Όταν πρέπει να γνωρίσω κάποιον στις Βρυξέλλες, προσποιούμαι ότι είμαι Ελβετός. Ντρέπομαι πολύ για να παραδεχτώ ότι κατάγομαι από τη Γερμανία» λέει ο Γερμανός ευρωβουλευτής Μάρτιν Σόνεμπορν.
Από τον Μιχάλη Ψύλο
«Τόσο η καγκελάριος Μέρκελ όσο και η επίσης Γερμανίδα πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν μένουν μόνο στα μεγάλα λόγια σε ό,τι αφορά το κράτος δικαίου και τον Ερντογάν» λέει ο 55χρονος Σόνεμπορν, πρώην σατιρικός δημοσιογράφος, που είναι πολύ γνωστός στη Γερμανία, αλλά και για τα φιλελληνικά του αισθήματα, και εξελέγη στην Ευρωβουλή με «Το Κόμμα», κεντρώας απόχρωσης. «Δηλώνω… Ελβετός, γιατί μέχρι τώρα η καγκελάριος της Γερμανίας έχει αποκλείσει κατηγορηματικά κάθε κύρωση εναντίον του ισλαμοφασιστικού καθεστώτος στην Τουρκία. Ανεξάρτητα από το τι κάνει ο τρελός του Βοσπόρου, ανεξάρτητα από το αν ζήτησε μποϊκοτάζ στα προϊόντα ενός μέλους της Ε.Ε., της Γαλλίας, ακόμη κι αν επιτέθηκε και βομβάρδισε μια δημοκρατική κοινότητα που έχει εταιρική σχέση με την Ε.Ε. στον νότιο Καύκασο, ανεξάρτητα από το αν παραβιάζει ανοιχτά τις θεμελιώδεις αξίες της Ε.Ε. και το Διεθνές Δίκαιο παρεμβαίνοντας στις εσωτερικές υποθέσεις της Κύπρου, που είναι μέλος της Ε.Ε., ή από το αν παραβιάζει τα χωρικά ύδατα της Ελλάδας, που είναι επίσης μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Για όλα αυτά δηλώνω Ελβετός και ντρέπομαι να παραδεχτώ ότι κατάγομαι από τη Γερμανία» λέει ο Σόνεμπορν. Πρόσθεσε μάλιστα ότι ακόμη και «ο Ελληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας, που ανήκει πολιτικά στην ίδια οικογένεια του συντηρητικού κόμματος ΕΛΚ με τη Φον ντερ Λάιεν και τη Μέρκελ, δεν μπορεί να καταλάβει πλέον τι συμβαίνει. Επί μήνες αγωνίζεται μάταια να επιδείξουν, επιτέλους, τα ευρωπαϊκά κράτη κάτι σαν αλληλεγγύη στην Ελλάδα και την Κύπρο, επιβάλλοντας ισχυρές οικονομικές κυρώσεις… Αλλά ο Ερντογάν αφήνεται να κάνει ό,τι θέλει. Όσο παίρνει τους πρόσφυγες, όπλα και τα σκουπίδια από εμάς τους Γερμανούς, ο Ερντογάν μπορεί να κάνει ό,τι θέλει» τονίζει ο Γερμανός ευρωβουλευτής.
Τι θα γίνει λοιπόν στη Σύνοδο Κορυφής την προσεχή Πέμπτη και Παρασκευή; Θα συνεχίσει η Μέρκελ να μπλοκάρει την επιβολή κυρώσεων κατά της Τουρκίας ή θα κάνει την ανάγκη φιλοτιμία μπροστά στην κατακραυγή, που έχει πλέον ενστερνιστεί και μεγάλος αριθμός Γερμανών; Μέχρι στιγμής, το Βερολίνο κρύβει επιμελώς τα χαρτιά του. O γερμανικός, αλλά και ο ευρωπαϊκός Τύπος γενικότερα ασχολούνται μόνο με το αν θα επιτευχθεί η εμπορική συμφωνία της Ε.Ε. με το Λονδίνο για το Brexit -και κυρίως για θέματα… αλιείας-, και το ζήτημα αυτό αναμένεται να κυριαρχήσει στη Σύνοδο Κορυφής. Μέχρι στιγμής, μόνο ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ κάτι ψέλλισε για την Τουρκία, προκειμένου να σταματήσει το παιχνίδι της «γάτας με το ποντίκι», χωρίς όμως να χρησιμοποιήσει τη λέξη «κυρώσεις». Απλά, «ο Σαρλ Μισέλ δεν είπε τη λέξη “κυρώσεις”, διότι κράτη-μέλη, μεταξύ των οποίων η Γερμανία, αντιτίθενται σ’ αυτές» είπαν στο Γαλλικό Πρακτορείο ένας υπουργός και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι.
