Προθεσμία λίγων εβδομάδων για την πρόοδο των διερευνητικών επαφών έχει συμφωνηθεί, έμμεσα και ανεπίσημα, μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων πλευρών (Ε.Ε., Γερμανία, Ελλάδα και Τουρκία) κατ’ αντιστοιχία της αναφοράς του πρωθυπουργού Κυρ. Μητσοτάκη σε άτυπη «γραπτή κατανόηση» των μυστικών διαβουλεύσεων της 13ης Ιουλίου στο Βερολίνο.
Από τον Αλέξανδρο Τάρκα
«δημοκρατία»
Η καγκελάριος Α. Μέρκελ, η οποία ηγείται προσωπικά των μεσολαβητικών προσπαθειών μετά τη θερινή αποτυχία του «αναλώσιμου» υπουργού Εξωτερικών Χ. Μάας, έχει διαμηνύσει προς την ελληνική πλευρά ότι η διαδικασία των διερευνητικών επαφών, που εγκαινιάζεται προσεχώς, θα πρέπει να έχει διάρκεια λίγων εβδομάδων. Δεν έχει διευκρινιστεί αν πρόκειται για συγκεκριμένο και απαράβατο όρο που ετέθη από τον Τούρκο πρόεδρο Ρ.Τ. Ερντογάν ή για εκτίμηση του Βερολίνου μετά τη στάθμιση αφενός των απαιτήσεων της Άγκυρας και αφετέρου των περιθωρίων διαλλακτικότητας της Αθήνας.
Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση η τριμερής συνεννόηση και η διαδικασία των διερευνητικών επαφών πάσχουν, ήδη από τη γραμμή αφετηρίας τους, σε τρία σκέλη:
• Πρώτον, το όριο των λίγων εβδομάδων, προς αξιολόγηση της έκβασης των επαφών, είναι ασφυκτικό για την ελληνική κυβέρνηση, η οποία θα δεχτεί καταιγισμό τουρκικών αιτημάτων για σοβαρότατα θέματα που εκκρεμούν επί δεκαετίες ολόκληρες. Ταυτόχρονα μάλιστα με τις προτροπές και τις πιέσεις συμμάχων και εταίρων να συνεχιστεί ο διάλογος πάση θυσία, ώστε να αποτραπούν εκρηκτικές και απρόβλεπτες εξελίξεις στη ΝΑ Μεσόγειο, στη νότια πτέρυγα του ΝΑΤΟ και στο Μεταναστευτικό.
• Δεύτερον, όπως και στις 13 Ιουλίου και παρά την τότε γραπτή αποτύπωση των συζητηθέντων, η Αθήνα και η Αγκυρα αντιλαμβάνονται διαφορετικά τη διαδικασία. Οι συνεννοήσεις μέσω Βερολίνου δεν αποσαφηνίζουν ούτε την ατζέντα των συνομιλιών ούτε τις λεγόμενες «κόκκινες γραμμές» κάθε πλευράς. Ως αποτέλεσμα, το υπουργείο Εξωτερικών (αλλά μάλλον όχι και το Μέγαρο Μαξίμου) θεωρεί αυτονόητη την αναστολή κάθε μορφής τουρκικής δραστηριότητας κατά τη διάρκεια των συζητήσεων, ενώ το επιτελείο του κ. Ερντογάν κρίνει (και πάλι όπως και τον Ιούλιο) ότι δεν υπάρχει λόγος να παραιτηθεί από την άσκηση «κυριαρχικών δικαιωμάτων» όσο συνεχίζεται η διαδικασία. Τότε άλλωστε είχε υπάρξει και επίσημη διπλωματική διαβίβαση της τουρκικής άποψης, που παραβιάζει όλες τις διεθνείς εθιμικές πρακτικές παρόμοιων συνομιλιών, χωρίς να υπάρξει αντίδραση της Αθήνας. Τα πράγματα θα προχωρούσαν, όπως είχαν συμφωνηθεί στο Βερολίνο, αν δεν είχε αποφασιστεί η έξοδος του «Oruc Reis» στην ελληνική υφαλοκρηπίδα ως απάντηση στη συμφωνία Αθήνας – Καΐρου για την ΑΟΖ. Είναι άγνωστο τι θα συμβεί τώρα σε περίπτωση τουρκικών κινήσεων στο Αιγαίο ή στη Μεσόγειο, καθώς η μεσολαβητική πρακτική της κυρίας Μέρκελ θυμίζει τον μακαρίτη Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ. Ο Αμερικανός αξιωματούχος είχε παραδεχτεί ότι τον Σεπτέμβριο του 1995 έλεγε στον Ανδρέα Παπανδρέου και στον Κίρο Γκλιγκόροφ «ό,τι ήθελε καθένας να ακούσει» εν όψει της Ενδιάμεσης Συμφωνίας Αθήνας – Σκοπίων.
• Τρίτον, η προθεσμία των λίγων εβδομάδων (που εκτιμάται ότι μπορεί να μην είναι μεγαλύτερη του ενός ή ενάμιση μήνα) συμπίπτει λίγο πολύ με τις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ, στις 3 Νοεμβρίου. Πρόκειται, κατά τη γνώμη αρκετών Ελλήνων διπλωματών, για κρίσιμο ορόσημο, επειδή -ανεξαρτήτως της επανεκλογής του Ντ. Τραμπ ή της ανάδειξης του Τζ. Μπάιντεν- η τουρκική πλευρά εκτιμά ότι θα μπορεί να κινηθεί σχεδόν ανεξέλεγκτα μετά την αποσαφήνιση των ισορροπιών στην Ουάσινγκτον.
Σύμφωνα με ασφαλείς πηγές, θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη ότι όχι μόνον ο Λευκός Οίκος αλλά και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ (όπου ασκείται κριτική στις πρακτικές Ερντογάν) αναζητούν κοινό ελληνοτουρκικό έδαφος συνεργασίας με σχεδόν ακροβατικές διατυπώσεις. Από τη μία πλευρά εκφράζεται βαθύς προβληματισμός για τις τουρκικές έρευνες και γεωτρήσεις, και από την άλλη ζητείται από την Ελλάδα και την Ε.Ε. να αναζητηθούν «ιδέες για ενσωμάτωση» και της Αγκυρας στις προσπάθειες ανεύρεσης ενεργειακών κοιτασμάτων. Δίδεται, επίσης, έμφαση στη διατήρηση ανοιχτών διαύλων ελληνοτουρκικής συνεννόησης σε διπλωματικό επίπεδο (σύμβουλοι Ελ. Σουρανή και Ι. Καλίν) και σε αμυντικό («τεχνική συμφωνία» αποκλιμάκωσης στο ΝΑΤΟ και επικοινωνία των Γενικών Επιτελείων).
Κατά τις ίδιες πηγές, ο κ. Τραμπ, αν επανεκλεγεί, ίσως αναλάβει κάποια μεσολαβητική πρωτοβουλία, αλλά δεν θα πρέπει να υπάρχουν μεγάλες προσδοκίες ως προς την αποτελεσματικότητά του έναντι του Τούρκου ομολόγου του. Στο ίδιο πλαίσιο και η γερμανική προεδρία της Ε.Ε. μπορεί (ανεξάρτητα από την πρόοδο των διερευνητικών) να κινηθεί δραστήρια, χωρίς να αποκλείεται η σύγκληση δεύτερου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου με αποκλειστική θεματολογία τις σχέσεις με την Τουρκία.
* Εκδότης του περιοδικού «Αμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη