19.
Στην πρώτη αυτή σηµαντική µελέτη που είχε την ονοµασία GRECCO-19 σηµαντικό ρόλο έπαιξε ο διεθνούς εµβέλειας καθηγητής Καρδιολογίας Χριστόδουλος Στεφανάδης, ο οποίος είναι σήµερα και βουλευτής της Ν∆. Στην ερευνητική οµάδα µάλιστα συναντιούνται και άλλα ονόµατα εµπειρογνωµόνων του υπουργείου Υγείας όπως του καθηγητή Τσιόδρα. Η υπόθεση θα µπορούσε να έχει όλα τα στοιχεία ενός Greek dream, αν δεν δηλητηριαζόταν από τις συγκρούσεις συµφερόντων µεγαλογιατρών, τα παιχνίδια των φαρµακευτικών και της ίδιας της πολιτικής ηγεσίας.
Η µεγάλη καναδική µελέτη που φαίνεται να αποδεικνύει πως η κολχικίνη είναι το φτηνό όπλο κατά του κορονοϊού αποδεικνύει επίσης πως ο ελληνικός πρόγονός της και οι επιστήµονες στη χώρα σαµποταρίστηκαν από το κατεστηµένο και τις πολιτικές επιλογές. Μεγάλος εκτεθειµένος εµφανίζεται επίσης ο Σωτήρης Τσιόδρας, ο οποίος γνώριζε την «εθνική» σηµασία της µελέτης, αλλά την άφησε να λιµνάζει χωρίς τη βοήθεια που έπρεπε να δοθεί. Η δηµοσιογραφική έρευνα για την κολχικίνη αναζητεί δύο πράγµατα: αν το ελληνικό κράτος µε τους οργανωµένους του φορείς βοήθησε την έρευνα την ώρα που πέθαιναν άνθρωποι και αν τελικώς η κολχικίνη είναι ένα φάρµακο για τον κορονοϊό.
Ο καθηγητής Kαρδιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Σπύρος Δευτεραίος (πάνω) και ο καθηγητής Kαρδιολογίας και βουλευτής της ΝΔ Χριστόδουλος Στεφανάδης (κάτω) ξεκίνησαν την προσπάθεια για τη μελέτη GRECCO-19 για να δουν αν η κολχικίνη μπορεί να αντιμετωπίσει τον κορονοϊό
Tο 2012 ο νυν καθηγητής Kαρδιολογίας του Πανεπιστηµίου Αθηνών Σπύρος ∆ευτεραίος δηµοσιεύει την πρώτη από τις πολλές µελέτες του για τη δραστική ουσία κολχικίνη και την επίδρασή της στην καρδιά. Η κολχικίνη είναι ένα φτηνό αντιφλεγµονώδες το οποίο χρησιµοποιείται κυρίως για τη θεραπεία της ουρικής αρθρίτιδας. Η δραστική ουσία προέρχεται από το φυτό κολχικό (κολχικίνη) και χρησιµοποιείται στη φαρµακευτική από την εποχή του ∆ιοσκουρίδη τον 1ο αιώνα µΧ. Η ουσία είναι ισχυρά τοξική, όπως άλλωστε και πολλά φάρµακα, αλλά ευεργετική για πολλές ασθένειες.
Στις µελέτες του ο καθηγητής Σπύρος ∆ευτεραίος απέδειξε πως η κολχικίνη είναι σωτήρια για περιπτώσεις περικαρδίτιδας, εµφραγµάτων, µειώνει τις φλεγµονές και στην καρδιά και αυξάνει την επιβίωση. Oταν ξέσπασε το πρώτο κύµα της πανδηµίας έγινε γρήγορα αντιληπτό πως ο κορονοϊός δηµιουργεί περικαρδίτιδες και επικίνδυνες φλεγµονές στους πνεύµονες. Σύµφωνα µε όσα λέει συνάδελφος του καθηγητή ∆ευτεραίου «ο Σπύρος αναρωτήθηκε µήπως η κολχικίνη, εξαιτίας του δεδοµένου ότι αντιµετωπίζει τέτοιες καταστάσεις κυρίως στην καρδιά, µπορεί να χρησιµοποιηθεί και για τον κορονοϊό. Θυµάµαι που στην αρχή όλοι τον αντιµετωπίσαµε µε περιπαικτικό τρόπο, όχι για τη σκέψη που είχε αλλά για τη συνεχή ενασχόλησή του µε την κολχικίνη επί δέκα χρόνια».
