Από τις αρχές της δεκαετίας του 2010 η Μόσχα προωθεί μεθοδικά την ολική επιστροφή της Ρωσίας στην ανατολική Μεσόγειο.
Νικ. Σταυρουλάκις
«δημοκρατία»
Η συρρίκνωση της αμερικανικής παρουσίας, η σταδιακή απόσυρση της Βρετανίας από τα ευρωπαϊκά δρώμενα, η υποτονική παρουσία της Ε.Ε. από τον κρίσιμο γεωπολιτικό χώρο της ανατολικής Μεσογείου και τελικά, η παντελής, συνολική αποτυχία του βλακώδους δυτικού σχεδίου της λεγόμενης Αραβικής Άνοιξης, που εκπονήθηκε από άχρηστους τέκτονες της νέας αρχιτεκτονικής ασφάλειας, έφεραν στο προσκήνιο ένα νέο ρυθμιστικό των εξελίξεων τρίγωνο.
Μόσχα, Άγκυρα και Βερολίνο επιχειρούν να χειριστούν τις τύχες και το μέλλον της περιοχής. Αλλά στο τέλος η Μόσχα είναι αυτή που δίνει -ή δεν δίνει- το τελικό ΟΚ σε οποιαδήποτε πρωτοβουλία! Ας «φωνάζει» το ΚΚΕ ότι οι εξελίξεις είναι αποτέλεσμα της υποταγής των δυτικών κυβερνήσεων (και της ελληνικής) στις επιταγές του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε.
Η Μόσχα είναι πλέον αυτή που αποφασίζει κυρίαρχα για τις εξελίξεις στις ανατολικές ακτές της Μεσογείου. Με την άδεια και της Ουάσινγκτον, φυσικά… Η Μόσχα συνομιλεί ανοιχτά με το Βερολίνο για κάθε νέα πρόκληση στην περιοχή. Η Μόσχα αποδέχθηκε την «επίθεση φιλίας» της Άγκυρας, θέτοντας, ωστόσο, πολύ συγκεκριμένα όρια. Η Μόσχα επιτρέπει ή απαγορεύει στην Άγκυρα να επεκταθεί στη Λιβύη, να προχωρήσει ή να υποχωρήσει στη Συρία, να επιτεθεί ή να συγκρατηθεί στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ… Επιπλέον γνωρίζει πώς να «χειριστεί» την ύπουλη Τουρκία του Τ. Ερντογάν, έχοντας διδαχτεί από ανάλογες λυκοσυμμαχίες στο παρελθόν, ειδικά από το πώς κατέληξε το Σύμφωνο Μολότωφ-Ρίμπεντροπ…
Από το 2010 η Ρωσία προωθεί και τη ναυτική εγκατάστασή της στην Αν. Μεσόγειο σε μόνιμη βάση. Η αρχή έγινε το 2011 με την επιστροφή του αεροπλανοφόρου «Ναύαρχος Κουζνέτσοφ» στη Μεσόγειο. Το ρωσικό θαλάσσιο υπερφρούριο, φορτωμένο με τα μαχητικά Su-33 στο κατάστρωμα και συνοδευόμενο από ομάδα πλοίων μάχης εφοδιασμένων με πυρηνικά όπλα, δεν άφηνε κανένα περιθώριο αμφισβήτησης της ρωσικής ισχύος. Η ανάπτυξη φιλικών σχέσεων με την Τουρκία επέτρεπαν την απρόσκοπτη κάθοδο των ρωσικών σκαφών από τη Μαύρη Θάλασσα στη Μεσόγειο. Έναν χρόνο αργότερα το ρωσικό πρακτορείο Ria Novosti, επικαλούμενο στρατιωτική πηγή του υπουργείου Άμυνας, μετέδωσε ότι εφεξής η ρωσική ναυτική δύναμη που θα αναπτυχθεί στην Αν. Μεσόγειο θα είναι μόνιμη. Πρόκειται για την πρώτη μόνιμη παρουσία της Ρωσίας στην περιοχή μετά τον Ψυχρό Πόλεμο.
Υπό αυτήν την έννοια, η επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας Σεργκέι Λαβρόφ, έπειτα από τέσσερα χρόνια, στην Ελλάδα δεν είναι κρίσιμα σημαντική μόνο για την Αθήνα. Έπειτα από ένα «ψυχρό διπλωματικό διάλειμμα» δύο ετών στις ελληνορωσικές σχέσεις, η Ρωσία εξασφαλίζει την πανηγυρική επιστροφή της στην περιοχή, με τη συγκατάθεση και της Ελλάδος. Χωρίς να θέτει εν αμφιβόλω τους στρατηγικούς της συμμάχους (ΗΠΑ, Γαλλία, Ισραήλ), η Αθήνα αναγνωρίζει τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η ρωσική παρουσία στην Αν. Μεσόγειο. Αντιστρόφως, αξιοποιεί αυτήν την επιρροή για τα δικά της ζωτικά συμφέροντα ασφαλείας.
