Χαριστική βολή για τους μικρομεσαίους… Θα επιφέρει το τελειωτικό χτύπημα στις ευάλωτες οικογένειες, αλλά και στις επιχειρήσεις, εκτιμούν παράγοντες της αγοράς.
Από τις Ντίνα Ιωακειμίδου, Μαρία Παναγιώτου
«δημοκρατία»
Αντί προλόγου (σχόλιο από τη δημόσια διαβούλευση):
«Πάνω από μία δεκαετία δίνουμε καθημερινό αγώνα να είμαστε άνθρωποι, λειτουργικοί, παραγωγικοί, οικονομικά ενεργοί, για να μη γινόμαστε βάρος στους γύρω μας και την κοινωνία. […] Στο μεταξύ, σαν να μην έφτανε η οικονομική καταστροφή μας και όλα τα δεινά που αυτή συνεπάγεται σε προσωπικό και οικογενειακό επίπεδο, διωκόμαστε δικαστικά ως κοινοί εγκληματίες. Ποιο ήταν το έγκλημά μας ώστε να τιμωρούμαστε τόσο παραδειγματικά. Οτι επενδύσαμε στη χώρα μας, πιστέψαμε στην ελληνική οικονομία, προσφέραμε δουλειά στους συνανθρώπους μας και, με εμπιστοσύνη στο κράτος και τις τράπεζες, βάλαμε ως εγγύηση τις πρώτες μας κατοικίες. Οχι αυτές που αγοράστηκαν με στεγαστικά και άλλα θαλασσοδάνεια, αλλά εκείνες που είχαν αποκτηθεί πριν από την έναρξη της επιχειρηματικής μας δραστηριότητας. Τώρα, λοιπόν, βαλλόμενοι από παντού, κατόπιν αρκετών ανακεφαλαιώσεων για τις τράπεζες αλλά για εμάς καταιγισμό διώξεων, κατασχέσεων, λουκέτων, αποκλεισμών από την ενεργό οικονομική ζωή, καλούμαστε να τους παραδώσουμε τα σπίτια μας αυτοβούλως, με αντάλλαγμα ένα νέο ξεκίνημα (;). Σε τι ξεκίνημα αναφέρεστε για ανθρώπους -Ελληνες πολίτες- 50 – 60 – 70 ετών; Εσείς ισχυρίζεστε επανειλημμένα ότι δεν θα διωχθούν και τιμωρηθούν οι καλοπροαίρετοι και οι αποδεδειγμένα σε αδυναμία, παρά μόνο οι κακοπληρωτές και μπαταχτσήδες. Ποιοι είναι αυτοί οι “ευάλωτοι”, αν όχι όλοι εμείς, που, έχοντας ήδη εξοντωθεί οικονομικά και ηθικά, χάνουμε άδικα και τη στέγη μας; Αν πραγματικά θέλετε να βοηθήσετε τη χώρα και την κοινωνία ώστε να μη δημιουργηθούν στρατιές ανέργων και αστέγων και οικονομικά ανενεργών πολιτών, θεσπίστε συγκεκριμένα κριτήρια προστασίας πρώτης κατοικίας. […] Ολα τα υπόλοιπα αποτελούν υπεκφυγές, υποτίμηση της νοημοσύνης μας για πολλοστή φορά και εξυπηρετούν αλλότρια συμφέροντα».
Ο νέος Πτωχευτικός Κώδικας έρχεται σε μία από τις πλέον ζοφερές στιγμές στην οικονομική ιστορία της Ελλάδας, καθώς η 10ετής κρίση και οι συνέπειες των περιοριστικών μέτρων που επιβλήθηκαν για την αντιμετώπιση της πανδημίας έχουν γονατίσει περισσότερο από κάθε άλλη φορά επιχειρήσεις και νοικοκυριά.
Η ύφεση της οικονομίας άγγιξε το 15,2% το 2ο τρίμηνο του έτους, ενώ οι εργαζόμενοι που αμείβονται με μισθό έως 200 ευρώ αυξήθηκαν από το 1% στο 12%. Παράλληλα, το 31% των εργαζομένων λαμβάνει σήμερα αποδοχές μικρότερες και από τον κατώτατο μισθό. Ο κύκλος εργασιών των μικρομεσαίων επιχειρήσεων σημείωσε τους τελευταίους μήνες μείωση της τάξης του 50%, η οποία έφτασε ακόμη και στο 70% στην εστίαση, καθώς σε ποσοστό 10%-20% επιχειρήσεις αυτού του κλάδου σε τουριστικούς προορισμούς δεν άνοιξαν ποτέ μετά το lockdown.
Κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει, από την άλλη, τον βαθμό αύξησης του ιδιωτικού χρέους εξαιτίας της πανδημίας, που σήμερα, σύμφωνα με τον ειδικό γραμματέα Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους Φώτη Κουρμούση, αγγίζει έτσι κι αλλιώς το δυσθεώρητο νούμερο των 234 δισ. ευρώ (135% του ΑΕΠ), χωρίς να υπολογίζονται σε αυτό χρέη προς ΔΕΚΟ, εργαζομένους ή άλλες υποχρεώσεις, όπως είναι τα κοινόχρηστα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις από την Τράπεζα της Ελλάδος, μία νέα γενιά «κόκκινων» δανείων, που μπορεί να αγγίξουν ακόμα και τα 10 δισ. ευρώ, βρίσκεται ήδη προ των πυλών.
Το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ (Ινστιτούτο Μικρών Επιχειρήσεων της ΓΣΕΒΕΕ), από την άλλη, εκτίμησε το τελευταίο διάστημα πως μία στις τρεις επιχειρήσεις κινδυνεύει σήμερα με λουκέτο. Το α’ εξάμηνο του έτους η απώλεια θέσεων εργασίας έφτασε τις 117.000. Για το β’ εξάμηνο του έτους η πρόβλεψη κάνει λόγο για επιπλέον 105.000 ανέργους.
Τι θα προσθέσει σε αυτό το ανατριχιαστικό σκηνικό ο νέος Πτωχευτικός Κώδικας; Σίγουρα όχι μία δεύτερη ευκαιρία, όπως ευαγγελίζεται ο τίτλος του. Αντίθετα, πολλά νέα οικονομικά δεινά, μεταξύ των οποίων απώλεια επιπλέον 250.000 θέσεων εργασίας, εξαιτίας των πτωχεύσεων, που θα εκτοξεύσουν το συνολικό νούμερο των ανέργων στη χώρα μας σε πάνω από 1.500.000.
«Για να απορροφηθεί αυτός ο αριθμός ανέργων χρειάζονται 30 επενδύσεις όπως το Ελληνικό» θα πει στη «δημοκρατία» ο πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ Γιώργος Καββαθάς. Εάν σε όλα αυτά προσθέσουμε και τη χαριστική βολή που θα δεχθούν τα νοικοκυριά, εφόσον πλέον στην πτωχευτική διαδικασία θα υπάγονται και τα φυσικά πρόσωπα, τότε μιλάμε για τη μεγαλύτερη ρευστοποίηση και εκπλειστηρίαση περιουσιών που έχει καταγραφεί από τη σύσταση του ελληνικού κράτους.
«Εθνοκάθαραση» των μικρών και των μεσαίων επιχειρήσεων
Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις στη χώρα μας παρέχουν το 85% των θέσεων στον ιδιωτικό τομέα. Η εστίαση και ο τουρισμός, μάλιστα, αποτελούν την αιχμή του δόρατος της ελληνικής οικονομίας, καθώς αντιπροσωπεύουν το 30% του ΑΕΠ. Με την εκδήλωση της πανδημίας η κατάρρευση αυτών των δεικτών ήταν συντριπτική. Σε αυτό το οικονομικό κλίμα, που παραπέμπει στην περίοδο 2012-13, επέλεξε η κυβέρνηση να προχωρήσει σε εθνοκάθαρση των ελληνικών επιχειρήσεων, όπως σημειώνει με οργή στη «δημοκρατία» ο πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ Γιώργος Καββαθάς.
Και είναι αυτό ακριβώς το παραγωγικό δυναμικό της ελληνικής οικονομίας που παρείχε θέσεις εργασίας, που έβαλε σε υποθήκη την πρώτη του κατοικία, που θα οδηγηθεί σε μαζικές κηρύξεις πτωχεύσεων με διαδικασίες fast track, με αναδιάταξη του επιχειρηματικού χάρτη της χώρας υπέρ των μεγάλων επιχειρήσεων και με απώλεια της πρώτης κατοικίας προς χάριν των τραπεζών και των funds. Πρόκειται, όπως σωστά έχει επισημανθεί, για την πλέον βίαιη αναδιανομή πλούτου που έχει επιχειρηθεί στη χώρα.
Mε το πτωχευτικό νομοσχέδιο αντικαθίστανται οι ρυθμίσεις για τις Πτωχεύσεις Μικρού Αντικειμένου, καθώς περιορίζει σε ένα από τα τρία κριτήρια που έχουν τεθεί για την υπαγωγή τους σε αυτή τη διαδικασία, υπερτριπλασιάζοντας μάλιστα τα ποσοτικά κριτήρια. Ετσι ορίζει το ενεργητικό, δηλαδή την περιουσία, στα 350.000 ευρώ από 150.000 που ισχύει σήμερα, τον καθαρό κύκλο εργασιών, δηλαδή τα ετήσια έσοδα, στα 700.000 ευρώ από τα 200.000 σήμερα και τους εργαζομένους στην επιχείρηση σε δέκα από τους πέντε που ισχύει σήμερα.
Τι σημαίνει πρακτικά αυτό;
Οτι το 81% των επιχειρήσεων θα υπαχθεί το προσεχές διάστημα σε καθεστώς πτώχευσης και εκποίησης. Παράλληλα, για πρώτη φορά εισάγεται αντικειμενικό τεκμήριο παύσης πληρωμών μικρών επιχειρήσεων για όποιον είναι υπερήμερος σε ποσοστό 60% στο σύνολο των ληξιπρόθεσμων οφειλών του προς έναν τουλάχιστον δημόσιο ή ιδιωτικό φορέα για διάστημα άνω των 6 μηνών και με ποσό τουλάχιστον 30.000 ευρώ. Τι θα συμβεί επί του πρακτέου; Εφόσον μιλάμε για το σύνολο των ληξιπρόθεσμων σε ποσοστό 60%, τότε όποια επιχείρηση οφείλει 18.000 ευρώ θα πτωχεύει αυτόματα, όπως σημειώνει ο νομικός σύμβουλος της ΓΣΕΒΕΕ Σωτήρης Παπαμιχαήλ.
Ομως και στην περίπτωση που ο επιχειρηματίας επιλέξει να πληρώσει μια σημαντική ληξιπρόθεσμη οφειλή του, αυτό, κατά τον Πτωχευτικό, δεν αίρει τη διαδικασία πτώχευσης. Κι αυτό γιατί η πτωχευτική διαδικασία μπορεί να κινηθεί και μόνο από έναν πιστωτή, καθώς -όπως ορίζεται- «η επιλεκτική εκπλήρωση ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων δεν αίρει την παύση πληρωμών».
Η όλη δε διαδικασία της πτώχευσης διενεργείται ούτε λίγο ούτε πολύ στα μουλωχτά, αφού υποβάλλεται ηλεκτρονικά και υπό προϋποθέσεις γίνεται αυτομάτως δεκτή, καταργώντας την ακροαματική διαδικασία και εν τέλει τον φυσικό δικαστή.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι κατά τη συζήτηση του Πτωχευτικού στη Βουλή από το σύνολο των κοινωνικών και παραγωγικών φορέων μόνο η Ενωση Ελληνικών Τραπεζών εκδήλωσε την ευαρέσκειά της για το προωθούμενο νομοσχέδιο. Και γιατί όχι, αφού Δημόσιο και ασφαλιστικά ταμεία υποχρεούνται να ακολουθήσουν τα κελεύσματα των τραπεζών εφόσον οι απαιτήσεις των πρώτων δεν υπερβαίνουν το 1.500.000 ευρώ και το συνολικό ποσό απαιτήσεών τους είναι μικρότερο από το σύνολο των απαιτήσεων των χρηματοδοτικών φορέων. Επίσης, με την αίτηση πτώχευσης μπορεί να υποβληθεί και αίτημα εκποίησης στο σύνολο του ενεργητικού της επιχείρησης ή κατά κλάδους από τους πιστωτές που εκπροσωπούν μόνο το 30% του συνόλου των απαιτήσεων.
Επιπρόσθετα, οι τράπεζες τοποθετούνται πρώτες στη σειρά κατά τη διανομή του εκπλειστηριάσματος σε βάρος όλων των υπολοίπων, ενώ σε αυτές παραχωρείται και το δικαίωμα της παραβίασης του φορολογικού και τραπεζικού απορρήτου του οφειλέτη. Μία είναι η απαράβατη αρχή, σύμφωνα με τον Πτωχευτικό, κατά τη διαδικασία εξυγίανσης των επιχειρήσεων: Η αρχή της μη χειροτέρευσης της θέσης των πιστωτών που εκπροσωπούν το 50% των απαιτήσεων, δηλαδή οι τράπεζες…
Και όλα αυτά ενώ ακόμα και το ΔΝΤ υπογραμμίζει πως «οι φορείς χάραξης πολιτικής πρέπει να κάνουν ό,τι χρειάζεται για την αναχαίτιση της πανδημίας και της οικονομικής της ζημίας και όχι να αποσύρουν την υποστήριξή τους πρόωρα. Για τις εταιρείες, οι πολιτικές θα πρέπει τώρα να προχωρούν πέραν της ενίσχυσης της ρευστότητας και να διασφαλίζουν ότι αφερέγγυες αλλά βιώσιμες εταιρίες μπορούν να παραμείνουν σε λειτουργία».
Μάλιστα, η ευρωπαϊκή οδηγία 1023/2019, επίκληση της οποίας κάνει η κυβέρνηση για τον Πτωχευτικό, ορίζει ρητά πως «τα πλαίσια προληπτικής αναδιάρθρωσης θα πρέπει πρωτίστως να παρέχουν στους οφειλέτες τη δυνατότητα αποτελεσματικής αναδιάρθρωσης σε πρώιμο στάδιο, αποφεύγοντας την αφερεγγυότητα και περιορίζοντας την άνευ λόγου εκκαθάριση βιώσιμων επιχειρήσεων. Τα εν λόγω πλαίσια θα πρέπει να αποτρέπουν τις απώλειες θέσεων εργασίας, γνώσεων και δεξιοτήτων και να μεγιστοποιούν τη συνολική αξία υπέρ των πιστωτών σε σύγκριση με εκείνη που θα περιήρχετο σε αυτούς σε περίπτωση εκκαθάρισης των περιουσιακών στοιχείων της εταιρίας ή σε περίπτωση της επόμενης καλύτερης εναλλακτικής δυνατότητας, ελλείψει σχεδίου, για τους ιδιοκτήτες και για την οικονομία στο σύνολό της».
Το προς αποφυγήν παράδειγμα της Ισπανίας – Πώς θα γίνονται οι εξώσεις
Με τον Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης, που περιλαμβάνεται στον Πτωχευτικό, η κυβέρνηση επιχειρεί να θολώσει τα νερά των μαζικών πλειστηριασμών που θα ακολουθήσουν. Κι αυτό αφού αυτός που θα έχει πτωχεύσει χάνει επί της ουσίας την πρώτη του κατοικία και τη νοικιάζει από τον φορέα, ενώ το μέτρο απευθύνεται αποκλειστικά στους οικονομικά ευάλωτους.
Ο εν λόγω φορέας, που θα είναι ιδιωτικού δικαίου (δηλαδή θα τον αναλάβει μια ανώνυμη εταιρία με τη συμμετοχή του Δημοσίου), απευθύνεται σε αυτούς που το συνολικό εισόδημά τους δεν υπερβαίνει τα 7.000 ευρώ για μονοπρόσωπο νοικοκυριό έως το συνολικό εισόδημα των 21.000 ευρώ ετησίως. Ο οικονομικά, λοιπόν, ευάλωτος θα ενοικιάζει το σπίτι του από τον φορέα για δώδεκα έτη και μετά την καταβολή του συνόλου των μισθωμάτων και εφόσον δεν έχει καθυστερήσεις άνω των τριών μηνών θα μπορεί να την επανακτήσει με βάση την εμπορική αξία του ακινήτου κατά τον χρόνο της επαναγοράς!
«Στην πραγματικότητα το μόνο που θα δικαιούνται οι οικονομικά ευάλωτοι θα είναι ένα στεγαστικό επίδομα ως συμπλήρωμα του ενοικίου που θα καταβάλλουν και το οποίο θα καθοριστεί» διευκρινίζει στη «δημοκρατία» ο δικηγόρος Βαγγέλης Παναγιωτουνάκος. Μάλιστα, σε περίπτωση που το δικαίωμα επανάκτησης ασκηθεί πριν από τη λήξη της δωδεκαετίας, ο οφειλέτης θα πρέπει να καταβάλει όλη την αξία των μισθωμάτων. «Πρόκειται για μια εξαιρετικά πονηρή ρύθμιση. Και αυτό γιατί σε γενικές γραμμές απευθύνεται σε 150.000 φτωχές οικογένειες, που φυσικά ποτέ δεν θα μπορέσουν να επανακτήσουν την πρώτη τους κατοικία με τους όρους που έχουν τεθεί. Ομως η κυβέρνηση θέλει να αποφύγει τις εικόνες της Ισπανίας με τις εξώσεις σε κοινή θέα. Σε αυτό το στάδιο, λοιπόν, οι εξώσεις θα αφορούν τη μέση ιδιοκτησία και τη μεσαία τάξη. Οδεύουμε στην Ελλάδα σε έναν μετασχηματισμό που προβλέπει το τέλος της ιδιοκατοίκησης, με τη συγκέντρωση της ακίνητης περιουσίας σε λίγα χέρια» υπογραμμίζει στη «δημοκρατία» η Τόνια Κατερίνη, μέλος της Ενωτικής Πρωτοβουλίας Κατά των Πλειστηριασμών.
Οπως ορίζεται στον Πτωχευτικό, η χρηματοδότηση του φορέα θα διασφαλίζεται και με τιτλοποίηση των μισθωτικών απαιτήσεων.
Η αδυναμία του εξωδικαστικού μηχανισμού
Χαρακτηριστικό της αδυναμίας του εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης, που προβλεπόταν και στον ν. 4469 του 2017, είναι πως από τις 63.400 επιχειρήσεις και επαγγελματίες που εισήλθαν στην πλατφόρμα, μόνο 7.300 υπέβαλαν αίτηση. Από αυτούς, μόλις 2.200 ολοκλήρωσαν επιτυχώς τη διαδικασία. Ενας από τους λόγους είναι προφανώς και η πολυδαίδαλη διαδικασία, που απαιτεί δεκάδες δικαιολογητικά. Στον νέο Πτωχευτικό, πάντως, οι τράπεζες «διατηρούν διακριτική ευχέρεια ως προς την υποβολή πρότασης ρύθμισης οφειλών και ως προς το περιεχόμενό της και δεν υποχρεούνται να υποβάλλουν προτάσεις σε όλες τις περιπτώσεις που τους απευθύνεται αίτηση».
Εν ολίγοις, ο εξωδικαστικός δεν είναι υποχρεωτικός για τις τράπεζες και επιπλέον οι τράπεζες μπορούν να μπλοκαρούν και τους άλλους πιστωτές από τη διαδικασία. Οπως χαρακτηριστικά αναφέρει στις παρατηρήσεις που δημοσίευσε ειδική επιτροπή του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, αυτός είναι ένας από τους λόγους που θα «οδηγηθεί σε πλήρη αποτυχία». Ο ΔΣΑ, μάλιστα, έχει προτείνει να καταστεί η συμμετοχή των τραπεζών υποχρεωτική ως προς τη διαδικασία. Διαφορετικά, όπως σχολίαζαν πηγές στη «δημοκρατία», γιατί να δεχθούν οι τράπεζες να μπουν στη διαδικασία; Συνολικά, πάντως, ο θεσμός έχει σημαντικά περιορισμένη περίμετρο και λειτουργεί χωρίς τα υπόλοιπα παράλληλα προστατευτικά εργαλεία για το ιδιωτικό χρέος.