Η κυβέρνηση είναι εκτεθειμένη στη δημόσια κριτική για την υστέρηση της πολιτικής της στο δεύτερο κύμα της πανδημίας. Σύμφωνοι. Να δούμε μόνο σε τι είναι ακριβώς εκτεθειμένη.
Από τον Μανώλη Κοττάκη
Διότι υπάρχουν πεδία πολιτικής όπου υπάρχει πεδίον δόξης λαμπρόν για άσκηση καλόπιστης κριτικής και πεδία όπου ακούγονται ηχηρές υπερβολές, από τον ΣΥΡΙΖΑ που αναζητά ρεβάνς για το Μάτι κυρίως. Επί της αρχής ας συμφωνήσουμε σε κάτι: Η πανδημία είναι η πρώτη μεγάλη κοινή πρόκληση που αντιμετωπίζει ο πλανήτης μετά τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στις 2 Σεπτεμβρίου του 1945. Χρειάστηκε να περάσουν 75 ολόκληρα χρόνια, αιώνας σχεδόν (στη Γιάλτα έγινε καλή δουλειά), για να ξυπνά κάθε μέρα ο πλανήτης και οι κάτοικοι να έχουν στα χείλη τους την ίδια λέξη: Κορωνοϊός. Εμβόλιο. Πανδημία. Lockdown.
Ο κορωνοϊός υπό μία έννοια είναι ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος της γενιάς μας. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, οι νεκροί παγκοσμίως ανέρχονται σε 1.054.604 και τα κρούσματα σε 36.041.783. Δεν συγκρίνονται βεβαίως με τα 60.000.000 νεκρούς στα έξι χρόνια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου -εμείς μετράμε μήνες-, αλλά η συμφορά είναι μεγάλη. Οπως εξίσου μεγάλη είναι η ζημιά στην παγκόσμια οικονομία όχι μόνον εξ αφορμής της διακοπής της οικονομικής δραστηριότητας, αλλά κυρίως εξαιτίας του λόγου ότι ο πλανήτης (όρος του Ελληνα καθηγητή Χρηστάκη) είναι εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης «συνδεδεμένος» (η κρίση στην Κίνα έπληξε τον τουρισμό των νυφικών στη Σαντορίνη π.χ.).
Ο χαρακτηρισμός Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος της γενιάς μας ενισχύεται επίσης από τους εθνικισμούς που γεννά. Εθνικισμούς που εκδηλώθηκαν στον αβυσσαλέο αγώνα των κρατών να εξασφαλίσουν μάσκες στην πρώτη φάση της πανδημίας ακόμη και δωροδοκώντας με βαλίτσες. Εθνικισμοί οι οποίοι εκδηλώθηκαν με τον διαγωνισμό εντυπώσεων για το καλύτερο εμβόλιο: της Οξφόρδης, της Pfizer, το ρωσικό. Εθνικισμοί οι οποίοι εκδηλώνονται στον αγώνα που δίδουν οι πρωθυπουργοί να εξασφαλίσουν πρώτοι το εμβόλιο για τους πολίτες τους. Ήδη η Βρετανία κατηγορείται ότι «κλέβει» τα εμβόλια της Ευρώπης.
Η πανδημία έφερε επίσης στον αφρό καλά κρυμμένες ανισότητες του καπιταλισμού -δεν έχουν υπολογιστή όλοι οι μαθητές για την τηλεκπαίδευση-, αλλά φανέρωσε καλύτερα στο φως της ημέρας τα αυταρχικά καθεστώτα. Σαν το γειτονικό μας, που φαίνεται ότι κρύβει θανάτους των υπηκόων του. Για να αντιληφθούμε καλύτερα το πλαίσιο στο οποίο δρα η κυβέρνηση, οφείλουμε να σημειώσουμε και τα εξής: Αυτός ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος, η νέα κατοχή, αλλάζει συθέμελα και τις δομές της οικονομίας προκαλώντας ανά κράτος τις κατά Σουμπέτερ «δημιουργικές καταστροφές». Αλλάζει το εμπόριο. Ήδη κάνει θραύση στην περιοχή μας το food security. Κράτη του αραβικού κόσμου διαπραγματεύονται μαζί μας να δεσμεύσουμε προϊόντα μας με εμπορικές συμφωνίες και να τους εξάγουμε για τα επόμενα πέντε χρόνια συγκεκριμένες ποσότητες σε λάδι, σταφύλια, ελιές, ακόμη και νερό. Και βεβαίως η πανδημία αλλάζει τον τρόπο των αεροπορικών μετακινήσεων.
