Η εμβάθυνση των δημοκρατικών διαδικασιών δεν βρίσκεται σε αντίθεση με τον «εθνοκεντρικό προστατευτισμό»
Ιωάννης Σ. Λάμπρου*
Αφορμή για αυτό το σύντομο σημείωμα στάθηκε ένα άρθρο της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου στην «Εφημερίδα των συντακτών», με τίτλο «Δημοκρατία, Κράτος Δικαίου και δικαιώματα».
Η κυρία Πρόεδρος της Δημοκρατίας, αναφερόμενη στις κρίσεις του Προσφυγικού, της κλιματικής αλλαγής, της τρομοκρατίας και της πανδημίας, επισημαίνει μεταξύ άλλων: «Στην αλληλουχία αυτών των επάλληλων κρίσεων βρήκαν πολλοί την ευκαιρία να αμφισβητήσουν τη φιλελεύθερη δημοκρατία στο όνομα ενός νέου εθνοκεντρικού προστατευτισμού. Ο ευρωσκεπτικισμός είναι μια παραλλαγή της αντίδρασης στην παγκοσμιοποίηση και υποκινεί την εσωστρεφή αναδίπλωσή μας στη δήθεν εθνική ασφάλεια… Στη λαϊκιστική στρέβλωση της δημοκρατίας, η λαϊκή βούληση συγχέεται με τη βούληση της πλειοψηφίας».
Ξεκινώντας από την τελευταία φράση, εφόσον εξασφαλίζονται ίσοι όροι προβολής των εκάστοτε διαφορετικών πολιτικών, ποια εναλλακτική επιλογή υφίσταται, με πρακτικούς όρους, πέρα από την ταύτιση της λαϊκής βούλησης με τη βούληση της πλειοψηφίας; Ο σεβασμός στη μειοψηφία φτάνει μέχρι του σημείου αναίρεσης της πλειοψηφίας; Αν η ύπαρξη ή μη πλειοψηφίας δεν θεωρείται εξακριβωτικό στοιχείο της βούλησης της κοινωνίας, τότε πώς αυτή η τελευταία πιστοποιείται; Ποιος άλλος ορίζει και με ποια κριτήρια ποια είναι η βούληση της κοινωνίας και αν η εκάστοτε πλειοψηφία είναι γνήσια, και άρα αποδεκτή, ή χαλκευμένη, και συνεπώς μη αποδεκτή; Φοβόμαστε πως πίσω από την υποκειμενικοποίηση των κριτηρίων αυτών υποκρύπτεται η αποδομητική νοοτροπία άρνησης κάθε πλειοψηφίας, ιδιαιτέρως αυτών που δεν διαθέτουν προοδευτικό πρόσημο…
Παράλληλα, αντιμετωπίζεται με σκωπτικό ύφος στο κείμενο δύο φορές ο «εθνοκεντρικός προστατευτισμός » και η «δήθεν εθνική ασφάλεια».
Η αποδοχή και εμβάθυνση των δημοκρατικών διαδικασιών δεν βρίσκεται σε αντίθεση με τον «εθνοκεντρικό προστατευτισμό»· αντίθετα, η φιλελεύθερη δημοκρατία αναπτύχθηκε χάρις σε αυτόν και μόνο εντός του δύναται να λειτουργήσει εξαιτίας της απουσίας διεθνούς μηχανισμού αναδιανεμητικής δικαιοσύνης και υπέρτατου κριτή στις διακρατικές διαφορές. Εντός του εθνοκρατικού πλαισίου και μόνο σφυρηλατείται η οργανική ενότητα μιας κοινωνίας ομονοούντων ανθρώπων με κοινή ταυτότητα και πολιτιστική συνισταμένη. Ο εθνοκεντρισμός δεν ακυρώνει τη δημοκρατία, αλλά αποτελεί sine qua non προϋπόθεση ύπαρξης και λειτουργίας της.
Ασφαλώς στις περιπτώσεις των προαναφερόμενων κρίσεων μέρος της λύσης είναι και η διεθνής συνεργασία. Αλλά ο πρώτος βαθμός αντιμετώπισής τους παραμένει το έθνος-κράτος. Η διεθνής συνεργασία υφίσταται στον βαθμό που τα έθνη-κράτη την επιτρέπουν. Ο ευρωσκεπτικισμός αποτελεί τη θεμιτή αντίδραση των ευρωπαϊκών κοινωνιών στις καθολικά αναγνωρισμένες δυσλειτουργίες του ευρωενωσιακού εγχειρήματος. Η διαδικασία δε της παγκοσμιοποίησης συχνά προσεγγίζεται διαστρεβλωτικά με σωτηριολογικούς όρους, καθώς η εθνοκρατική οντότητα δεν αποτελεί πρόσκομμα στην παγκόσμια ευημερία και ασφάλεια, αλλά προϋπόθεση αυτών.
Ιδιαίτερα, σε περιπτώσεις έξωθεν απειλών η χώρα μας έχει πικρή εμπειρία, ώστε η εσωστρεφής αναδίπλωση στην εθνική ασφάλεια να αποτελεί όντως τη μόνη εγγύηση της εδαφικής ακεραιότητάς της.
Θα ανέμενε κανείς πως μετά από αρκετές δεκαετίες ή και αιώνες ακόμα συνεχών διαψεύσεων από εταίρους και συμμάχους, επανειλημμένης απραξίας του διεθνούς δικαίου ως μέσο επίλυσης διακρατικών διαφορών και συνάμα υπαρκτών απειλών εξ ανατολών, η ηγεσία της χώρας, μακριά από εμμονές και φιλάρεσκη φιλοτέχνηση προοδευτικού προφίλ, θα στρεφόταν εθνοκεντρικά και θα επεδίωκε φανατικά την απόκτηση αυτοδύναμης εθνοκρατικής ισχύος.
Το εθνοκεντρικό πλαίσιο δεν αποτελεί μόνο εγγύηση του δημοκρατικού πολιτεύματος, αλλά και απαραίτητη προϋπόθεση επιβίωσης της ελλαδικής πολιτείας μέσα σε ένα άναρχο διακρατικό περιβάλλον, όπου «ο ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύναμος υποχωρεί και προσαρμόζεται».
Περισσότερος εθνοκεντρισμός, λοιπόν. Συνειδητά και αταλάντευτα. Τούτο συνιστά προϋπόθεση εθνικής επιβίωσης.
*Πολιτικός επιστήμων,
μέλος του Ινστιτούτου Συντηρητικής Πολιτικής