Μέχρι σήμερα έχουμε αντέξει πολλά. Από τις φραπελιές και τα μπαζούκας που κράδαιναν δημοσιογράφοι, μέχρι τα παρατράγουδα της Αννίτας Πάνια και τις τουρκικές σαπουνόπερες. Θα το αντέξουμε λοιπόν και το «Βig Βrother» της… νέας εποχής, που μετά βεβαιότητος ξεπερνά σε αθλιότητα όλα τα προηγούμενα.
Από τον Δημήτρη Ριζούλη
«δημκρατία»
Το ζητούμενο δεν είναι ότι όλο το μιντιακό σύστημα διαφημίζει τέτοια υποπροϊόντα ούτε πόσοι πέφτουν στην παγίδα να τα παρακολουθήσουν στο ξεκίνημά τους. Το πρόβλημα αρχίζει από τα πρόσωπα που ορίζουν τη φύση των προγραμμάτων που δείχνει η τηλεόραση: την ποιότητά τους, τη στόχευση, το κοινό στο οποίο θέλουν να απευθυνθούν, τα μηνύματα που θέλουν να περάσουν και το «μείγμα» προϊόντος – οικονομικού οφέλους.
Η πράξη απέδειξε ότι τα ελληνικά κανάλια υπολογίζουν μόνο το χρήμα. Γι’ αυτό υπάρχει εδώ και χρόνια αυτό το κατάντημα. Η ενημέρωση είναι ανύπαρκτη (εξαντλείται στις πολύ πρωινές εκπομπές, αφού τα δελτία ειδήσεων ασχολούνται κυρίως με εγκλήματα, θρίλερ, εντυπωσιακές εικόνες και lifestyle θεματολογία), οι ελληνικές παραγωγές είναι ελάχιστες (και αρκετές κάτω του μετρίου), με αποτέλεσμα να κυριαρχούν τα ριάλιτι που αναπαράγουν ξένες συνταγές.
Η τηλεόραση έχει μετατραπεί στην Κατίνα της γειτονιάς. Ασχολείται με τσακωμούς, διαζύγια, παράνομες σχέσεις, ακρότητες και μετατρέπει σε σταρ λίγων ημερών ανθρώπους που θα έκαναν τα πάντα για λίγα λεπτά δημοσιότητας. Αυτό το αποκρουστικό μοντέλο κυριαρχεί και πολλαπλασιάζεται, πλην ελαχίστων φωτεινών εξαιρέσεων, μια στο τόσο.
Το «Βig Βrother» ήταν η φυσική συνέχεια, ίσως το κερασάκι στην τούρτα. Η παραγωγή του Σκάι επέλεξε ανθρώπους-καρικατούρες, με εμφανή ψυχολογικά και άλλα προβλήματα, που κλείστηκαν σε ένα σπίτι με έναν σκοπό: να ξεκατινιαστούν για να γελάνε όλοι οι υπόλοιποι. Βασικό κομμάτι στο «παζλ» ένας τρανσέξουαλ 18χρονος και ένας «ακτιβιστής» των γκέι, έτσι για να δέσει το γλυκό και να προωθηθεί και η ατζέντα της «διαφορετικότητας». Μαζί τους ένας μετανάστης, μια Αλβανίδα, μια Ρουμάνα, διάφοροι «σφίχτηδες» μπρατσαράδες και μια υπέρβαρη χωρίς καμία αίσθηση της εμφάνισής της.
Είναι αυτή η ελληνική κοινωνία; Αποτυπώνει αυτή η σύνθεση των ακροτήτων την πατρίδα μας; Σε καμία περίπτωση. Στην πραγματική ζωή υπάρχουν παιδιά που παλεύουν για το μεροκάματο, σπουδάζουν με πολύ κόπο και στερήσεις, αγωνιούν για το μέλλον τους (και δεν ενδιαφέρονται μόνο αν πέτυχε η αποτρίχωση), ασχολούνται με τα κοινά, έχουν χόμπι, ελπίζουν σε έναν καλύτερο κόσμο. Πόσο μακριά είναι όλα αυτά από τις γελοιότητες που βλέπουμε στους τηλεοπτικούς μας δέκτες;
Δεν είναι όμως μόνο το «Βig Βrother». Είναι τα ριάλιτι μόδας, τα ριάλιτι μοντέλων με τις εξευτελιστικές δοκιμασίες, αυτά της μαγειρικής (που εστιάζουν σε προσωπικές αντιπαραθέσεις), τα ριάλιτι επιβίωσης που βγάζουν στη φόρα τα πιο άγρια ανθρώπινα ένστικτα κ.λπ. Ο Σκάι μπορεί να είναι όντως πρωταθλητής στη διακίνηση σκουπιδιών, όμως και τα άλλα κανάλια δεν πάνε πίσω.
Επανέρχομαι όμως στον αρχικό προβληματισμό. Ποιος αποφασίζει να προωθήσει μαζικά στον βωμό του χρήματος ό,τι πιο ευτελές κυκλοφορεί στην παγκόσμια τηλεόραση; Οι καναλάρχες. Σε αυτούς πρέπει να αναζητήσουμε την ευθύνη. Νιώθουν άραγε το χρέος που έχουν έναντι της ελληνικής κοινωνίας; Κατανοούν ότι εκπαιδεύουν γενιές και γενιές με βάση τις επιλογές που κάνουν; Αντιλαμβάνονται την επίπτωση που έχουν οι αποφάσεις τους στην πορεία της χώρας, τόσο πολιτικά όσο και κοινωνικά; Είναι περήφανοι για αυτά που έχουν… προσφέρει έως σήμερα; Όταν πουλάς μέσω της τηλεόρασης ή των εφημερίδων βρομιές, τι διαφορά έχεις από τον εστιάτορα που σερβίρει σάπια κρέατα και δηλητηριάζει κόσμο; Αν υπολογίζεις για θεό σου το χρήμα, πόσο απέχεις από τον έμπορο που σπρώχνει ναρκωτικά; Σας μοιάζουν υπερβολικές αυτές οι συγκρίσεις; Απλά σκεφτείτε πόσοι μπορεί να έχουν οδηγηθεί στην αυτοκτονία ή στα ψυχικά προβλήματα εξαιτίας της τηλεόρασης. Και πόσοι άλλοι έχουν επηρεαστεί αρνητικά από τα πρότυπα που προβάλλονται κατά κόρον.
Οι καναλάρχες και οι εκδότες πρέπει να έχουν κώδικα τιμής. Δεν κάνουν μια δουλειά. Δεν τρέχουν μια μπίζνα. Έχουν συγκεκριμένο καθήκον και είναι υπόλογοι των πράξεών τους. Ασκούν λειτούργημα με επίπτωση σε εκατομμύρια ανθρώπους. Αν ενημερώνουν ανεύθυνα ή προπαγανδίζουν ψευδόμενοι, αποτελούν απειλή για τη δημοκρατία. Αν παίζουν βρόμικα πολιτικά παιχνίδια, πρέπει να ελέγχονται από τη Δικαιοσύνη ή από ανεξάρτητα όργανα. Αν προωθούν υποπροϊόντα κοινωνικού εκφυλισμού ή αποχαύνωσης, θα έπρεπε να λογοδοτούν.
Θεσμικό πλαίσιο για όλα τα παραπάνω δεν υπάρχει ούτε είναι εύκολο να δημιουργηθεί γιατί παραπέμπει σε λογοκρισία και περιορισμό της ελεύθερης έκφρασης. Αρα, τι μένει; Η προσωπική ευθύνη και η συνείδηση. Μαζί με κάποιους βασικούς κανόνες που τώρα είτε δεν υπάρχουν είτε δεν τηρούνται. Το ΕΣΡ μοιάζει κι αυτό καρικατούρα… σαν τους παίκτες του «Βig Βrother».
Ιδού λοιπόν το ερώτημα. Έχουν συνείδηση οι καναλάρχες και οι εκδότες; Πότε θα αντιληφθούν τις ευθύνες τους για την κατρακύλα αυτού του τόπου; Έχει κανείς το ηθικό ανάστημα να βάλει φρένο;