Οι αποστάσεις μεγαλώνουν και πάλι. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο κινούνται η ελληνική κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, οι οποίοι ήταν άτυχοι. Μόλις η Ελλάς άφησε πίσω της τη δεκαετή κρίση, βρέθηκε αμέσως απέναντι σε μια πολυεπίπεδη κρίση: προσφυγική πρώτα, κρίση εθνικής ασφαλείας έπειτα, υγειονομική και βεβαίως εκ νέου οικονομική. Με χαρακτηριστικά βιαιότερα από των μνημονίων. Ξαφνικού θανάτου της πραγματικής οικονομίας. Μέσα σε αυτό το διεθνές περιβάλλον λοιπόν καλούμαστε να αξιολογήσουμε την κυβέρνηση και τα αναπόφευκτα λάθη της. Πού τα εντοπίζω: Πριν και πάνω από όλα «έπεσε» θύμα της επιτυχίας της στο πρώτο κύμα.
Για πολύ καιρό η κυβέρνηση και το Μαξίμου έκαναν δημόσια παρέλαση πολιτευόμενοι με το σύνθημα «δοξάστε μας», για να τους αποδοθεί από τον λαό κάτι που δεν χρειαζόταν να ξοδευτούν 20.000.000 ευρώ για να τους αποδοθεί: Ναι, είχε καλά ανακλαστικά και διαχειρίστηκε καλά το πρώτο κύμα ο Μητσοτάκης, κάτι που του πιστώθηκε διεθνώς. Δεν απαιτούνταν να σπαταλήσει ευρώ για την επιτυχία του. Πόσο μάλλον που αυτά τα 20.000.000 ευρώ τα βρίσκει τώρα μπροστά του που δεν ήταν έτοιμες οι εντατικές και θα εξακολουθήσει να τα βρίσκει μπροστά του. Κάθε ευνοϊκό «σφύριγμα» που θα παίρνει από τα κανάλια εφεξής εκεί θα αποδίδεται.
Το δεύτερο λάθος που αρχίζει σιγά σιγά να γίνεται ευρύτερα αντιληπτό είναι ότι η πανδημία αξιοποιήθηκε για να ενισχυθούν επιλεκτικώς με δημόσιο χρήμα τομείς της οικονομίας που δεν έπρεπε. Πώς εξηγείται ότι το ένα Μητρώο Ασθενών Covid του Δημοσίου κόστισε 180.000 ευρώ και το άλλο του ιδιώτη 800.000 ευρώ;
Το παράδειγμα που χρησιμοποιώ -το αποκάλυψε ο όμιλός μας- είναι ενδεικτικό. Οι πράξεις νομοθετικού περιεχομένου που κατέστησαν νόμος του κράτους περιέχουν σωρεία τέτοιων φωτογραφικών περιπτώσεων. Όσο ήμασταν στο πικ του πρώτου κύματος αλλά τα πράγματα ελέγχονταν, ό,τι και να έλεγε η αντιπολίτευση, ουδείς άκουγε. Οταν όμως θα φθάσουμε στην άνοιξη του 2021 και θα αρχίσουν να λαμβάνονται μέτρα ή θα φανούν οι επιπτώσεις στην οικονομία από το δεύτερο καθυστερημένο lockdown (λουκέτα, απολύσεις), όλα αυτά θα περάσουν από την τρύπα της βελόνας. Βεβαίως δεν παραβλέπεται ότι με τις αναστολές και την επιστρεπτέα προκαταβολή (για την οποία μεγάλο κομμάτι της αγοράς πίνει νερό στο όνομα του πρωθυπουργού) λειάνθηκαν πολύ τα προβλήματα ρευστότητας. Βεβαίως με τον ψηφιακό μετασχηματισμό και με την τηλεκπαίδευση (παρά τα μεγάλα προβλήματά της) το κράτος έδειξε ότι μπορεί να μένει όρθιο σε εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες πανδημίας. Βεβαίως -τέλος- και οι πολίτες έχουν την τάση να αξιολογούν τις κυβερνήσεις για αυτό που θα τους φέρει το μέλλον και όχι αυτό που τους επιφύλαξε το παρελθόν. Εις ό,τι αφορά δε αυτόν καθεαυτόν τον χειρισμό του δεύτερου κύματος της πανδημίας, είναι σαφές τι συνέβη πέραν των γνωστών επιχειρημάτων για την έλλειψη προσωπικού στη δημόσια υγεία και τις συγκοινωνίες, καθώς και την υστέρηση στην κατασκευή εντατικών.
Ο πρωθυπουργός εγκλωβίστηκε στη δημόσια θέση ότι οι τεχνοκράτες έχουν πάντα δίκιο, την έκανε και ιδεολόγημα, αλλά, όταν οι τεχνοκράτες φώναζαν για περισσότερα μέτρα τόσο το καλοκαίρι όσο και το φθινόπωρο, ο κύριος Μητσοτάκης προσπάθησε να ισορροπήσει μεταξύ αγοράς και τεχνοκρατίας, με τάση εύνοιας προς τον φυσιολογικό ιδεολογικό χώρο της παράταξης, την αγορά. Κατανοητό. Μόλις όμως τα πράγματα εστράβωσαν, επιστράτευσε δίπλα του τον καθηγητή Τσιόδρα για να μειώσει το πολιτικό κόστος από την απόφαση για το δεύτερο lockdown. Και βεβαίως άρχισε να κατηγορεί τους πάντες: νεολαία, δημάρχους, ιερείς, ακόμη και την επιτροπή λοιμωξιολόγων (Ρ/Σ Focus Fm).
Σήμερα που μιλάμε, με τα επιδημιολογικά δεδομένα αμετάβλητα, η κυβέρνηση, παραμονές Χριστουγέννων, βρίσκεται στην καρδιά της καταιγίδας με την έντασή της αμείωτη. Και με προφανώς λανθασμένες επικοινωνιακές επιλογές τύπου Πάρνηθας (ο Δεκέμβριος δεν είναι Μάρτιος, έχει αλλάξει το κλίμα) ενισχύει την πολιτική έντασή της. Ολα αυτά μέσα στον χρόνο θα αποδειχθούν ασήμαντα παραπολιτικά, όπως και το γεγονός ότι δεν κάναμε φέτος Χριστούγεννα, Πάσχα, παρελάσεις και το πεντάλ. Τα ποδήλατά μας όπως και τα όνειρά μας ξέρουν από ανηφοριές, που θα έλεγε και ο Μακεδόνας. Ολα στο συλλογικό θυμικό θα αποδοθούν στο τρελό 2020 και στην πανδημία.
Αυτό που δεν πρόκειται να ξεχάσουν οι πολίτες όμως, όποτε και αν γίνουν εκλογές, είναι το εξής: Το ενδεχόμενο να αξιοποιηθεί η πανδημία για να οδηγηθεί στη χωματερή της οικονομίας η ραχοκοκαλιά των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (υπέρ νέων καρτέλ) και στα αζήτητα μια γενιά εργαζομένων. Αυτό δεν πρόκειται να συγχωρεθεί ποτέ και από κανέναν, αν συμβεί. Ο κίνδυνος δεν είναι λοιπόν στις ανηφοριές της Πάρνηθας, ευτυχώς ο Κυριάκος δεν είναι ΓΑΠ για να μπερδεύεται με τις αλυσίδες και να πέφτει. Ξέρει. Ο κίνδυνος είναι στις ανηφοριές της οικονομίας και της κοινωνίας. Εκεί πρέπει να φορέσει το κράνος. Εκεί επίσης -και όχι στην Πάρνηθα, όπως έκαναν κάποιοι οικείοι του- πρέπει να μαρσάρει για να βγει η πατρίδα μας στο ξέφωτο.