Τελικώς η σύλληψη του Σπύρου ∆ευτεραίου βρήκε τη στήριξη συναδέλφων του, όπως του καθηγητή Kαρδιολογίας και βουλευτή της Ν∆ Χριστόδουλου Στεφανάδη, και έτσι ξεκίνησε η προσπάθεια για τη µελέτη GRECCO-19. Το επιστηµονικό ερώτηµα ήταν αν η κολχικίνη µπορεί να αντιµετωπίσει τον κορονοϊό.
Μελέτη µε ελπίδες και τρικλοποδιές
Στις 20 Απριλίου 2020 ο καθηγητής Χριστόδουλος Στεφανάδης, επιβλέπων της έρευνας GRECCO-19 που µόλις ξεκίνησε, µε κύριο ερευνητή τον ∆ευτεραίο, δηλώνει: «Τα στοιχεία που είχαµε επεξεργαστεί µέχρι χθες το βράδυ είναι πολύ ενθαρρυντικά. Οι δείκτες φλεγµονής CRP πέφτουν στατιστικά σηµαντικά. Τα ηωσινόφιλα πέφτουν. Επίσης, πέφτουν δείκτες όπως η τροπονίνη που υποδηλώνει βλάβη στο µυοκάρδιο. Ολα αυτά τα στοιχεία συνηγορούν ότι είναι ένα πολύ σηµαντικό βοηθητικό φάρµακο για τους ασθενείς µε κορονοϊό, οι οποίοι κινδυνεύουν από καταστροφικές επιπλοκές, όπως είναι η κατάρρευση του µυοκαρδίου και του πνεύµονα».
Λίγες µέρες πριν, ο ίδιος ο Σωτήρης Τσιόδρας, στις 28 Μαρτίου 2020, ερωτώµενος στην ενηµέρωση των δηµοσιογράφων για την κολχικίνη απαντά:
«Φαίνεται ότι και αυτός ο ιός έχει κάποια καρδιοτοξικότητα. ∆εν είναι ακριβώς γνωστό µε ποιον µηχανισµό το κάνει. Οµάδα καθηγητών από την Ελλάδα είχε την πρωτοβουλία να εισηγηθεί στην επιτροπή τη χρήση ενός καρδιοπροστατευτικού φαρµάκου, το οποίο λέγεται κολχικίνη και παρόµοιες ήδη δράσεις ακολουθούνται και από άλλους επιστήµονες στο εξωτερικό. Το φάρµακο αυτό ενδεχοµένως να έχει µια προστασία για την καρδιά και γι’ αυτό θα το δώσουµε στο πλαίσιο ενός πολύ καλά οργανωµένου πρωτοκόλλου. Οι καρδιολόγοι µας είναι παγκόσµιας φήµης και έχουν εξαιρετική αναγνώριση και στο εξωτερικό. Και ελπίζουµε να δουλέψει και να προστατεύσει ακόµη περισσότερο από επιπλοκές τους νοσούντες στο νοσοκοµείο».
Ο Σωτ. Τσιόδρας συµµετέχει και ο ίδιος, θεωρητικά τουλάχιστον, στην ερευνητική οµάδα της GRECCO-19, οπότε έχει δηµιουργηθεί η εικόνα πως ενδεχοµένως να βρισκόµαστε µπροστά σε µια µεγάλη ανακάλυψη υπό την αιγίδα των «ειδικών» για τον κορονοϊό. Είναι όµως έτσι;
Στην πραγµατικότητα το µοτίβο είναι εντελώς διαφορετικό. Οπως προκύπτει σήµερα, µια χούφτα ερευνη-τών έδιναν µάχη για µια υπόθεση που οι άλλοι παράγοντες σαµποτάριζαν.
Η έναρξη της έρευνας απαιτούσε αρχικώς άδεια από τον ΕΟΦ ακόµη και αν το φάρµακο ήταν σε κυκλο-φορία και όχι πειραµατικό και ένα µεγάλο ποσό, της τάξης των 100.000 ευρώ, που έπρεπε να καταβληθεί για την υποχρεωτική ασφάλιση κάθε ασθενούς που έπαιρνε µέρος στη µελέτη.
Θα περίµενε κανείς πως µπροστά στην απελπισία που υπήρχε στη χώρα και στο µοναδικό πρόβληµα που απασχολούσε κυρίαρχα τον πλανήτη πως ο ΕΟΦ θα έδινε αµέσως την άδεια για τη µελέτη που αφορούσε ένα ήδη νόµιµο σκεύασµα. Ο ΕΟΦ όµως δεν συγκάλεσε καµία έκτακτη συνεδρίαση για να δώσει τη σχετική άδεια και έτσι η έγκριση ήρθε έπειτα από τρεις µήνες.
Κάποιος επίσης έπρεπε να καλύψει το ποσό της ασφάλισης. Πάλι θα περίµενε κάποιος το ελληνικό κρά-τος να καταβάλει ή να φροντίσει να καταβληθούν τα ασφάλιστρα των 100.000 ευρώ ώστε να προχωρήσει η µελέτη. Σηµειωτέον ότι εκείνη την περίοδο η κυβέρνηση έδινε 20 εκατοµµύρια µέσω λίστας Πέτσα για… προφύλαξη από τον κορονοϊό και εκατοµµύρια ακόµη µε απευθείας αναθέσεις πάλι στο όνοµα της πανδηµίας. ∆εν κατέβαλε κανένα ποσό για τη µελέτη, ενώ τα µέλη της Επιτροπής Εµπειρογνωµόνων που ήταν και µέλη της ερευνητικής οµάδας για την κολχικίνη δεν φαίνεται να προώθησαν την υπόθεση. Την καταβολή του ποσού που ήταν απαραίτητο για να ξεκινήσει η µελέτη (υποβολή φακέλου στον ΕΟΦ και ασφάλιστρα) έκανε τελικώς όχι το κράτος, αλλά ο Θόδωρος Τρύφων, ιδιοκτήτης της ελληνικής φαρµακευτικής εταιρείας ΕΛΠΕΝ, ο οποίος λόγω γνωριµίας µε γιατρούς της µελέτης πίστεψε πως µπορεί η υπόθεση να καταλήξει θετικά.
Υπάρχει όµως και χειρότερο. Απαραίτητο στοιχείο για την επιτυχία της µελέτης είναι η συµµετοχή ασθενών. Τους ασθενείς φυσικά βρίσκουν οι γιατροί. Στην GRECCO-19 συµµετείχαν τα πιο επιφανή µέλη της επιτροπής εµπειρογνωµόνων του υπουργείου Υγείας και θα περίµενε κανείς πως θα ήταν εύκολη υπόθεση η ένταξη ασθενών στη µελέτη. Οπως προκύπτει από τα έγγραφα της µελέτης, συµµετείχαν συνολικά 16 νοσοκοµεία στη µελέτη. Θα περίµενε κάποιος πως στα νοσοκοµεία στα οποία υπηρετούν τα µέλη της επιτ-ροπής θα υπήρχε συµµετοχή ασθενών, αφού οι εν λόγω γιατροί έδιναν τη µάχη για την επιτυχία της µελέτης. Η πραγµατικότητα όµως είναι εντελώς διαφορετική. Στη µελέτη συµµετέχουν ασθενείς από περιφερειακά νοσοκοµεία στην επαρχία (Νοσοκοµείο Καστοριάς µε 15 ασθενείς, Πανεπιστηµιακό Νοσοκοµείο Ιωαννίνων µε 15 ασθενείς, Νοσοκοµείο Πτολεµαΐδας µε 11), αλλά τα κεντρικά και µεγάλα νοσοκοµεία της Αττικής, όπου την ευθύνη έχουν οι εµπειρογνώµονες του υπουργείου Υγείας, δεν συµµετέχουν µε ασθενείς. Το νοσοκοµείο Αττικό για παράδειγµα, όπου είναι ο καθηγητής Τσιόδρας, συµµετέχει µε δύο ασθενείς µόνο, ενώ µάλιστα σύµφωνα µε πληροφορίες ήταν σε τέτοια κατάσταση που απεβίωσαν µόλις άρχισε η µελέτη. Ο Ευαγγελισµός, όπου υπηρετεί το µέλος της επιτροπής Αναστασία Κοτανίδου, συµµετέχει παρά το µέγεθός του µε 13 ασθενείς. Εντυπωσιακό είναι πως το Πανεπιστηµιακό Νοσοκοµείο στο Ρίο, στο οποίο υπεύθυνος της µελέτης είναι το µέλος της επιτροπής Χαράλαµπος Γώγος, δεν συνεισφέρει κανέναν ασθενή.
Φαίνεται δηλαδή πως η µελέτη δεν αντιµετωπίζεται µε ιδιαίτερο ενθουσιασµό (αν και µπορεί να χρησιµοποιηθεί χειρότερη λέξη) απ’ αυτούς που θα τη στήριζαν.
Πάνω: Την ώρα που ο ΠΟΥ χαρακτήριζε αναποτελεσματική την ρεμδεσιβίρη, η ελληνική κυβέρνηση έδινε 29,5 εκατ. για την προμήθεια της ρεμδεσιβίρης. Κάτω: Παρότι μπήκαν 16 νοσοκομεία στην έρευνα για την κολχικίνη, τα μέλη της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων που θεωρητικά συμμετείχαν στην έρευνα, συνεισέφεραν με ελάχιστους ασθενείς σε αυτήν. Συγκεκριμένα, το Αττικό του κ. Τσιόδρα μόνο με 2, ενώ το νοσοκομείο του Ρίου του κ. Γώγου με κανένα. Το βάρος της έρευνας το σήκωσαν τα περιφερειακά νοσοκομεία
Είναι πολλά τα λεφτά…για ρεµδεσιβίρη
Η έρευνα GRECCO-19 διεξήχθη τελικώς µε 105 ασθενείς, που στην πλειονότητά τους προήλθαν από νοσοκοµεία της επαρχίας. Πού οφείλεται η αδικαιολόγητη για τον αριθµό και την επιρροή των ερευνητών συµµετοχή; Γιατί δεν προωθήθηκε η µελέτη που από την πρώτη στιγµή αποδείχτηκε ελπιδοφόρα και κατέλη-ξε να γίνει µέρος µιας τεράστιας µελέτης στον Καναδά;
Ας πάρουµε µια άλλη περίπτωση φαρµάκου που χρησιµοποιήθηκε σε µελέτες για την αποτελεσµατικότητα κατά της Covid-19. Πρόκειται για το φάρµακο ρεµντεσιβίρ, που η αποτελεσµατικότητά του άρχισε να ελέγχε-ται από το πρώτο κύµα της πανδηµίας. Υπήρχε η άποψη πως η ρεµδεσιβίρη µόνο της ή συνδυαστικά θα µπορούσε να είναι µια λύση. Στην Ελλάδα έγιναν µελέτες για το συγκεκριµένο φάρµακο σε τέσσερα νοσοκοµεία. Το συγκεκριµένο σκεύασµα απασχόλησε µελέτες σε όλο τον κόσµο και σχετικά πρόσφατα, στις 20 Νοεµβρίου, ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας συνόψισε τα συµπεράσµατά του σε µία ανακοίνωση όπου λέει πως: «ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας εξέδωσε σύσταση υπό όρους ενάντια στη χρήση ρεµδεσιβίρης σε νοσηλευόµενους ασθενείς, ανεξαρτήτως της σοβαρότητας της νόσου, καθώς “δεν υπάρχουν αυτήν τη στιγµή αποδείξεις ότι η ρεµδεσιβίρη βελτιώνει την επιβίωση και άλλα αποτελέσµατα σε αυτούς τους ασθενε-ίς”».
Αυτή η σύσταση του ΠΟΥ αποτέλεσε µέρος οδηγίας σχετικά µε την κλινική φροντίδα για την Covid-19. Α-ναπτύχθηκε από µια διεθνή οµάδα ανάπτυξης κατευθυντήριων γραµµών, η οποία περιλαµβάνει µεταξύ άλ-λων 28 ειδικούς κλινικής φροντίδας. Οι κατευθυντήριες γραµµές δόθηκαν σε συνεργασία µε τη ΜΚΟ Magic Evidence Ecosystem Foundation. Τα δεδοµένα που εξετάστηκαν από αυτήν τη δοκιµή, καθώς και από ακόµη τρεις δοκιµές, προήλθαν από στοιχεία από συνολικά 7.000 ασθενείς.
Τα επίµαχα στοιχεία έδειξαν ότι «δεν υπήρξε καµία σηµαντική επίδραση στη θνησιµότητα, στην ανάγκη για µηχανική υποστήριξη, στον χρόνο για την κλινική βελτίωση και σε άλλα αποτελέσµατα σηµαντικά για τους ασθενείς».
Είναι πλέον γεγονός πως δεν υπάρχει λόγος χρήσης του συγκεκριµένου φαρµάκου για την αντιµετώπιση του κορονοϊού. Την Πέµπτη 28 Ιανουαρίου του 2021 η ελληνική κυβέρνηση κατέθεσε τροπολογία µε την οποία αποφασίζει να διατεθούν 29,5 εκατ. ευρώ για προµήθεια ρεµδεσιβίρης που έγινε µέσα στο 2020. ∆ηλαδή, πληρώνουµε χωρίς να δίνει κανένας αναφορά ούτε για το φάρµακο ούτε για το πώς διατέθηκαν τα 29,5 εκατ., όταν για την κολχικίνη, που η αποτελεσµατικότητά της απασχολεί πολλές µελέτες και δύο τεράστιες µελέτες στον Καναδά αλλά και στο Γέιλ (συνδυαστικά µε στατίνη), η Ελλάδα δεν πλήρωσε τις 100.000 ευρώ που χρειάζονταν για να ξεκινήσει η έρευνα.
Τώρα γιατί η ρεµδεσιβίρη είχε τέτοια πέραση όταν από πολύ νωρίς µες στο 2020 ήταν δεδοµένη η αναποτελεσµατικότητά του, πρέπει να το απαντήσει η κυβέρνηση Μητσοτάκη και ο κ. Τσιόδρας. Πρέπει επί-σης να απαντηθεί, ίσως από εισαγγελέα, αν αληθεύουν οι πληροφορίες πως για την προώθηση της ρεµδεσιβίρης η φαρµακευτική έδωσε 20.000 ευρώ ανά ασθενή που συµµετείχε στη µελέτη, στους λεγόµενους «πανεπιστηµιακούς λογαριασµούς», πράγµα που αποτελεί αναµφίβολα κίνητρο υπέρ της µελέτης αλλά και της κατανάλωσης του φαρµάκου. Εν ολίγοις πρέπει να απαντηθεί ποιοι και γιατί έδωσαν 29,5 εκατοµµύρια για ρεµδεσιβίρη.
∆εν είναι όµως µόνο οι αµφίβολες µελέτες για τη ρεµδεσιβίρη που ενεργοποιούν κλάδους του ιατρικού κατεστηµένου και της πιθανής συναλλαγής µε τις φαρµακευτικές. Στο ξεκίνηµα της πανδηµίας η Ελλάδα προµηθεύτηκε και άρχισε να χορηγεί χωρίς καµία µελέτη την ουσία χλωροκίνη για την αντιµετώπιση του κο-ρονοϊού. Στη χώρα έχουν εισαχθεί σύµφωνα µε πληροφορίες πέντε τόνοι χλωροκίνης. Σε ό,τι αφορά τα αποτελέσµατα του φαρµάκου, αποδείχτηκε βλαβερό προκαλώντας ακόµη και θανάτους ασθενών και βγήκε από τα πρωτόκολλα.
Φαίνεται πως ακόµη και τη στιγµή αυτή που η κολχικίνη έχει επιλεχθεί από τον ΕΟ∆Υ για χρήση κατά του κορονοϊού υπάρχει πόλεµος συµφερόντων µε επιστηµονική επίφαση. Μέλη της επιτροπής ζήτησαν να ανακ-ληθεί η κολχικίνη από τον κατάλογο φαρµάκων για την Covid-19 µετά την απόφαση χρήσης της. Είναι δεδοµένο πως ένα φτηνό φάρµακο, που στοιχίζει µόλις 5 ευρώ, δεν συµφέρει αρκετούς. Ισως η τοποθέτηση του καθηγητή Σπύρου ∆ευτεραίου σε ένα ιατρικό τηλεσυνέδριο στις 14 Οκτωβρίου 2020, που αφορούσε τη µελέτη GRECCO-19, ήταν και ακριβής και προφητική: «∆εν συναντήσαµε σε αυτή την προσπάθειά µας µόνο φίλους, τολµώ να πω πως συναντήσαµε και αντιπάλους ή µάλλον εχθρούς και υβριστές».
Οσοι µπλόκαραν την ελληνική µελέτη για την κολχικίνη, ώστε να µπορέσουν να ισχυριστούν πως ήταν µια µικρή µελέτη άνευ ισχυρού αποτελέσµατος σκόνταψαν πάνω στην επιβεβαίωσή της από την καναδική µελέτη, αλλά και από άλλες ακόµη που είναι σε εξέλιξη διεθνώς. Αλλά ο αγώνας (τους) συνεχίζεται. Φυσικά και µέσα στην επιτροπή εµπειρογνωµόνων του υπουργείου Υγείας.