Οι προσευχές όλων μας είναι αυτόν τον καιρό αφιερωμένες στον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερώνυμο, στον Αρχιεπίσκοπο Αλβανίας Αναστάσιο και τον Αρχιεπίσκοπο Κρήτης Ειρηναίο.
Από τον Μανώλη Κοττάκη
Ο πρώτος νοσηλεύεται στον Ευαγγελισμό με κορονοϊό, ο δεύτερος που επίσης είχε νοσήσει πήρε χθες εξιτήριο και ο τρίτος βγήκε νικητής από τη μάχη και έλαβε εξιτήριο. 82, 92 και 87 ετών, αντιστοίχως, είναι ηλικιακώς οι ηγέτες της Εκκλησίας μας. Τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο είχα την τύχη να τον γνωρίσω καλύτερα από κοντά τα τελευταία χρόνια και ειδικώς μέσα από το τελευταίο του βιβλίο. Εκκρεμούσε μια συνάντησή μας στο Συνοδικό Μέγαρο τέλη Οκτωβρίου για να μου λύσει απορίες σχετικώς με ορισμένα γραφόμενα στο βιβλίο του, αλλά και για να του ζητήσω να δώσει το «παρών» φέτος ή του χρόνου στην εορτή του αγίου Νεκταρίου στο νησί μου. Δεν είχε τύχει να παραστεί ποτέ στα δώδεκα χρόνια της ποιμαντορίας του και η συμπλήρωση εκατό χρόνων από την εκδημία του αγίου από τη Σηλυμβρία της Θράκης, του Ανθρώπου του Θεού, σύμφωνα με τον τίτλο της ταινίας που θα προβληθεί προσεχώς, ήταν μια καλή αφορμή.
Είχε τεθεί όμως ήδη σε καραντίνα στη Βοιωτία, οπότε, και να εορτάζαμε κανονικώς και όπως του άξιζε τον άγιο, προστάτη και φίλο μας όπως τον νιώθουμε (δεν τα καταφέραμε), δεν θα ήταν δυνατόν. Με τον Αρχιεπίσκοπο Αλβανίας Αναστάσιο κλειστήκαμε μόνοι επί μιάμιση ώρα στο γραφείο του υφυπουργού του ΣΥΡΙΖΑ Ιωάννη Αμανατίδη το 2016 (το μόνο μέλος του υπουργικού συμβουλίου Τσίπρα που είχε εικόνα του Χριστού και της Παναγίας στο γραφείο του, ο άλλοι είχαν τον Βελουχιώτη) και συζητήσαμε επί μακρόν για την ποιμαντορία του στην Αλβανία αλλά και τη ζωή του. Συζήτηση συγκλονιστική, βάθους, με εξομολογήσεις, off the record, που είχε ως αποτέλεσμα να μου αποστείλει όλα του τα βιβλία, τα οποία για κάποιο λόγο έχω διαρκώς μπροστά μου ως υπόμνηση ότι πρέπει να τα μελετήσω.
Πολύ νωρίς ο Αναστάσιος, από το 1974, ανακάλυψε τον όρο «παγκοσμιότητα», τον πρόδρομο της παγκοσμιοποίησης, και τον τοποθέτησε στο εξώφυλλο των βιβλίων του. Απέναντί μου τώρα που γράφω έχω το βιβλίο του «Στην Αλβανία, Σταυρός και Ανάσταση» (Λιβάνης). Ο Ιερώνυμος Α΄ τον ήθελε διάδοχό του στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών αλλά άλλαι αι βουλαί του Κυρίου. Τον Αρχιεπίσκοπο Ειρηναίο δεν έτυχε να τον γνωρίσω. Μόνο τον μακαριστό μητροπολίτη του Πέτρας Νεκτάριο, που έφυγε προώρως, γνώρισα στον Άγιο Νικόλαο το 2013 (σεπτή μορφή). Και οι τρεις Αρχιεπίσκοποι είναι προσωπικότητες. Ο Ιερώνυμος ελέγχεται για πολλά κατά τη δωδεκαετή ποιμαντορία του (στο σκέλος της επιρροής της Εκκλησίας στην κοινωνία), αλλά κατάφερε να κρατήσει την Εκκλησία ενωμένη (παρά τις αντιτιθέμενες τάσεις στην Ιεραρχία) και βεβαίως παρούσα δίπλα στον κόσμο μέσω των συσσιτίων μέσα στην κρίση των Μνημονίων.