Το ερώτημα είναι, βέβαια, ποιος είναι η «γάτα» και ποιος το «ποντίκι». Γιατί, αν κρίνουμε από τις δηλώσεις που έκανε προχθές ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Ζοζέπ Μπορέλ, μιλώντας στο Φόρουμ Διαλόγου της Μεσογείου στη Ρώμη, μάλλον η Ε.Ε. είναι το ποντίκι και ο Ερντογάν η γάτα. «Οι κυρώσεις είναι ένα ζήτημα που εναπόκειται στα κράτη-μέλη. Ας δούμε τι μπορούμε να κάνουμε στο επόμενο Συμβούλιο της Ε.Ε. Δεν μπορώ να προκαταλάβω το αποτέλεσμα της συζήτησης – αυτό που κάνω είναι να την προετοιμάζω και να προτείνω εναλλακτικές επιλογές» είπε χαρακτηριστικά ο Μπορέλ. Αρα, τι χρειάζεται η Σύνοδος Κορυφής, αν το θέμα των κυρώσεων αφορά μόνο μεμονωμένα τα κράτη-μέλη; Ο ανεκδιήγητος Ισπανός υπενθύμισε μάλιστα ότι η Ε.Ε. και η Τουρκία έχουν κοινά συμφέροντα για την ανάπτυξη μιας καλής γειτονίας. Παραδέχτηκε, βέβαια, ότι «δεν υπάρχουν πάρα πολλά θετικά μηνύματα από την Τουρκία κατά τη διάρκεια αυτών των μηνών, τόσο στην Κύπρο όσο και για τις γεωτρήσεις στην ανατολική Μεσόγειο, όπως επίσης οι συνομιλίες μεταξύ Αθήνας και Αγκυρας δεν έχουν συνεχιστεί». Στο «διά ταύτα»; «Πρέπει να καταλάβουμε ότι η Τουρκία φιλοξενεί επίσης 3,5 εκατομμύρια πρόσφυγες από τη Συρία, τους οποίους πρέπει να βοηθήσουμε, να τους φροντίσουμε» είπε ο Μπορέλ. Αρα; «Να μην πιέζουμε και τόσο την Αγκυρα» είπε με απλά λόγια ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας. Και όχι μόνο αυτό! Ζήτησε ουσιαστικά από την Ελλάδα να καταλάβει ότι πρέπει «να αναζητήσουμε μια καλύτερη κατανόηση του τρόπου κατανομής των εσόδων από το φυσικό αέριο, κάτι που ζητά και η Τουρκία»! Θα πείτε «ποιος ακούει τον ανεκδιήγητο Ισπανό…»!
Θα τον αγνοούσαμε εντελώς, αν δεν γνωρίζαμε ότι ενεργεί πάντα ως… λαγός της πολιτικής του Βερολίνου στα ευρωπαϊκά θέματα, όπως έχει δείξει πολλές φορές μέχρι τώρα. Και το Βερολίνο δεν θέλει στην ουσία να επιβληθούν σοβαρές κυρώσεις στην Αγκυρα, όπως επίσης έχει δείξει επανειλημμένα μέχρι σήμερα. Το είπε σαφέστατα ο Βόλφγκανγκ Ισινγκερ, ο επικεφαλής της Διάσκεψης Ασφαλείας του Μονάχου, μιλώντας στο podcast «Die Stunden Null». Ο Γερμανός αξιωματούχος… συμβουλεύει τον νεοεκλεγέντα Αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν να… αγκαλιάσει την Τουρκία. «Είναι πολύ σημαντικό να μην αφήσουμε την Τουρκία να απομακρυνθεί από εμάς. Πρέπει να ενεργήσουμε έτσι, ώστε -πώς να το πω;- να την πάρουμε στην αγκαλιά μας. Δεν πρέπει να την απορρίψουμε. Αλλά ίσως πρέπει να εντατικοποιήσουμε και τον ανεπίσημο διάλογο με την Τουρκία. Υποθέτω ότι ο Μπάιντεν θα μπορεί να συνεργαστεί και με τον Ερντογάν. Και αυτό μπορεί να είναι χρήσιμο για όλους μας» είπε εντελώς κυνικά ο Γερμανός αξιωματούχος, που συμβουλεύει την καγκελάριο Μέρκελ για θέματα ασφαλείας.
