Η Ελληνο-ιταλική συμφωνία για τήη ΑΟΖ ουδόλως πρόκειται να αποτρέψει την τουρκική προκλητικότητα

*του Κ. Ν. Σταμπολή

ΧΩΡΙΣ νά ἀμφιβάλλουμε στό παραμικρό γιά τήν ἀναγκαιότητα καί χρησιμότητα τῆς Ἑλληνο-Ιταλικῆς συμφωνίας, πού ὑπεγράφη στίς 9 Ἰουνίου στήν Ἀθήνα γιά τόν καθορισμό θαλασσίων ζωνῶν στό Ἰόνιο καί τήν ἐπακόλουθη ἀνακήρυξη ΑΟΖ ἀπό τά δύο κράτη στήν περιοχή, ὀφείλουμε νά ἐπισημάνουμε ὅτι σέ ἀντίθεση μέ τήν διάχυτη εὐφορία πού ἐπικράτησε σέ ὅλο τό πολιτικό φάσμα, ἡ κίνηση αὐτή τῆς Ἀθήνας δέν πρόκειται οὐδόλως νά ἐπηρεάσει τήν τουρκική προκλητικότητα στό Αἰγαῖο καί στόν εὐρύτερο ἑλληνικό θαλάσσιο χῶρο. Ναί μέν ἡ συγκεκριμένη συμφωνία στέλνει ἕνα ἰσχυρό μήνυμα στήν Ἄγκυρα λόγω τοῦ ὅτι ἀναγνωρίζει τήν ἐπήρεια τῶν νήσων –μέ τό Διεθνές Δίκαιο τῆς Θάλασσας (UNCLOS) νά ἀναγνωρίζει στά νησιά αἰγιαλίτιδα ζώνη μέχρι τά 12 ναυτικά μίλια καί ΑΟΖ– πλήν ὅμως δέν συμβάλλει στήν δημιουργία ἀποτρεπτικοῦ κλίματος.
Ἡ ἐν λόγω συμφωνία εἶναι ἐξαιρετικά χρήσιμη διότι σέ μία μελλοντική διαπραγμάτευση, διμερῆ ἤ μέ τήν ἀρωγή διεθνοῦς διαιτητικοῦ ὀργάνου, ὑπάρχει πλέον τό προηγούμενο ὅτι στήν χάραξη τῶν ἐξωτερικῶν ὁρίων τῆς ΑΟΖ λαμβάνεται ὑπ’ ὄψη ἡ ἐπήρεια τῶν νήσων καί τό καθεστώς τῶν 12 νμ στά χωρικά ὕδατα, ὅπου παρά τό γεγονός ὅτι ἡ Ἑλλάδα δέν τά ἔχει ἀκόμα ἐπεκτείνει ἀπό τά ἰσχύοντα σήμερα 6νμ, ἔχει νομική ἰσχύ. Ὑπό αὐτή τήν ἔννοια ἡ ἑλληνο-ιταλική συμφωνία ἀποτελεῖ ἕνα πρῶτο βῆμα πρός τήν σωστή κατεύθυνση, δηλαδή τῆς ἐφαρμογῆς ἀπό τήν Ἑλλάδα τῶν προβλεπόμενων ἀπό τό Διεθνές Δίκαιο τῆς Θάλασσας, τό ὁποῖο ναί μέν τό ἐπικαλοῦντο κατά κόρον ὅλες οἱ κυβερνήσεις ἀλλά –διακατεχόμενες ἀπό μόνιμο φοβικό σύνδρομο– δέν τόλμησαν νά τό ἐφαρμόσουν προεξοφλώντας βίαιες τουρκικές ἀντιδράσεις.
Ὅμως δέν θά πρέπει νά ἔχουμε αὐταπάτες ὅτι ἡ ἑλληνο-ιταλική συμφωνία μπορεῖ νά δράσει ἀποτρεπτικά γιά τήν κλιμακούμενη ἐπιθετικότητα τῆς Ἄγκυρας, ἰδίως μετά τήν παράνομη καί σουρεαλιστική τουρκολιβυκή συμφωνία ὁριοθέτησης θαλασσίων ζωνῶν τοῦ Νοεμβρίου 2019, τίς παράνομες σεισμικές ἔρευνες ἀπό τήν Τουρκία ἐντός τῆς ἑλληνικῆς ὑφαλοκρηπίδας, καί τελευταῖα τήν ἀναγγελία γιά πετρελαϊκές ἔρευνες ἀπό τήν κρατική ἑταιρεία πετρελαίων τῆς Τουρκίας, τήν TPAO, τόσο νότια τῆς Κρήτης, ἐντός τῆς ἑλληνικῆς ΑΟΖ, ὅσο καί ἀνατολικά τῆς Ρόδου-Καρπάθου ἐντός τῆς ζώνης τῶν 12 νμ.
Ἐάν πράγματι ἡ Κυβέρνηση ἐπιθυμοῦσε νά στείλει ἰσχυρό μήνυμα ἀποτροπῆς πρός τήν Τουρκία δέν εἶχε παρά νά ἀξιοποιήσει τό γεγονός τῆς ὑπογραφῆς τῆς συμφωνίας ὁριοθέτησης μέ τήν Ἰταλία καί νά ὁρίσει ταυτόχρονα ἤ ἀμέσως μετά συντεταγμένες ΑΟΖ μέ Λιβύη, Αἴγυπτο καί Κύπρο, προχωρώντας οὐσιαστικά σέ ἀνακήρυξη ΑΟΖ σέ ὅλο τό Αἰγαῖο, τό Λιβυκό καί τό Μυρτῶο, ξεκαθαρίζοντας μιά γιά πάντα τόν χῶρο ναυτικῆς ἐπικυριαρχίας τῆς Ἑλλάδας.
Ναί μέν ἡ UNCLOS βάσει τοῦ ἄρθρου 83 προτρέπει τίς συνορεύουσες χῶρες νά διαπραγματευθοῦν μεταξύ τους γιά τόν καθορισμό τῶν θαλασσιῶν ζωνῶν, πλήν ὅμως δέν τίς ἀποτρέπει ἀπό τήν μονομερῆ διακήρυξη σέ περίπτωση ἀδυναμίας συμφωνίας. Σέ μία τέτοια περίπτωση προτρέπει τήν ἐπισπεύδουσα χώρα νά ὁρίσει ἕνα διεθνές διαιτητικό ὄργανο, στό ὁποῖο θά μπορεῖ νά προσφύγει τό θιγόμενο μέρος. Ὡς γνωστόν, ἡ Ἑλλάδα ἐπί σειρά ἐτῶν ἔχει ἐπιδιώξει μέ κάθε τρόπο συνεννόηση μέ τήν Αἴγυπτο, τή Λιβύη ἀλλά καί μέ τήν Τουρκία. Δυστυχῶς οἱ ἐπαφές αὐτές, κι ἐνίοτε διαπραγματεύσεις ἐπί χάρτου, δέν ἀπέδωσαν μέ τήν Ἑλλάδα νά μήν μπορεῖ πλέον νά περιμένει καί νά ἐξαρτᾶται κυριολεκτικά ἀπό τήν καλή θέληση τῶν γειτόνων της (ἡ ὁποία μόνο καλοπροαίρετη δέν εἶναι!)
Ὑπό τήν πίεση τῆς Τουρκίας ἀλλά καί τῆς Λιβύης πού ἐπιθυμοῦν νά σφετεριστοῦν ὁλόκληρα τμήματα τῆς ὑφαλοκρηπίδας μας, ἡ Ἑλλάδα νομιμοποιεῖται πλέον νά προχωρήσει μονομερῶς στόν καθορισμό τῆς ΑΟΖ της ἐπιθυμώντας, μέ βάση τό Διεθνές Δίκαιο, νά γνωστοποιήσει γιά τό πῶς αὐτή ἀντιλαμβάνεται τά ἐξωτερικά ὅρια τῆς ὑφαλοκρηπίδας της καί τόν συνεπακόλουθο καθορισμό τῆς ΑΟΖ της.
