Σκηνικό βλάβης των ελληνικών συμφερόντων εδραιώνεται στις Βρυξέλλες, καθώς τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. και η γερμανική προεδρία συνεχίζουν την κατευναστική πολιτική τους έναντι της Τουρκίας εν όψει του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 10ης-11ης Δεκεμβρίου, ενώ ταυτόχρονα η Αγκυρα αξιοποιεί, προς ίδιο όφελος, το σχέδιο σύγκλησης της Διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο.
Από τον Αλέξανδρο Τάρκα
Οι κορυφαίοι αξιωματούχοι (Σ. Μισέλ, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, Ζ. Μπορέλ) και το Βερολίνο υποστηρίζουν τη λεγόμενη «θετική ατζέντα» με κίνητρα και επιβραβεύσεις προς την Αγκυρα, ώστε να συγκρατηθεί κοντά στη Δύση. Μοναδική ανησυχία τους φαίνεται να είναι μήπως ο πρόεδρος Ρ.Τ. Ερντογάν και ο υπουργός Εξωτερικών Μ. Τσαβούσογλου παραμείνουν «υπερβολικά» προκλητικοί, στερώντας τα προσχήματα στενής συνεργασίας μαζί τους. Η οικοδόμηση της θετικής ατζέντας δεν επηρεάζεται από τις τουρκικές προκλήσεις κατά της Ελλάδας, της Κύπρου, της Γαλλίας και της Αυστρίας, μεταθέτοντας ουσιαστικά τις αποφάσεις επί πιθανών κυρώσεων ή άλλων μέτρων στους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων τον Δεκέμβριο.
Ωστόσο είναι αμφίβολο αν -λόγω Covid- η σύνοδος κορυφής θα πραγματοποιηθεί με φυσική παρουσία ή μέσω τηλεδιάσκεψης, η οποία, ασφαλώς, δεν επιτρέπει σοβαρές διαβουλεύσεις στο διπλωματικό επίπεδο και μείζονες αποφάσεις στο πολιτικό πεδίο. Ως αποτέλεσμα, οι αποφάσεις μπορεί να μετατεθούν αορίστως στο μέλλον, διευκολύνοντας τις τουρκικές κινήσεις στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο. Το χάος στις Βρυξέλλες δυσχεραίνει τη στρατηγική της Αθήνας, η οποία πάντως δεν έχει -ούτε η ίδια- ξεκαθαρίσει αν επιθυμεί πραγματικές κυρώσεις, προειδοποιητική λίστα κυρώσεων ή απλές επικρίσεις κατά της Τουρκίας στα επίσημα συμπεράσματα της 11ης Δεκεμβρίου.
Σε αυτό το πλαίσιο η Ε.Ε. προωθεί -σαν να μη συμβαίνει τίποτα- το πρόγραμμα χορήγησης μεγάλων κονδυλίων προς την Τουρκία για την αντιμετώπιση του Προσφυγικού – Μεταναστευτικού την επόμενη πενταετία ή και επταετία. Για ανθρωπιστικούς λόγους, κανένα μέλος της Ε.Ε. δεν θα αντιταχθεί στην έγκριση βοήθειας, οπότε οι πολιτικές αποφάσεις θα αφορούν μόνο το ύψος του ποσού και δευτερεύοντες όρους χορήγησής του, ανεξάρτητα από την πιθανή πολιτική κυρώσεων.
Παράλληλα, δυσμενείς είναι οι εξελίξεις για την Ελλάδα στο θέμα της Διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο. Πρόκειται για σχέδιο που εγκρίθηκε στο προηγούμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στις αρχές Οκτωβρίου, χωρίς το επιτελείο του πρωθυπουργού Κυρ. Μητσοτάκη να αντιληφθεί τους κινδύνους για τα ελληνικά συμφέροντα και χωρίς ο ίδιος να απαιτήσει δικλίδες ασφαλείας. Το σχέδιο, που επίσης θα επανεξεταστεί εντός του Δεκεμβρίου, προβλέπει ενασχόληση της διάσκεψης με όλα τα τρέχοντα σημαντικά θέματα (οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών, εκμετάλλευση κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, Μεταναστευτικό) με ευρεία συμμετοχή των χωρών της περιοχής (Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ, Αίγυπτος, Λίβανος, Τουρκία) και τρίτων χωρών και οργανισμών (ΟΗΕ, Ε.Ε. ως θεσμός και αυτοτελώς μερικά μέλη της, ΗΠΑ και Ρωσία).
Η αρχική εντύπωση της ελληνικής πλευράς ήταν ότι η διάσκεψη θα πραγματοποιηθεί μόνον μία φορά, καταλήγοντας σε ανακοινωθέν με τα συνήθη ευχολόγια και αναφορές στο Διεθνές Δίκαιο. Όσο όμως περνούν οι ημέρες και το διπλωματικό παρασκήνιο μεταξύ Βρυξελλών και Αγκυρας οργιάζει, γίνεται αντιληπτό ότι η Ελλάδα εγκλωβίζεται. Πρώτον, επειδή έχει ήδη συναινέσει στη σύγκλησή της και δεν μπορεί να απέχει. Δεύτερον, επειδή η διάσκεψη θα επικαλύψει ή και θα εξουδετερώσει ζητήματα διμερούς αρμοδιότητας (π.χ. ΑΟΖ Ελλάδας – Αιγύπτου, κοινά σχέδια ασφαλείας) ή ζωτικής ανάμειξης της Ε.Ε. (Μεταναστευτικό, συνεργασία με τρίτες χώρες). Τρίτον, επειδή η διάσκεψη θα είναι «διαρκής», δηλαδή θα επαναλαμβάνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα και δεν θα συγκληθεί άπαξ και πανηγυρικώς.
Και, τέταρτον, επειδή η Τουρκία θα θέσει το σύνολο των επιχειρημάτων της περί δήθεν επιβεβλημένων ειδικών λύσεων στην Ανατολική Μεσόγειο κατά παρέκκλιση του Διεθνούς Δικαίου. Αλλωστε τέτοιες πολιτικές διασκέψεις λειτουργούν, κατά κανόνα, κατά των νομικών κειμένων και υπέρ των παρεκκλίσεων. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι αρκετοί Ευρωπαίοι αξιωματούχοι κρίνουν πως η προετοιμασία της διάσκεψης θα πρέπει να συζητηθεί κατά προτεραιότητα με την Τουρκία αντί άλλων χωρών της περιοχής.
Πιθανή διέξοδος για την ελληνική πλευρά, που δεν θα ήταν ωφέλιμο να χρεωθεί κινήσεις κατά της διάσκεψης, θα ήταν η άρνηση συμμετοχής της Αιγύπτου και του Ισραήλ που θα προκαλούσε την ακύρωσή της. Αρχικά, οι κυβερνήσεις τους ήταν απολύτως αρνητικές, αλλά τώρα εξετάζουν τη συμμετοχή τους υπό όρους.
Συνοπτικά, αν δεν υπάρξει συσπείρωση πολλών μελών της Ε.Ε. κατά των κινήσεων της γερμανικής προεδρίας, το Μέγαρο Μαξίμου, παρά τους λεονταρισμούς προς εσωτερική κατανάλωση, μπορεί να βρεθεί ενώπιον τριπλής διπλωματικής ήττας. Γιατί ο Δεκέμβριος ίσως καταλήξει στη μη επιβολή κυρώσεων, στην έγκριση μεγάλης χρηματοδότησης προς την Τουρκία και στην de facto πρωτοκαθεδρία της στη διάσκεψη.
* Εκδότης του περιοδικού «Αμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη