Ένα από τα κορυφαία άρθρα που έχουν γραφτεί ποτέ για την Ελλάδα σε εφημερίδα της εμβέλειας της Wall Street Journal. Ένα άρθρο που ισοδυναμεί με 100 συζητήσεις και πολιτικές παρεμβάσεις σε διεθνές επίπεδο. Ο συγγραφέας, κ. Ψαρόπουλος πραγματικά αξίζει συγχαρητήρια από όλους τους Έλληνες απανταχού γης. Ειδικά τη στιγμή που η ναυμαχία της Σαλαμίνας έχει γίνει ταινία – υπερπαραγωγή από το Hollywood, άρα γνωρίζει όλος ο πλανήτης γιατί μιλάμε.
Απολαύστε το:
Είναι ασυνήθιστο για το σύγχρονο ελληνικό κοινό να υποδέχεται μια αρχαία τραγωδία με χειροκρότημα. Όμως τον Ιούλιο, μια παραγωγή του «Περσών» του Αισχύλου από το Εθνικό Θέατρο της Ελλάδας, που παρουσιάστηκε στο μεγαλείο του αρχαίου θεάτρου της Επιδαύρου, χειροκροτήθηκε τρεις φορές την τελευταία του βραδιά, υπό την παρουσία μάλιστα του Έλληνα πρωθυπουργού.
Το έργο σχετίζεται με την εκπληκτική νίκη των Ελλήνων στη ναυμαχία της Σαλαμίνας το 480 π.Χ., όπου 300 ελληνικά πλοία νίκησαν τον επιτιθέμενο περσικό στόλο τέσσερις φορές μεγαλύτερο σε μέγεθος. Ο ιστορικός θρίαμβος εξασφάλισε την αθηναϊκή ναυτική κυριαρχία στο Αιγαίο και καθιέρωσε τις δημοκρατίες αθηναϊκού τύπου σε όλη την Ελλάδα.
Η παράσταση ήταν μια από τις πολλές εορταστικές εκδηλώσεις που είχαν προγραμματιστεί για την επέτειο των 2,500 ετών από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Εν μέσω φόβων για ένα δεύτερο κύμα κοροναϊού, οι ελληνικές αρχές δεν είναι σίγουροι πόσα από αυτά τα δρώμενα θα πραγματοποιηθούν έως τις 29 Σεπτεμβρίου, την υποτιθέμενη ημερομηνία της μάχης. Αλλά λίγες μέρες πριν από την παράσταση στην Επίδαυρο, η Ελλάδα ετοιμάστηκε για επανάληψη της ίδιας μάχης!
Στις 21 Ιουλίου, η Τουρκία ανακοίνωσε ότι το σεισμικό πλοίο έρευνας, το Oruc Reis, θα διασχίσει τα ελληνικά ύδατα για να αναζητήσει υποθαλάσσιο πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Για δύο ημέρες, τα ελληνικά και τουρκικά πολεμικά πλοία τοποθετήθηκαν σε θέσεις μάχης στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο, εώς ότου η γερμανική παρέμβαση οδήγησε τον πρόεδρο της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, να ανακοινώσει ότι η αποστολή θα αναβληθεί.
Η ένταση στο θαλάσσιο πεδίο αυξάνεται εδώ και χρόνια στο Αιγαίο, και ελάχιστοι Έλληνες πιστεύουν ότι ο κίνδυνος έχει κορυφωθεί. Στις 13 Αυγούστου, η Ελλάδα πραγματοποίησε κοινές πολεμικές και αεροπορικές ασκήσεις στο Αιγαίο με τη Γαλλία, τη μόνη χώρα της ΕΕ που φαίνεται έτοιμη να προσφέρει στρατιωτική βοήθεια σε περίπτωση πολέμου. Και η Ελλάδα συνεχίζει να επιδιώκει στρατιωτική συνεργασία από το Ισραήλ, την Αίγυπτο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Από την εποχή της ναυμαχίας της Σαλαμίνας, οι Έλληνες θεωρούνταν οι φύλακες των ανατολικών συνόρων της Ευρώπης. Ο Αισχύλος, ο ίδιος βετεράνος της μάχης, τόνισε τη διαφορά μεταξύ των πολιτικών συστημάτων της δημοκρατικής Αθήνας και της μοναρχικής Περσίας. Στην ερμηνεία του “Οι Πέρσες” του καλοκαιριού, το κοινό ξέσπασε σε χειροκρότημα όταν η βασίλισσα της Περσίας Atossa ρώτησε για τους Έλληνες: «Ποιος είναι ο κύριος και διοικητής των στρατών τους;» και ο ηγέτης της χορωδίας απάντησε: «Αυτοί δεν είναι σκλάβοι κανενός, ούτε υπακούουν σε κανέναν.»
Φυσικά όμως και οι Έλληνες είχαν μια διοίκηση. Ο αρχιτέκτονας της νίκης στη Σαλαμίνα ήταν ο νεαρός Αθηναίος στρατηγός Θεμιστοκλής, ο οποίος εξουδετέρωσε την αριθμητική ανωτερότητα των Περσών αναγκάζοντάς τους να πολεμήσουν στα όρια του στενού περάσματος ανάμεσα στο νησί της Σαλαμίνας και το λιμάνι του Πειραιά. Χρησιμοποιώντας την στρατηγική της εξαπάτησης, ο Θεμιστοκλής έστειλε έναν αγγελιοφόρο για να ενημερώσει τον Ξέρξη, τον Πέρση βασιλιά, ότι ο Ελληνικός στόλος επρόκειτο να φύγει υπό την κάλυψη του σκοταδιού.
Ο αρχαίος ιστορικός Ηρόδοτος μας λέει ότι τα πλοία του Ξέρξη μπλόκαραν το στενό και οι άντρες του κάθονταν στο κουπί όλη τη νύχτα. Το πρωί, ένα τμήμα του ελληνικού στόλου υποδύθηκε ότι διαφεύγει. Οι Πέρσες τους κυνήγησαν, πιστεύοντας ότι θα τους εξολοθρεύσουν. Μόλις ο περσικός στόλος εγκλωβίστηκε μέσα στο στενό πέρασμα, ο Ελληνικός στόλος γύρισε και επιτέθηκε, ενώ ο υπόλοιπος ελληνικός στόλος τους πλαγιοκόπησε.
Πρόσφατες αρχαιολογικές ανακαλύψεις απέδειξαν ότι η ηγεσία του Θεμιστοκλή στην εποχή της ειρήνης ήταν εξίσου μεγάλη με τη ηγεσία του στον πόλεμο. Μια ανασκαφή στον Πειραιά από το Δανέζικο Ινστιτούτο έχει αποκαλύψει τα υπόστεγα που στέγαζαν τα Αθηναϊκά πολεμικά πλοία, που ονομάζονταν «τριήρεις» λόγω των τριών επιπέδων κωπηλατών τους.
Ο Bjorn Lovén, ο οποίος ηγείται της ανασκαφής, βρήκε ποτήρια στα θεμέλια των υπόστεγων, τα οποία, λέει, χρονολογούνται δύο δεκαετίες πριν ή μετά τη ναυμαχία. Ο κ. Lovén πιστεύει ότι «είναι πολύ πιθανό» ότι τα υπόστεγα ήταν μέρος ενός προγράμματος εκσυγχρονισμου και αναβάθμισης εξοπλισμού που οργάνωσε ο Θεμιστοκλής τρία χρόνια πριν από τη ναυμαχία, αφού είχε ανακαλυφθεί μια ιδιαίτερα πλούσια φλέβα ασημιού στα κρατικά ορυχεία της Αθήνας στο Λαύριο.
Οι ανακαλύψεις του κ. Lovén, οι οποίες θα αποτελέσουν μέρος μιας επετειακής έκθεσης της ναυμαχίας της Σαλαμίνας στο Ελληνικό Ναυτικό Μουσείο τον Σεπτέμβριο, ενισχύουν τις αρετές του Θεμιστοκλή ως όχι μόνο στρατιωτικού ηγέτη αλλά και ως οραματιστή πολιτικού που δημιούργησε το αθηναϊκό πολεμικό ναυτικό και ενίσχυσε την Αθηναϊκή Δημοκρατία. «Όλες οι κοινωνικές τάξεις κωπηλάτησαν και πολέμησαν στις τριήρεις στη Μάχη της Σαλαμίνας. Πιστεύω ακράδαντα ότι αυτή η μέγιστη μάχη δημιούργησε έναν εξαιρετικά ισχυρό δεσμό μεταξύ της πλειονότητας των πολιτών της Αθήνας. Έτσι θα μπορούσε το πολεμικό ναυτικό να αναρριχηθεί στη ραχοκοκαλιά της Αθηναϊκής δημοκρατίας », γράφει ο κ. Lovén σε ερευνητικό έγγραφο που δημοσιεύθηκε το φθινόπωρο.
Καθώς από την Αθήνα περάσαμε σε μεταγενέστερες αυτοκρατορίες – Μακεδονία, Ρώμη, Βυζάντιο – το Αιγαίο συνέχισε να σηματοδοτεί τα αποτελεσματικά σύνορα μεταξύ Ευρώπης και Ασίας. Αυτή η γεωπολιτική γραμμή άμυνας είναι αδρανής από το 1923, όταν η Συνθήκη της Λωζάνης έθεσε τα σύνορα της σύγχρονης Ελλάδας και της Τουρκίας. Αλλά τώρα επανήλθε στη ζωή, σαν μια υποθαλάσσια τεκτονική πλάκα, καθώς η Τουρκία προσπαθεί να ωθήσει τα θαλάσσια σύνορά της βαθιά στη Μεσόγειο.
«Δεν θυμούνται τη Σαλαμίνα; Δεν θα μπορούσαν οι Ευρωπαίοι να μας ενισχύσουν για την προστασία τους από τότε; »
Το κίνημα των προσφύγων από την Ασία και την Αφρική ήταν ένα άλλο σημείο ανάφλεξης. Τον Μάρτιο, η τουρκική κυβέρνηση ανέστρεψε μια μακροχρόνια πολιτική και ενθάρρυνε τους αιτούντες άσυλο να περάσουν από τα Ελληνικά σύνορα στην ΕΕ. Η πολιτική αυτή έγινε δεκτή με ενθουσιασμό στην Τουρκία, όπου η κοινή γνώμη έχει βαρεθεί με περίπου 4 εκατομμύρια πρόσφυγες, αλλά αποτέλεσε σφήνα στις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας και προκάλεσε συμπάθεια –και κάποια συνοριακή βοήθεια από τους ευρωπαίους – για την Ελλάδα.
Όταν η παγκόσμια οικονομική κρίση χρεοκόπησε την Ελλάδα το 2010, οι εταίροι της ευρωζώνης Ενέκριναν δάνεια έκτακτης ανάγκης υπό την αυστηρή προϋπόθεση ότι η Ελλάδα θα εξισορροπούσε τον προϋπολογισμό της. Εκείνη την εποχή, ένας πρώην αρχηγός της Πολεμικής Αεροπορίας, του οποίου η σύνταξη μειώθηκε στο μισό χάρη στις περικοπές του προϋπολογισμού, μου είπε: «Δεν θυμούνται τη Σαλαμίνα; Δεν θυμούνται τον Μαραθώνα; Δεν αξίζει να αξιολογηθούν σήμερα αυτοί οι πόλεμοι; Δεν θα μπορούσαν οι Ευρωπαίοι να μας ενισχύσουν επιπλέον για την προστασία τους τότε; “
Αυτή η άποψη είναι ευρέως διαδεδομένη στην Ελλάδα, ειδικά σήμερα, όταν η χώρα ξοδεύει τόσα πολλά για την αποπληρωμή των Δυτικών πιστωτών της όσο και για την άμυνα. Τώρα, όπως το 480 π.Χ., οι Έλληνες αντιμετωπίζουν έναν αριθμητικά ανώτερο εχθρό. Ενάντια στο νεώτερο στόλο φρεγάτων της Τουρκίας, η Ελλάδα αντιπαρατάσσει πλοία ηλικίας έως 50 ετών. Σε αντίθεση με τον Θεμιστοκλή, η σημερινή κυβέρνηση δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά ένα πρόγραμμα εξοπλισμών. Τον Ιούλιο, μια συμφωνία για την αγορά δύο υπερσύγχρονων γαλλικών φρεγάτων έναντι 3,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων ακυρώθηκε ως υπερβολικά ακριβή.
Σήμερα το ιστορικό «στενό της Σαλαμίνας» είναι μια βιομηχανική ζώνη, με ναυπηγεία και τερματικούς σταθμούς εμπορευμάτων. Από τη μία πλευρά βρίσκεται η κύρια ναυτική βάση της Ελλάδας, από την άλλη, η μονάδα επεξεργασίας λυμάτων της Αθήνας. Μόνο στο νησί της Σαλαμίνας υπάρχει ένα ίχνος της μάχης: Ένα χάλκινο άγαλμα δύο πολεμιστών, που ανεγέρθηκε το 2006, στέκεται στο ανάχωμα όπου οι νεκροί ήρωες θάφτηκαν το 480 π.Χ. Όμως η Ελλάδα καταφέρνει να επενδύσει μερικά από τα χρήματά της όπου βρίσκεται η δόξα της. Προς τιμήν της επετείου, το νησί της Σαλαμίνας, το οποίο έδωσε το όνομα στη ναυμαχία, απαλλάσσεται από τον λογαριασμό του νερού της ΕΥΔΑΠ ύψους 3 εκατομμυρίων δολαρίων που δεν μπορούσε να αποπληρώσει ο δήμος!
Θερμά συγχαρητήρια στον συγγραφέα κύριο Ψαρόπουλο: Mr. Psaropoulos is an independent journalist based in Athens. He is the Southeast Europe correspondent for Al Jazeera. His blog is www.thenewathenian.com.