Ο Αναστάσιος Αλβανίας έχει προσφέρει συγκλονιστικό έργο για τη διάδοση του χριστιανισμού στην άθεη Αλβανία του Ραμίζ Αλία και για την προστασία του Ελληνισμού (Αρσάκειο Σχολείο κ.λπ). Πρόκειται για εκκλησιαστικούς ηγέτες που γνωρίζουν άριστα τις ευθύνες του θώκου τους. Ωστόσο η νοσηλεία τους, από την οποία όλοι ευχόμαστε να εξέλθουν υγιείς και δριμύτεροι στους θώκους τους, αναγκάζει την Πολιτεία να σκεφτεί:
Τι θα συνέβαινε αν έπρεπε η κυβέρνηση να διαχειριστεί στο μέλλον ταυτοχρόνως ή διαδοχικώς τρεις εκλογές; Αρχιεπισκόπου Αθηνών, Αρχιεπισκόπου Αλβανίας και Αρχιεπισκόπου Κρήτης; Στους καιρούς μας οι εκλογές αυτές δεν έχουν αμιγώς εκκλησιαστικό ενδιαφέρον. Δεν απαντούν μόνο στο ερώτημα «Τι Εκκλησία θέλουμε». Έχουν ενδιαφέρον επιχειρηματικό (η Εκκλησία έχει αξιοσέβαστη ακίνητη περιουσία στην Αθηναϊκή Ριβιέρα της Βουλιαγμένης και αλλαχού), έχουν ενδιαφέρον πολιτικό (αναλόγως του θρησκευτικού ιδεολογικού προφίλ εκάστου υποψήφιου προκαθημένου) και βεβαίως έχουν ενδιαφέρον γεωπολιτικό. Αυτή τη στιγμή που μιλάμε έχουν κενωθεί λόγω κορονοϊού οι θώκοι της Αρχιεπισκοπής Σερβίας και της Μητροπόλεως Μαυροβουνίου.
Η μάχη Αμερικανών – Ρώσων για τον έλεγχό τους έχει ήδη αρχίσει. Αυτή τη στιγμή ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου πιέζεται να αναγνωρίσει την αυτοκέφαλη σχισματική Εκκλησία της Ουκρανίας κόντρα στους Ρώσους με τους οποίους παραδοσιακά έχει καλή σχέση. Αυτή τη στιγμή οι Σκοπιανοί αρνούνται την πρόταση του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, μεγάλης ηλικίας και αυτός, να αναγνωριστούν ως Αρχιεπισκοπή Αχρίδας και επιμένουν να αναγνωριστούν ως «Μακεδονική Εκκλησία».
Αναφέρω τα παραδείγματα για να σημειώσω ότι η Εκκλησία δεν έχει έμμεση σχέση με τη γεωπολιτική. Είναι βαθιά αναμεμειγμένη στη γεωπολιτική. Εκ των πραγμάτων. Εκ του ρόλου της. Θέλει δεν θέλει. Εάν λοιπόν η Πολιτεία ευρισκόταν ενώπιον της πρόκλησης να διαχειριστεί τρεις εκλογές μαζί, θα βρισκόταν, σύμφωνα με τη φράση υψηλόβαθμου κυβερνητικού παράγοντα, «μπροστά στην τέλεια καταιγίδα». Με όρους πολιτικούς, εκκλησιαστικούς και γεωπολιτικούς.
Στην Αλβανία, όπου η Αρχιεπισκοπή έχει ανακηρυχθεί αυτοκέφαλος Εκκλησία, ο Αναστάσιος έχει εκφράσει τοπική προτίμηση αλλά άλλες ξένες δυνάμεις ήδη κινούνται σε αντίθετη κατεύθυνση. Τα πράγματα είναι ρευστά. Στην Ελλάδα, όποτε και αν έρθει η ώρα της διαδοχής του Αρχιεπισκόπου, στο μέλλον, τα διλήμματα θα είναι τρία: υπερσυντηρητικός ή φιλελεύθερος εκκλησιαστικώς; Πενήντα εξήντα ετών με προοπτική να κλείσει η επετηρίδα για τα επόμενα είκοσι χρόνια ή εβδομήντα ετών για τους αντίθετους λόγους; Καλή σχέση με το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και τις εξωτερικές δυνάμεις που το υποστηρίζουν ή καλή σχέση με το Πατριαρχείο Μόσχας και τις δυνάμεις που το υποστηρίζουν; Υπάρχουν αυτοί οι διχασμοί. Ο Ιερώνυμος, για παράδειγμα, δεν είχε άριστες σχέσεις με τον Οικουμενικό Πατριάρχη κατά την ποιμαντορία του, αλλά δεν τον «άδειασε» στο θέμα της Ουκρανίας. Είτε είχε σωστό είτε λάθος ο Βαρθολομαίος.
Η ενότης της Ελλαδικής Εκκλησίας με το Πατριαρχείο ήταν σημαντικότερο διακύβευμα από το αποτυχημένο, όπως εξελίσσεται, αμερικανικό εγχείρημα της Ουκρανίας. Και στην Κρήτη οι τρεις βασικοί υποψήφιοι, Κισσάμου, Αρκαλοχωρίου και Ρεθύμνης, έχουν ανάλογα προφίλ. Άλλος είναι δυναμικός και ασυμβίβαστος, άλλος φιλελεύθερος και μετριοπαθής και πάει λέγοντας. Επίδραση στα εκκλησιαστικά μας πράγματα έχουν επίσης εξ αντανακλάσεως χωρίς να το καταλαβαίνουν τα «υπερφιλελεύθερα» social media. Περσόνες που πυροβολούν ασκόπως τους ιεράρχες από τα σαλόνια του Ψυχικού και της… Φιλοθέης. Όσο περισσότερο επιτίθενται στην Εκκλησία για τη θεία κοινωνία άσχετοι και άσχετες τόσο ενισχύουν και πυρακτώνουν υπερσυντηρητικές και ασυμβίβαστες φωνές έναντι άλλων υποψηφίων που συμπεριφέρονται «μετριοπαθώς», κατά τις κυβερνητικές επιθυμίες.
Η αίσθηση ότι η Ανατολική Ορθόδοξος Εκκλησία δέχεται οργανωμένη επίθεση από δυτικά media νεοφιλελεύθερης επιρροής συσπειρώνει το πλήρωμα της Εκκλησίας δίπλα στους σκληρούς, όχι δίπλα στους χλιαρούς. Ήδη κάνει θραύση σε εκκλησιαστικούς κύκλους μήνυμα που υπολογίζει ότι από την αναστολή της καραντίνας τον Μάιο έγιναν 250.000 θείες λειτουργίες στους 9.782 ναούς της χώρας (25 Κυριακές επί 9.782) και σε αυτές οι πιστοί κοινώνησαν (από 15 Μαΐου έως 1 Νοεμβρίου) τουλάχιστον 2.500.000 φορές (10 πιστοί ανά εκκλησία μίνιμουμ). Για να αποδειχθεί ότι η θεία κοινωνία δεν είναι κίνδυνος. Και πως όσοι μητροπολίτες δείλιασαν και δεν την υπερασπίστηκαν αξιολογούνται. Οπως και αυτοί που τόλμησαν συρόμενοι στα δικαστήρια. Πού θέλω να καταλήξω; Πως, όταν με το καλό λήξουν οι περιπέτειες υγείας των προκαθημένων, Εκκλησία και Πολιτεία πρέπει με ψυχραιμία να τα βάλουν κάτω και να δουν τι μπορεί να γίνει στο μέλλον. Με την πρωτοβουλία των κινήσεων στην Εκκλησία, βεβαίως.
Η ενότης των Εκκλησιών μας είναι ένα σημαντικό διακύβευμα. Η ομαλότης για τη μελλοντική μετάβαση από μία κατάσταση σε μία άλλη όμως είναι εξίσου σημαντικό. Διότι η ενότητα περνά μέσα από την ομαλότητα.