Αυτά ακούει ο Ερντογάν και ζητεί την ανατροπή του Εμανουέλ Μακρόν, που αξιώνει την επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία. Τα «ήξεις αφήξεις» της Ε.Ε. βλέπει το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών και προκαλεί την Ελλάδα, λέγοντας ότι είναι «το κακομαθημένο παιδί της Ευρώπης, που προσπαθεί να προκαλέσει κυρώσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης κατά της Τουρκίας με βάση μαξιμαλιστικούς και παράνομους ισχυρισμούς περί των θαλάσσιων συνόρων και του εναέριου χώρου».
Απειλεί, μάλιστα, ότι «ουδεμία κύρωση θα κάνει την Τουρκία να απεμπολήσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα στο Καστελόριζο ή στον εναέριο χώρο των 10 ναυτικών μιλίων». Και, φυσικά, εντελώς αποθρασυμένος, ο Τούρκος ΥΠΕΞ Μεβλέτ Τσαβούσογλου λέει ότι «η Ελλάδα πρέπει να αρχίσει διάλογο άνευ όρων με την Τουρκία το ταχύτερο δυνατόν», ενώ η Αγκυρα εξέδωσε νέα NAVTEX για ασκήσεις με πραγματικά πυρά νοτίως της Κρήτης.
Δυστυχώς, αυτή είναι η κατάσταση τέσσερις ημέρες πριν από την υποτιθέμενη κρίσιμη Σύνοδο Κορυφής των «27». Το κλίμα δεν δείχνει ότι οι Ευρωπαίοι θα επιβάλουν ουσιαστικές κυρώσεις στην Τουρκία.
Ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μαργαρίτης Σχοινάς τόνισε βέβαια ότι «οι συνέπειες για την Αγκυρα δεν θα είναι μόνο βραχυπρόθεσμες, αλλά και μεσομακροπρόθεσμες, γιατί θα οδηγήσουν σε έναν συνολικό επαναπροσδιορισμό των σχέσεων της Ευρώπης και της Αμερικής με την Τουρκία». Με τη μεγάλη του εμπειρία στα σαλόνια της Ευρώπης, ο κ. Σχοινάς προέβλεψε πάντως ότι «είμαστε μεν σε μια κρίσιμη φάση, αλλά το πρώτο ημίχρονο θα παιχτεί στη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου, και πρέπει να δούμε αυτή τη διαδικασία λίγο πιο ευρυγώνια, γιατί θα έχει βάθος χρόνου».
Είναι σαφές ότι η Ευρώπη θα περιμένει τον νέο πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών να κάνει το πρώτο βήμα και να χαράξει την καινούργια στρατηγική έναντι της Τουρκίας.
Οι κυρώσεις στην Τουρκία, που συμπεριελήφθησαν στο νομοσχέδιο του Κογκρέσου λόγω της αγοράς των ρωσικών πυραύλων S-400, μπορεί να φέρνουν μεν την Ουάσινγκτον ένα βήμα πιο κοντά στην τιμωρία της Αγκυρας, αλλά δεν αποκλείεται ο απερχόμενος πρόεδρος Τραμπ να ασκήσει βέτο. Συνεπώς, πρέπει να περιμένουμε να δούμε τη νέα αμερικανική πολιτική έναντι του Ερντογάν από την άνοιξη και μετά… Αυτό το έχει καταλάβει και ο Τούρκος πρόεδρος, και αποθρασύνεται όλο και περισσότερο, προσπαθώντας μέχρι τότε να δημιουργεί τετελεσμένα…
Όπως ισχυρίζεται μάλιστα ο αρθρογράφος της «Sabah» Τουτάρ Μπερτσάν σε σχόλιό του με τίτλο «Οι Δον Κιχώτες της Ευρώπης», αν υιοθετηθεί η ευρωπαϊκή επιλογή ότι «η Τουρκία είναι άμεσος στόχος στη νέα παγκόσμια εποχή, αυτό θα σήμαινε τη γεωστρατηγική αυτοκτονία των Ηνωμένων Πολιτειών». Ο Μπερτσάν υποστηρίζει ότι τελικά «οι ηγέτες της Ε.Ε. στη Σύνοδο Κορυφής στις 10 έως 11 Δεκεμβρίου δεν θα τολμήσουν να επιβάλουν κυρώσεις στην Τουρκία, αλλά θα επιλέξουν ρητορικά τη διπλωματική γλώσσα του κέρδους».
