«Κίτρινη προειδοποίηση» στην Ανατολική Μεσόγειο

Ήδη η Αθήνα έχει κατανοήσει ότι ο πιο αξιόπιστος σύμμαχός της είναι η Γαλλία και το πιθανότερο εντός του πρώτου 15ημέρου του Ιουλίου να πραγματοποιηθεί συνάντηση του Υπουργού Άμυνας της Ελλάδος Νίκου Παναγιωτόπουλου με τη Γαλλίδα ομόλογό του Φλοράνς Παρλί, προκειμένου να πέσουν οι τελικές υπογραφές για την αγορά και ένταξη στο Πολεμικό Ναυτικό των δύο υπερσύγχρονων γαλλικών φρεγατών Βelh@rra

Η παρενόχληση γαλλικών πολεμικών πλοίων από τουρκικές φρεγάτες στις 10 Ιουνίου 2020 στην Ανατολική Μεσόγειο ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι στις ήδη τεταμένες σχέσεις Άγκυρας – Παρισίου. Η Γαλλία ισχυρίστηκε ότι τα τουρκικά πολεμικά πλοία «έριξαν» τρεις φορές τα ραντάρ στο Courbet, ένα από τα γαλλικά πολεμικά πλοία που αναπτύχθηκαν στα ύδατα της Ανατολικής Μεσογείου. Το περιστατικό αυτό δεν πέρασε απαρατήρητο και αναπάντητο από τη Γαλλία και σηματοδότησε μια νέα ραγδαία επιδείνωση στις σχέσεις μεταξύ των δυο χωρών.
Την Τρίτη 30 Ιουνίου, η μόνιμη αντιπρόσωπος της Γαλλίας στο NATO Muriel Domenach γνωστοποίησε στον Γενικό Γραμματέα της Συμμαχίας, Γενς Στόλτενμπεργκ, την αποχώρηση της χώρας της από τη ναυτική επιχείρηση Sea Guardian στη Μεσόγειο. Η Άγκυρα όχι μόνο δεν σώπασε αλλά πέρασε με θράσος στην αντεπίθεση, απαιτώντας από τη Γαλλία να απολογηθεί «άνευ όρων» για το περιστατικό. Η γαλλο-τουρκική αντιπαράθεση προκαλεί ήδη τριγμούς στους κόλπους του ΝΑΤΟ, που χαϊδεύει μαζί με τη Γερμανία τον Τούρκο πειρατή της Ανατολικής Μεσογείου. Η θαλάσσια όμως αυτή περιοχή αποτελούσε από την αρχαιότητα το «φυσικό» γήπεδο του Ελληνισμού και η προσπάθεια της Άγκυρας να την μετατρέψει μέσα σε λίγα χρόνια σε τουρκική λίμνη εμπεριέχει μια δόση αλαζονείας.
Μια ελληνογαλλική ναυτική συμμαχία με την υποστήριξη της Αιγύπτου είναι ικανή να σταθεί ανάχωμα στη βουλιμία του Ερντογάν. Σε ένα άλλο επίπεδο, ΗΠΑ και Ρωσία έχουν τα δικά τους αντικρουόμενα συμφέροντα και με την καχυποψία να μεγαλώνει, όλα συναινούν σε μια διαρκή «κίτρινη προειδοποίηση» ενόψει θερμού επεισοδίου.
Ήδη η Αθήνα έχει κατανοήσει ότι ο πιο αξιόπιστος σύμμαχός της είναι η Γαλλία και το πιθανότερο εντός του πρώτου 15ημέρου του Ιουλίου να πραγματοποιηθεί συνάντηση του Υπουργού Άμυνας της Ελλάδος Νίκου Παναγιωτόπουλου με τη Γαλλίδα ομόλογό του Φλοράνς Παρλί, προκειμένου να πέσουν οι τελικές υπογραφές για την αγορά και ένταξη στο Πολεμικό Ναυτικό των δύο υπερσύγχρονων γαλλικών φρεγατών Βelh@rra.
Όπως αναφέρουν ελλαδικά ΜΜΕ, το «deal» της απόκτησης των φρεγατών – οι οποίες θα ενισχύσουν σημαντικά τον Ελληνικό Στόλο σε μία περίοδο κλιμάκωσης της προκλητικότητας από την Άγκυρα – θα περιλαμβάνεται σε μία ευρύτερη συμφωνία αμοιβαίας στρατηγικής και αμυντικής συνεργασίας Ελλάδας – Γαλλίας.
Αυτό που ενόχλησε την Άγκυρα
Από την πλευρά της η Τουρκία βλέπει επίσης με εχθρότητα την επέκταση των συνεργασιών ασφαλείας της Γαλλίας με τους στρατηγικούς αντιπάλους της σε Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική όπως την Αίγυπτο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Η Γαλλία είναι ο τρίτος μεγαλύτερος προμηθευτής όπλων της Αιγύπτου και διατηρεί ναυτική βάση στα ΗΑΕ. Η συνεργασία της Γαλλίας με την Αίγυπτο και τα ΗΑΕ για τη στήριξη του Στρατάρχη Χαφτάρ και του LNA στην ανατολική Λιβύη ενάντια στο GNA του Σάρατζ της δυτικής Λιβύης, που υποστηρίζεται από την Τουρκία, θεωρείται ως αναπόσπαστο μέρος της γαλλικής πολιτικής για τον περιορισμό της τουρκικής επιρροής σε ολόκληρη τη λεκάνη της Μεσογείου. Η απόκτηση, μάλιστα, από την TOTAL σημαντικών κοιτασμάτων πετρελαίου στην Ανατολική Λιβύη ένα μήνα μετά τη συνεργασία της με την ENI στην Κυπριακή ΑΟΖ εκνεύρισε ακόμη περισσότερο την Τουρκία.
Υπενθυμίζεται ότι τον Ιανουάριο του 2019, μετά την έναρξη γεωτρήσεων στην Κυπριακή ΑΟΖ, η γαλλική φρεγάτα FS Aconit πραγματοποίησε τριήμερη άσκηση με την Κύπρο, ενώ τον Μάιο έπεσαν οι υπογραφές με τη Λευκωσία για τον ελλιμενισμό των πολεμικών πλοίων της Γαλλίας στη ναυτική βάση Μαρί ως απάντηση στην ανακοίνωση της Τουρκίας ότι θα στείλει ξανά γεωτρύπανα στην κυπριακή ΑΟΖ.
Τα 3 θαλάσσια μέτωπα
Τα τελευταία χρόνια, η Τουρκία έχει αναπτύξει το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», με στόχο την προστασία όλων των θαλάσσιων δικαιωμάτων και πολιτικών συμφερόντων της σε τρεις θάλασσες. Τον Μάρτιο, η Άγκυρα πραγματοποίησε τις μεγαλύτερες θαλάσσιες ασκήσεις ταυτόχρονα με περισσότερα από 100 στρατιωτικά σκάφη στις τρεις θάλασσές της: τη Μεσόγειο, το Αιγαίο και τη Μαύρη Θάλασσα. Οι ασκήσεις ονομάζονται επίσης «Γαλάζια Πατρίδα». Η τουρκική προπαγάνδα διαμηνύει ότι τα πρόσφατα γεγονότα στην Ανατολική Μεσόγειο αποδεικνύουν τη βελτίωση του ναυτικού στόλου της χώρας, που κατάφερε να αποτρέψει τα σχέδια περιφερειακών δυνάμεων όπως της Ελλάδας, της Κύπρου, της Αιγύπτου και άλλων δυνάμεων.
Το τουρκικό ναυτικό και η ίδια η Άγκυρα όντως διεκδικεί να καταστεί μια από τις δέκα ναυτικές δυνάμεις του κόσμου, σχεδιάζοντας και κατασκευάζοντας τις δικές της φρεγάτες ανάμεσα σε άλλες 20 ναυτικές υπερδυνάμεις. Ενώ η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ για περισσότερες από έξι δεκαετίες, υπό την ηγεσία του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, η Άγκυρα κατάφερε να αναπτύξει την εγχώρια στρατιωτική της ικανότητα. Όσον αφορά το γεωτρητικό πρόγραμμα στην Κυπριακή ΑΟΖ αλλά και τη Λιβύη, επιχείρησε και πέτυχε σε σημαντικό βαθμό να αλλάξει τους συσχετισμούς και τις ισορροπίες δυνάμεων. Αφού αμφισβήτησε τις ενέργειες και διεκδικήσεις της Κυπριακής Δημοκρατία με τα γεωτρύπανα που συνόδευαν πολεμικά πλοία, παράλληλα διαφοροποίησε την πορεία του εμφυλίου πολέμου στη Λιβύη, αναπτύσσοντας ναυτικές δυνάμεις στην Ανατολική Μεσόγειο, παρέχοντας την πρόσφατα αναπτυγμένη τεχνολογία drone στην υπηρεσία της κυβέρνησης της Τρίπολης.
Στρατιωτικές δαπάνες Τουρκίας – Ελλάδας – Κύπρου
Σε αντίθεση με Ελλάδα και Κύπρο, όπου οι στρατιωτικές δαπάνες συρρικνώνονται, από το 2007, οι δαπάνες της Τουρκίας για έρευνα και ανάπτυξη έχουν αυξηθεί σημαντικά, τριπλασιάζοντας τα προηγούμενα επίπεδα. Σύμφωνα με μελέτες που έγιναν από έναν κορυφαίο όμιλο της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας, το 2019 οι αμυντικές δαπάνες της Άγκυρας ξεπέρασαν το 1,2 δις δολάρια. Η Τουρκία διαθέτει επίσης έναν σημαντικό υποβρύχιο στόλο στην περιοχή. Εκτός από μια νέα σειρά φρεγατών και κορβέτες, γνωστό και ως το πρόγραμμα MILGEM, η τουρκική βιομηχανία όπλων έρχεται να προμηθεύσει τον στόλο με μια νέα σειρά τορπιλών, πυραύλων καθώς και εξοπλισμό για τορπίλες. Η εκπλήρωση αυτής της δέσμευσης για εκσυγχρονισμό του τουρκικού ναυτικού ήταν και μέρος του σχεδίου διαφήμισης/προώθησης της αμυντικής βιομηχανίας της Άγκυρας στο εξωτερικό για πωλήσεις.
Το Τουρκικό Πολεμικό Ναυτικό είχε μέχρι σήμερα 112 στρατιωτικά σκάφη, αλλά η Άγκυρα σχεδιάζει να προσθέσει συνολικά 24 νέα πλοία – τα οποία περιλαμβάνουν τέσσερεις φρεγάτες – πριν από την 100ή επέτειο της ίδρυσης της Τουρκικής Δημοκρατίας το 2023. Έπραξε, άραγε, κάτι ανάλογο η Αθήνα για τη συμπλήρωση των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση; Για την αμυντική θωράκιση της Κυπριακής Δημοκρατίας τα περιθώρια είναι περιορισμένα, όχι λόγω έλλειψης χρημάτων (εξάλλου αυτά σπαταλήθηκαν για άλλους σκοπούς), αλλά εξαιτίας της αδράνειας και της αδιαφορίας των εκάστοτε «πεφωτισμένων» ηγετών και κυβερνήσεων, που βάφτισαν «πατριωτικό ρεαλισμό» τον νεο-ραγιαδισμό. Το παιχνίδι στην Ανατολική Μεσόγειο δεν χάθηκε, αλλά μόλις άρχισε. Το ζήτημα είναι αν θέλουμε να είμαστε παίκτες ή θεατές με ό,τι αυτό συνεπάγεται την επόμενη μέρα.
Καχυποψία ΗΠΑ για Ρωσία
Από την αρχή του συριακού εμφυλίου πολέμου, η Μόσχα άρχισε να αυξάνει την παρουσία της εκεί, χτίζοντας μια μεσογειακή ναυτική δύναμη. Σε αντάλλαγμα για την υποστήριξη που έδωσε η Μόσχα στο καθεστώς Άσαντ στον εμφύλιο πόλεμο, η Δαμασκός επέτρεψε στη Μόσχα να έχει μεγαλύτερη πρόσβαση στη Μεσόγειο, χρησιμοποιώντας τα λιμάνια της χώρας για τις ναυτικές εγκαταστάσεις της.
Όμως, ενώ η Ρωσία έχει αυξήσει τις ναυτικές δυνάμεις της στην περιοχή, δεν βοήθησε τον Χαφτάρ της Λιβύης να διεκδικήσει την Τρίπολη, καθώς οι τουρκικές υποστηριζόμενες δυνάμεις τις διώχνουν αποτελεσματικά από το δυτικό τμήμα της χώρας. Την ανησυχία των ΗΠΑ για την αυξανόμενη ρωσική ναυτική παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο, «σε μιαν από τις πιο στρατιωτικοποιημένες ζώνες του κόσμου», εξέφρασε πριν από λίγες ημέρες ο Ναύαρχος James Foggo, επικεφαλής των Αμερικανικών Ναυτικών Δυνάμεων Ευρώπης και Αφρικής (NAVEUR), σε ένα σεμινάριο που διοργανώθηκε από το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών. Προειδοποίησε σε αυτό το πλαίσιο ότι η Μόσχα θα μπορούσε να ενισχύσει την κυριαρχία της στην περιοχή εάν της επιτραπεί να κερδίσει τη θέση της στη Λιβύη.
Μάριος Πούλλαδος