Αποχαρακτηρισμένα έγγραφα αποκαλύπτουν πώς ο Νίξον και οι συνεργάτες του ενορχήστρωναν το τέλος του Χιλιανού πολιτικού πριν καν εκλεγεί πρόεδρος
Κλεισμένος μέσα στο Λο Μονέδα (προεδρικό μέγαρο) ο Σαλβαδόρ Αλιέντε (κανονικά το όνομα του προφέρεται Αγιέντε) άκουγε τους ήχους από τους πυροβολισμούς και τα τανκ. Οι μαριονέτες του Πινοτσέτ του είχαν δώσει την επιλογή να παραδοθεί αλλά ξεκαθάρισε ότι θα πολεμούσε ως το τέλος και σε καμία περίπτωση δεν θα γινόταν εργαλείο προπαγάνδας. Με τους στρατιώτες να έχουν μπει στο κτίριο πήρε το καλάσνικοφ που του είχε κάνει δώρο ο Φιντέλ Κάστρο και έβαλε τέλος στη ζωή του με μια ριπή στο κεφάλι. Ήταν 13 Σεπτεμβρίου 1973.
Περίπου μισό αιώνα μετά έρχονται στο φως λεπτομέρειες για το πώς η αμερικανική κυβέρνηση ενορχήστρωσε και στήριξε με κάθε μέσο το πραξικόπημα του Πινοτσέτ και οδήγησε τον Αλιέντε στον θάνατο. Αποχαρακτηρισμένα πλέον έγγραφα των συζητήσεων του Ρίτσαρντ Νίξον με τον υπουργό εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ αλλά και τον διευθυντή της CIA, Ρίτσαρντ Χελμς αποκαλύπτουν λεπτομέρειες για την υπόθεση αλλά και τον ρόλο που έπαιξαν οι ΗΠΑ.
«Να κάνουμε την οικονομία της Χιλής να ουρλιάξει»
Τα έγγραφα βρίσκονταν στο Αρχείο Εθνικής Ασφάλειας (NSA) και μόλις τώρα δόθηκαν στη δημοσιότητα. Αποδεικνύουν πώς η κυβέρνηση Νίξον ξεκίνησε να δολοπλοκεί κατά του Αλιέντε πριν την εκλογή του τον Νοέμβριου του 1970. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ αναζητούσε λύσεις ώστε ο Αλιέντε να μην εκλεγεί και αν τελικά τα κατάφερνε να μην προλάβει να ορκιστεί πρόεδρος της Χιλής.
Όπως αποδεικνύουν τα έγγραφα, ο Νίξον ζητούσε από τους συνεργάτες του ένα πλάνο για να αντιμετωπιστεί η «μαρξιστική απειλή». Στις 15 Σεπτεμβρίου ο Αμερικάνος πρόεδρος έδωσε διαταγή στη CIA να καταστρώσει ένα πλάνο για στρατιωτικό πραξικόπημα στη Χιλή. Ο Νίξον είχε μυστική συνάντηση στο Οβάλ Γραφείο με τους Κίσινγκερ, Χελμς και τον υπουργό δικαιοσύνης Τζόνι Μίτσελ. Εκεί ανέλυσαν το θέμα.
Ο διευθυντής της CIA τόνιζε ότι η ενορχήστρωση και η εκτέλεση ενός πραξικοπήματος θα έχει μεγάλο οικονομικό κόστος και υπήρχαν πολλές πιθανότητες τελικά να μην επιτευχθεί ο στόχος και ο Αλιέντε να παραμείνει πρόεδρος. «1 στις 10 πιθανότητες ίσως, αλλά σώζει τη Χιλή» γράφει ο Χελμς και συνεχίζει πως θα χρειαστούν πάνω από 10εκατ. δολάρια και θα είναι μια δουλειά με την οποία θα χρειαστεί να ασχοληθεί αποκλειστικά το καλύτερο προσωπικό της υπηρεσίας. Κλείνοντας τονίζει ότι το σχέδιο θα είναι να κάνουν αρχικά την οικονομία της Χιλής να «ουρλιάξει».
Η συνάντηση έγινε μετά από ένα επείγον αίτημα του Νίξον, τον Αύγουστο του 1970, ώστε να αξιολογηθεί ο Αλιέντε και η κατάσταση στη χώρα. Στην ανάλυση που πήρε στα χέρια του ο Αμερικάνος πρόεδρος υπήρχε και ένα παράρτημα με τίτλο «Ακραία επιλογή – Ανατροπή του Αλιέντε». Εκεί τονιζόταν ότι μια τέτοια ενέργεια μπορεί να στηριχθεί στο γεγονός ότι μεγάλο κομμάτι της στρατιωτικής ηγεσίας της Χιλής ήταν διατεθειμένο να προχωρήσει κατά του εκλεγμένου προέδρου της χώρας. Στην ανάλυση τονιζόταν το μεγάλο ρίσκο μιας τέτοιας επιχείρησης και τις συνέπειες που θα είχε ένα αποτυχημένο πραξικόπημα και η αποκάλυψη του ρόλου των ΗΠΑ. «Μια αποτυχημένη προσπάθεια και η πιθανή αποκάλυψη της συμμετοχής των ΗΠΑ θα είχε βαρύτατες συνέπειες στη σχέση μας με τη Χιλή, με άλλες χώρες στο νότιο ημισφαίριο αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Ακόμα και αν η προσπάθεια ανατροπής είναι επιτυχημένη και η συμμετοχή των ΗΠΑ παραμείνει μυστική, κάτι το οποίο δεν μπορούμε να διαβεβαιώσουμε, είναι πιθανό να γίνουμε όμηροι των στοιχείων που στηρίξαμε και πιθανότατα θα μας αποκόψει από τις περισσότερες άλλες πολιτικές δυνάμεις στη χώρα» αναφέρει χαρακτηριστικά η ανάλυση.
Στα τέλη Σεπτεμβρίου του 1970 η CIA έδωσε εντολές στους πράκτορες της να ξεκινήσουν έναν οικονομικό, πολιτικό και ψυχολογικό πόλεμο στη Χιλή ώστε να δημιουργηθεί ένα κλίμα που θα ευνοεί το πραξικόπημα. Μετά την εκλογή του Αλιέντε η αμερικανική υπηρεσία πίεσε αρχικά τον πρόεδρο της Χιλής, Εδουάρδο Φρέι να ακυρώσει το αποτέλεσμα των εκλογών και να ορίσει στρατιωτική κυβέρνηση με επικεφαλής συγκεκριμένο πρόσωπο-μαριονέτα των ΗΠΑ. Ο Φρέι αρνήθηκε. Έτσι η CIA προχώρησε στο σχέδιο Β’ που μιλούσε για τη δημιουργία μιας «φόρμουλας χάους» και «κλίματος πραξικοπήματος» ώστε να ανοίξει το δρόμο για τους στρατιωτικούς και να του δώσει δικαιολογίες για να την ανατροπή του Αλιέντε και την κατάληψη της εξουσίας.
«Ο Αλιέντε θα μας προκαλέσει πολλά προβλήματα σε όλη την ήπειρο»
Τα στοιχεία αποκαλύπτουν ότι τόσο μέσα στην κυβέρνηση όσο και στη CIA υπήρχαν άνθρωποι που διαφωνούσαν έντονα με μια τόσο ωμή παρέμβαση θεωρώντας ότι έχει λίγες πιθανότητες επιτυχίας. Τελικά όμως ο Νίξον και οι στενοί του συνεργάτες αποφάσισαν να προχωρήσουν. Σε συνομιλία του με τον Κίσινγκερ τον Σεπτέμβριο του 1970 ο πρόεδρος εμφανίζεται εξοργισμένος με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, το οποίο εισηγείτο να εξευρεθεί τρόπος συνεννόησης με τη νέα χιλιανή ηγεσία. «Μην τους αφήσεις να το κάνουν, Χένρι, είναι διαταγή αυτό και στείλε μου όλα τα τηλεγραφήματα να δω τι ακριβώς μεταδίδουν» τονίζει.
Ο Χένρι Κίσινγκερ σε αναφορά του στις 5 Νοέμβριου του 1970 χαρακτηρίζει το θέμα του Αλιέντε «μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που έχουν αντιμετωπίσει ποτέ σε αυτή την ήπειρο».
«Η απόφαση που θα πάρεις θα είναι μια από τις πιο ιστορικές και δύσκολες γιατί αυτό που θα συμβεί στη Χιλή τους επόμενους έξι ή δώδεκα μήνες θα έχει επιπτώσεις που θα ξεπεράσουν τις σχέσεις μεταξύ των ΗΠΑ και της Χιλής» προσθέτει ο τότε υπουργός εξωτερικών της αμερικανικής κυβέρνησης.
Ο Κίσινγκερ τονίζει ότι «ο Αλιέντε είναι ένας σκληρός και αφοσιωμένος Μαρξιστής, βαθιά αντι-Αμερικάνος που θα επιχειρήσει να εκμηδενίσει την αμερικανική επιρροή στη Χιλή και σε όλη την Ήπειρο. Η ανέλιξη του στην εξουσία θα προκαλέσει πολλές σοβαρές απειλές για τα συμφέροντα και τις θέσεις μας στην ήπειρο».
Ο άμεσος συνεργάτης του Νίξον συμβουλεύει τον πρόεδρο να δράσει κατά του Αλιέντε. «Κατά τη γνώμη μου οι κίνδυνοι που υπάρχουν αν δεν κάνουμε τίποτα είναι πολύ περισσότεροι από τα ρίσκα που αντιμετωπίζουμε αν προσπαθήσουμε να δράσουμε. Πρέπει να αντισταθούμε σθενάρα στον Αλιέντε και να κάνουμε ό,τι μπορούμε ώστε να μην εδραιώσει τη δύναμη του» αναφέρει.
Την επόμενη μέρα (6/11/70) ο Νίξον εμφανίζεται να έχει αποδεχθεί τις θέσεις του υπουργού του. Ο Αμερικάνος πρόεδρος τονίζει ότι πρέπει να λάβουν μέτρα καθώς αν ο Αλιέντε πετύχει θα «δώσει κουράγιο και σε άλλους στη Λατινική Αμερική».
Προσθέτει ότι πρέπει να συνεχίσουν να στηρίζουν με κάθε τρόπο τους στρατιωτικούς στις χώρες της Λατινικής Αμερικής γιατί πάνω τους έχουν μεγαλύτερη επιρροή. «Αν αφήσουμε τους ηγέτες της Λατινικής Αμερικής να πιστέψουν ότι μπορούν να κινηθούν όπως η Χιλή θα έχουμε προβλήματα. Δεν είναι ασφαλές να δώσουμε την εντύπωση ότι επιτρέπεται κάτι τέτοιο στη Λατινική Αμερική χωρίς συνέπειες. Πρέπει επιφανειακά να φαινόμαστε σωστοί με τον Αλιέντε αλλά στο παρασκήνιο σκληροί» αναφέρει.
«Σε άλλη εποχή θα ήμασταν ήρωες»
Οι προσπάθειες αποσταθεροποίησης εντατικοποιήθηκαν με την CIA να προμηθεύει με όπλα και χρήματα τους πραξικοπηματίες και να ενορχηστρώνει τη δολοφονία του αρχηγού του στρατού της Χιλής, στρατηγού Ρενέ Σνέιντερ ο οποίος ήταν αντίθετος σε κάθε παρέμβαση. Για τρία χρόνια οι ΗΠΑ στήριζαν με κάθε τρόπο τον Πινοτσέτ ο οποίος στο τέλος κατέλαβε την εξουσία στις 11 Σεπτεμβρίου 1973. Πέντε μέρες μετά το πραξικόπημα ο Νίξον μιλάει με τον Κίσινγκερ. Τον ρωτάει αν υπάρχουν τελευταία νέα από τη Χιλή που ο ίδιος αγνοεί. Ο Κίσινγκερ τον διαβεβαιώνει ότι όλα βαίνουν καλώς και ότι η κατάσταση δείχνει να σταθεροποιείται. Μόνο πρόβλημα είναι ο Τύπος που φωνάζει, αναφέρει. «Ας μη συνεχίζουμε να αποκαλούμε φιλοκομμουνιστικό λοιπόν το καθεστώς που ανετράπη» συνιστά ο Νίξον στον Κίσινγκερ, «ας το λέμε στο εξής αντιαμερικανικό!». Ο Κίσινγκερ συμφωνεί και λέει: «Αν ζούσαμε στην εποχή του Αϊζενχάουερ, θα ήμασταν ήρωες, ενώ τώρα…».
Με τη στήριξη των ΗΠΑ αλλά και της Μεγάλης Βρετανίας (η Μάργκαρετ Θάτσερ τον αποκαλούσε καλό φίλο της) ο Πινοτσέτ εδραίωσε το καθεστώς του στη Χιλή. Έμεινε στο τιμόνι της χώρας σχεδόν 30 χρόνια (1973-1990) τρομοκρατώντας, βασανίζοντας και εξαφανίζοντας ανθρώπους. Τα θύματα του καθεστώτος Πινοτσέτ υπολογίζονται πάνω από 40.000.