«Αυτό που πραγματικά συνέβη στην Αθήνα το διήμερο 26-27 Οκτωβρίου, με την παράλληλη παρουσία τεσσάρων υπουργών Εξωτερικών, Ρωσίας Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ, στην ελληνική πρωτεύουσα (Δένδιας, Χριστοδουλίδης, Ασκενάζι, Λαβρόφ), θα το αντιληφθούμε προσεχώς…» αναφέρει διπλωματική πηγή, σημειώνοντας ότι δεν θα πρέπει να αιφνιδιαστούμε ακόμα και από αναπάντεχες εξελίξεις.
Η συνάντηση Λαβρόφ – Ασκενάζι επί ελληνικού εδάφους (στο παλιό κτίριο της ρωσικής πρεσβείας στην Ηρώδου Αττικού) καταδεικνύει τη σημασία αυτής της… σύμπτωσης! Όπως σημειώνει σε παλαιότερο σημείωμά του ο δρ Κωνσταντίνος Φίλης, «η επιτυχία της Ρωσίας να ανατρέψει τη δυναμική των εξελίξεων υπέρ της συμμάχου της Συρίας κέντρισε το ενδιαφέρον και άλλων περιφερειακών δυνάμεων. Το Ισραήλ βλέπει στο πρόσωπο της Ρωσίας έναν ισχυρό πλέον παίκτη, με τον οποίο πρέπει να συνεννοείται για να αποφύγει την ενίσχυση των θέσεων του Ιράν και της Χεζμπολάχ. Η Μόσχα δεν λειτουργεί μόνο ως ενδιάμεσος, καθώς το Τελ Αβίβ δεν συνομιλεί με την Τεχεράνη και τους συμμάχους της, αλλά διαμεσολαβεί αποτελεσματικά. Επί παραδείγματι, στη νότια Συρία κατοχύρωσε μια αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη ώστε να κρατηθεί μακριά η Χεζμπολάχ, ζήτημα καθοριστικό για την ασφάλεια του Ισραήλ. Η αμοιβαία διαχείριση μίνι κρίσεων, όπως η κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους με 15 επιβαίνοντες από συριακό πύραυλο που μπερδεύτηκε και ανταπέδωσε σε επίθεση της ισραηλινής αεροπορίας ή η συμμετοχή του Ρώσου συμβούλου εθνικής ασφαλείας σε τριμερή συνάντηση με τον Ισραηλινό και τον Αμερικανό ομόλογό του, είναι χαρακτηριστικές του στάτους των διμερών σχέσεων».
Οι μπηχτές Λαβρόφ και η δήλωση για τα 12 μίλια
Είναι προδήλως φανερό ότι η Ρωσία είναι δραστικά παρούσα στις εξελίξεις. Είναι ο ισχυρότερος ρυθμιστής των εξελίξεων. Από τη Συρία μέχρι τη Λιβύη η Μόσχα αποφασίζει για το εύρος των κινήσεων άλλων παικτών.
Από ελληνικής πλευράς η δήλωση του Σ. Λαβρόφ για το δικαίωμα κάθε χώρας να επεκτείνει τα εθνικά χωρικά ύδατα στα 12 μίλια, με βάση το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας, «όπου αυτό είναι εφικτό» και εάν δεν είναι εφικτό, να υπάρχει ειρηνική διευθέτηση μέσω των διεθνών δικαιοδοτικών οργάνων, άφησε έναν βαθύ στεναγμό ικανοποίησης στην Αθήνα. Η Μόσχα έδωσε τη συγκατάθεσή της απαντώντας ρητά, αποφασιστικά και τελεσίδικα στο παράνομο τουρκικό «casus belli» εναντίον της χώρας μας.
Ο Νίκος Δένδιας κατά την ενημέρωση των εκπροσώπων των πολιτικών κομμάτων την Πέμπτη (29/10) επανέλαβε: «Συγκρατώ την εξαιρετικής σημασίας δήλωση του Σ. Λαβρόφ για το αναφαίρετο δικαίωμα της χώρας μας να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα όπως ορίζεται σαφώς από τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας στα 12 μίλια. Γενικά και ειδικά στο Αιγαίο…».
Φυσικά, ο Σεργκέι Λαβρόφ δεν άφησε την ευκαιρία για τις «μπηχτές» του. Στη συνάντηση με τον Κυρ. Μητσοτάκη ανέφερε δηκτικά: «Οι σημερινές μου συνομιλίες επιβεβαίωσαν ακόμα μια φορά ότι -όπως και εσείς είπατε- η συμμετοχή της Ελλάδος σε Ε.Ε. και ΝΑΤΟ δεν εμποδίζει την ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ των χωρών μας. Βεβαίως επιθυμητό θα ήταν και η Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ να μη μας εμποδίσουν να αναπτύξουμε αυτές τις σχέσεις. Ευχαριστώ πολύ»…