Η Τουρκία είναι πάντοτε προβλέψιμη.
Από τον Μανώλη Κοττάκη
Μια σειρά κινήσεών της την προηγούμενη εβδομάδα μάς προϊδεάζει για τη νέα, αναπροσαρμοσμένη τακτική της σε αυτή τη φάση της κρίσης στις σχέσεις της με τη Δύση. Ενσπείρει ζιζάνια στην Κύπρο (αποκαλυπτικό και το πρωτοσέλιδο δημοσίευμα της «Χουριέτ» κατά του Προέδρου Αναστασιάδη), ενσπείρει ζιζάνια στη Θράκη (αποκαλυπτικές οι δηλώσεις του μουφτή Ξάνθης κατά του Αρχιεπισκόπου, επειδή ο Ιερώνυμος αποκάλεσε το Ισλάμ «πολιτικό κόμμα»), υποκρίνεται πως ζητά διάλογο σε επίπεδο εμπειρογνωμόνων στις διερευνητικές επαφές, αλλά στο τέλος σπεύδει να τον «καπελώσει» πριν καν αρχίσει.
Είτε με διαρροές Τσαβούσογλου για δήθεν επικείμενες συναντήσεις του με τον Νίκο Δένδια στα Τίρανα είτε με δηλώσεις του προέδρου Ερντογάν έξω από την Αγία Σοφία για πιθανή συνάντηση με τον Ελληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Έξω από την Αγία Σοφία! Το σημειώνω, γιατί δεν είδα κανέναν να συγκινείται. Προβλέψιμοι λοιπόν οι γείτονες.
Σηκώνουν «σκόνη» για να κρύψουν τα τεράστια οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν – λέγεται πως ο μισός τουρκικός λαός αδυνατεί να αγοράσει κρέας. Με ικανοποίηση διαπιστώνω την τελευταία εβδομάδα, όμως, ότι αυτή που δεν είναι προβλέψιμη, σε αυτή τη φάση τουλάχιστον, είναι η Ελλάς. Κωδικοποιώ με προσοχή τις παρεμβάσεις του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια και επί των Ελληνοτουρκικών και επί των Βαλκανικών, και η εντύπωση που αποκομίζω είναι εξαιρετική. Ο υπουργός Εξωτερικών:
1. Με την ομιλία του στη Διαρκή Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής θύμισε στις Βρυξέλλες και στο Βερολίνο ότι η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θαλάσσης έχει υπογραφεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση και αποτελεί τμήμα του ευρωπαϊκού κεκτημένου. Αρα, δεσμεύει κάθε χώρα της Ε.Ε., όχι μόνο την Ελλάδα στις σχέσεις της με τρίτες χώρες – με την Τουρκία, καλή ώρα.
2. Στην ίδια ομιλία χαρακτήρισε «ιστορική» την πρόσφατη τοποθέτηση του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ υπέρ του δικαιώματος της Ελλάδος να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια και στο Αιγαίο. Απορρίπτοντας μάλιστα με ξεκάθαρο τρόπο το casus belli των Τούρκων, εκμεταλλευόμενος ότι σε αυτή τη φάση η Αγκυρα διστάζει να κλιμακώσει λόγω Μπάιντεν.
3. Με δηλώσεις του ενώπιον του Πορτογάλου ομολόγου του κυρίου Αουγκούστο στη Λισαβόνα ξεκαθάρισε ότι η Ελλάς δεν πρόκειται να διαπραγματευτεί με την Τουρκία τα χωρικά της ύδατα στο Αιγαίο. Δήλωση που προκάλεσε και το ενδιαφέρον τοπικών ΜΜΕ, τα οποία εστίασαν στη λέξη «αδιαπραγμάτευτα» («Greece says right to expand territorial waters ”non-negotiable”» – www.lusa.pt). Δήλωση που αποτελεί την πιο σκληρή διατύπωση επικεφαλής ελληνικής διπλωματίας επί του θέματος τα τελευταία 20 χρόνια.
Συγκεκριμένα, ο κύριος Δένδιας δήλωσε: «Aνέφερα ξεκάθαρα στο ελληνικό Κοινοβούλιο, αλλά και για να το ακούσουν όλοι, ότι η Ελλάδα έχει κυριαρχικό δικαίωμα να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα σύμφωνα με τη Σύμβαση των Η.Ε. για το Δίκαιο της Θάλασσας, δηλαδή από τα 6 μίλια στα 12 μίλια παντού, νότια της Ελλάδας ή στο Αιγαίο. Αυτό αποτελεί κυριαρχικό μας δικαίωμα.
Και αυτό είναι αδιαπραγμάτευτο. Δεν υποχρεούσαι να διαπραγματευτείς, σύμφωνα με τη Σύμβαση των Η.Ε. για το Δίκαιο της Θάλασσας, με άλλη χώρα προκειμένου να επεκτείνεις τα χωρικά σου ύδατα. Επεκτείναμε τα χωρικά μας ύδατα στο Ιόνιο, χωρίς να διαπραγματευτούμε με τους καλούς μας φίλους τους Ιταλούς ή χωρίς να διαπραγματευτούμε με τους φίλους μας τους Αλβανούς, οι οποίοι άλλωστε έχουν προηγουμένως προβεί σε επέκταση χωρίς να διαπραγματευτούν μαζί μας. Αυτό ήταν δικαίωμά τους. Λοιπόν, δεν θα διαπραγματευτούμε επ’ αυτού με την Τουρκία. Και μου δίνετε την ευκαιρία να αναφέρω πόσο απαράδεκτο είναι που η Τουρκία έχει θεσπίσει μια απειλή πολέμου εναντίον μας εάν ασκήσουμε ένα κυριαρχικό δικαίωμα που προβλέπει το Διεθνές Δίκαιο. Αυτό που αποκαλείται στα λατινικά casus belli».
4. Με συνέντευξή του επίσης σε πορτογαλική εφημερίδα («Diario de Noticias»), αφού επανέλαβε την απολύτως συγκεκριμένη θέση, ότι το μόνο θέμα διαπραγμάτευσης με την Τουρκία είναι η ΑΟΖ και η υφαλοκρηπίδα, προχώρησε ένα βήμα ακόμη: Ξεκαθάρισε στην Αγκυρα ότι η οριοθέτηση δεν θα γίνει με βάση την αρχή της ευθυδικίας, αλλά της μέσης γραμμής. Συγκεκριμένα, είπε: «Έχουμε μια μεγάλη απόκλιση με την Τουρκία, και αυτή αφορά την υφαλοκρηπίδα και την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη στο Αιγαίο και στην ανατολική Μεσόγειο. Αυτό είναι και μόνο. Δεν είναι ένα ζήτημα δύσκολο να επιλυθεί. Εμείς ήδη το επιλύσαμε με την Ιταλία, με την Αίγυπτο, θα το επιλύσουμε με την Αλβανία και, σε περίπτωση που δεν φθάσουμε σε συμφωνία για τις τεχνικές ιδιαιτερότητες, θα πορευτούμε στη Χάγη για να τις επιλύσουμε. Θα ήταν εύκολο να επιλυθεί και με την Τουρκία. Θα συζητούσαμε και, εάν δεν φθάναμε σε συμφωνία, θα πορευόμασταν επίσης στη Χάγη για να το επιλύσουμε.
Όμως με την Τουρκία υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα – δεν αποδέχεται το νομικό πλαίσιο αναφοράς, που δεν είναι άλλο από το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας. Και στο σημείο αυτό να μου επιτραπεί να αναφερθώ στη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), που αποτελεί μέρος του ευρωπαϊκού κεκτημένου. Η Ε.Ε. υπέγραψε τη σύμβαση ως σύνολο και όχι κάθε κράτος ξεχωριστά. Συνεπώς, εάν η Τουρκία συμφωνήσει μαζί μας να συνομιλήσουμε και, σε περίπτωση διαφωνίας, να προσφύγουμε στη Χάγη και να χρησιμοποιήσουμε ως όρο αναφοράς το Διεθνές Δίκαιο, τότε (το πράγμα) θα είναι εύκολο. Είναι σαφές ότι, εάν η Τουρκία προσπαθήσει να το επιλύσει χρησιμοποιώντας όρους, όπως η ευθυδικία, τούτο μας οδηγεί να επισημάνουμε ότι η Τουρκία θέλει να ερμηνεύσει τα πράγματα και, υπό αυτή την ερμηνεία, να χρησιμοποιεί το casus belli, μια απειλή πολέμου, εναντίον μας, εάν ασκήσουμε το νόμιμο δικαίωμά μας για επέκταση των χωρικών υδάτων. Στην περίπτωση αυτή, το ζήτημα είναι αδύνατον να λυθεί».
5. Και το… επιδόρπιο στα Ελληνοτουρκικά: Οι αιχμηρές δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών για το ΝΑΤΟ. Είπε: «Αυτό που έχουμε πει είναι ότι το ΝΑΤΟ είναι μια συμμαχία, ίσως η πιο επιτυχημένη συμμαχία στην Ιστορία της ανθρωπότητας, και μια πολύ χρήσιμη συμμαχία, αν μπορώ να πω. Αλλά είναι σε δύσκολη θέση όταν αντιμετωπίζει διαφορές μεταξύ των χωρών-μελών του. Και μερικές φορές τηρεί ίσες αποστάσεις. Ωστόσο, εάν ο ένας φταίει και ο άλλος έχει δίκιο, και ο οργανισμός τηρεί ίσες αποστάσεις, τότε αδικεί αυτόν που έχει δίκιο».
6. Οι δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών για τον Μεγάλο Αλέξανδρο και τα αρχαία ελληνικά σύμβολα, που δεν έχουν ακόμη αλλάξει στη γειτονική χώρα -ενώπιον του ομολόγου του, Οσμάνι- θύμισαν, τέλος, κάτι άλλο: ότι οι Σκοπιανοί δεν εφαρμόζουν τη Συνθήκη των Πρεσπών δυόμισι χρόνια μετά! (Παρά ταύτα, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης πανηγύριζε για την εξέλιξη από το βήμα του Κοινοβουλίου – τη θεωρούσε δικαίωση). Καταλήγω: Οποιος παρακολουθεί το θερμόμετρο στην περιοχή δεν έχει ψευδαισθήσεις.
Γνωρίζει άριστα ότι οι εξελίξεις γύρω από τα εθνικά μας θέματα θα γνωρίσουν ζωηρές διακυμάνσεις και, εν τέλει, δεν θα είναι απαραιτήτως θετικές. Η Ελλάς, όμως, πρέπει να πράττει τα αυτονόητα. Και, όταν απαιτείται, να μην είναι προβλέψιμη σύμμαχος. Αυτή την εποχή, παρά τη θολότητα που εκπέμπουν οι κατά καιρούς δηλώσεις περί «οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών», το κάνει. Επιτέλους. Για να μην γκρινιάζουμε διαρκώς.