Το ερώτημα είναι, βέβαια, αν η πολιτική κατευνασμού του Ερντογάν στηρίζεται σε πραγματικά δεδομένα. Γιατί στο εσωτερικό της Τουρκίας τα πράγματα πάνε από το κακό στο χειρότερο για τον Τούρκο πρόεδρο.
Οι περισσότερες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το ποσοστό του κυβερνώντος κόμματος έχει μειωθεί για πρώτη φορά κάτω από το 30%. Ακόμα και μαζί με το ακροδεξιό εθνικιστικό κόμμα του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, το οποίο δίνει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία στον Ερντογάν, δεν συγκεντρώνει το 45%.
Και ο Ερντογάν πρέπει να υπερβεί το 50% στις εκλογές του 2023 για να παραμείνει πρόεδρος. Την ίδια ώρα, το στρατόπεδο της αντιπολίτευσης ενισχύεται συνεχώς. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι αντιπολιτευόμενοι, και ιδιαίτερα οι δημοφιλείς δήμαρχοι της Κωνσταντινούπολης και της Αγκυρας, Εκρέμ Ιμάμογλου και Μανσούρ Γιαβάς αντίστοιχα, είναι σε θέση να νικήσουν τον Ερντογάν στις προεδρικές εκλογές.
«Ο Ερντογάν αντιμετωπίζει έναν σκληρό χειμώνα» γράφει η γερμανική «Die Zeit». «Η τακτική της πυροδότησης κρίσεων στο εξωτερικό (Μεσόγειος, Αιγαίο, Λιβύη, Κύπρος, Καύκασος), για να διατηρήσει την ερειπωμένη βάση του στο εσωτερικό του, σημαίνει ότι είναι τώρα μόνος στον κόσμο» γράφει η γερμανική εφημερίδα και προσθέτει: «Για να βγει από αυτή την ατραπό, ο Ερντογάν έσπευσε να δηλώσει ότι “βλέπουμε τη θέση μας μόνο στην Ευρώπη” και κάνει λόγο για “μια νέα φάση μεταρρυθμίσεων στην οικονομία και τη Δικαιοσύνη”. Είναι δέσμιος όμως ο Ερντογάν του ακροδεξιού εταίρου του, Μπαχτσελί, ο οποίος δεν του επιτρέπει μια τέτοια πρωτοβουλία» γράφει η «Die Zeit». Έτσι, αυτό που θα συνεχίσει να κάνει ο Τούρκος πρόεδρος είναι να ενισχύει ακόμη περισσότερο την καταπίεση και την καταστολή της αντιπολίτευσης στο εσωτερικό της Τουρκίας, με τη συνδρομή και της μαφίας.
Θα μπορούσαν φυσικά οι Ευρωπαίοι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων -με πιέσεις από τη Γερμανία και με το πρόσχημα των διμερών πολιτικοστρατιωτικών και εμπορικών σχέσεων- να δώσουν στον Ερντογάν ένα τελευταίο φιλί της ζωής στις 10 Δεκεμβρίου και, αντί να επιβάλουν κυρώσεις, να παραμείνουν για άλλη μια φορά σε απειλές και δεσμεύσεις που έχουν από καιρό χάσει κάθε νόημα. Ωστόσο, στην Τουρκία, για να ανατρέξουμε στο βιβλίο του μεγάλου Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, το «φθινόπωρο του πατριάρχη» έχει ξεκινήσει.
Οπως γράφει ο Μάρκες, ο Πατριάρχης, ένας παραδοσιακός λατινοαμερικανικής προέλευσης δικτάτορας, κάποια στιγμή μεταμορφώνεται από τρομερή και παντοδύναμη φυσιογνωμία σε ήρωα φαρσοκωμωδίας, και τελικά απομυθοποιείται, ξαναπαίρνει την ανθρώπινη διάστασή του, καταρρέει και τελικά πεθαίνει, για να αφήσει το σαπισμένο κορμί του έρμαιο στα όρνια που μπαινοβγαίνουν στο «παλάτι της εξουσίας»…