Βέβαια ἡ ἀνωτέρω θέση μας περί μονομεροῦς κήρυξης ΑΟΖ δέν βρίσκει καθόλου σύμφωνη τήν ἑλληνική πολιτική τάξη, καί ἰδιαίτερα τό ΥΠΕΞ, καθώς θεωροῦν ὅτι τό ὅλο ἐγχείρημα εἶναι ἄκρως ἐπικίνδυνο καί ἱκανό νά σύρει τήν χώρα σέ περιπέτειες. Ὅμως ἐδῶ πού ἔχουν φθάσει τά πράγματα μέ τήν Τουρκία νά ἀπειλεῖ συνεχῶς καί χωρίς περιστροφές μέ καθαρή εἰσβολή στά χωρικά μας ὕδατα, τί ἄλλο μᾶς μένει νά πράξουμε;
Ἡ δέ προσδοκία ὅτι σύντομα θά ἀκολουθήσει συμφωνία μέ τήν Αἴγυπτο γιά χάραξη θαλασσίων ζωνῶν καί γι’ αὐτό καί δέν χρειάζεται νά ἐπισπεύδουμε ἐμεῖς, δέν εὐσταθεῖ καθόλου. Καθότι τό Κάιρο, ἄν καί σφόδρα ἀντίθετο στήν τουρκική ἐπεκτατικότητα, ὅπως τή βιώνει στήν Λιβύη, δέν ἐπιθυμεῖ τήν ἀπόλυτο ρήξη μέ τήν Ἄγκυρα πού θά σηματοδοτοῦσε μιά συμφωνία μέ τήν Ἑλλάδα. Γιά αὐτό θά ἦτο ἀπείρως προτιμότερο ἡ Ἑλλάδα νά ἀναλάβει πρωτοβουλία ὁρίζοντας αὐτή τίς συντεταγμένες τῆς θαλάσσιας ὁριογραμμής μέ Αἴγυπτο, Κύπρο καί Λιβύη, βάσει τῶν προβλέψεων τῆς UNCLOS (καί μέ πλήρη ἐπήρεια τοῦ Καστελλόριζου), ὁρίζοντας ταυτόχρονα ὡς ἐπιδιαιτητή τό Ναυτικό Δικαστήριο τοῦ Ἁμβούργου (δηλ. τό International Tribunal for the Law of the Sea), τό ὁποῖο καί ἀναγνωρίζεται ἀπό τόν ΟΗΕ (Ἄρθρο 283 τῆς UNCLOS) ὡς τό κατ’ ἐξοχήν ἁρμόδιο ὄργανο γιά ἐπίλυση διαφορῶν πού πηγάζουν ἀπό τήν ἐφαρμογή της. Ἔτσι, ἡ Ἑλλάδα θά ἀνακτοῦσε ἐπιτέλους τήν πρωτοβουλία τῶν κινήσεων ἀφοῦ θά ἔστελνε ἕνα ξεκάθαρο μήνυμα στήν διεθνῆ κοινότητα γιά τό πῶς ἀντιλαμβάνεται τόν ἐθνικό θαλάσσιο χῶρο της καί ἡ Αἴγυπτος θά ἔβγαινε ἀπό τήν δύσκολη θέση ρήξης μέ τό καθεστώς Ἐρντογάν. Ἡ δέ προσφυγή στό Ἁμβοῦργο πού θά ἀκολουθοῦσε (ἀπό Αἴγυπτο καί Λιβύη κ.λπ.) θά ἐπικεντρώνετο στόν ἐπακριβῆ καθορισμό τῶν θαλασσίων συνόρων μέ συντεταγμένες, καί βάσει ἀμοιβαίων μικροπαραχωρήσεων τῶν δύο μερῶν στά σημεῖα, ὡς εἴθισται (ὅπως ἐξ ἄλλου ἔγινε καί στήν περίπτωση τῆς Ἰταλίας.)
Παράλληλα μέ τήν ἀνωτέρω περί ΑΟΖ κίνηση, ἡ κυβέρνηση θά μποροῦσε νά προχωρήσει μέ Προεδρικό Διάταγμα στήν ἐπέκταση τῶν χωρικῶν ὑδάτων στά 12 νμ στά παράλια τοῦ συνόλου τῆς ἠπειρωτικῆς Ἑλλάδας ἀλλά καί σέ Κρήτη, Ρόδο, Κάρπαθο καί Κάσο κ.λπ. (ἀφοῦ θά ἔχει ὁρίσει προηγουμένως τίς ἀπαιτούμενες γραμμές βάσης) καί ταυτόχρονα νά ἀνακοινώσει τήν διεξαγωγή σεισμογραφικῶν ἐρευνῶν σέ ὅλο τό εὖρος καί πλάτος τοῦ ἑλληνικοῦ θαλάσσιου χώρου, στέλνοντας μέ αὐτόν τόν τρόπο ἕνα ἀκόμα πραγματικά ἰσχυρό μήνυμα ἀποτροπῆς. Ὅλα τά ἄλλα εἶναι ἡμίμετρα καί δέν συνιστοῦν πειστικές ἀντιδράσεις μπροστά στίς συνεχεῖς καί ἀπροκάλυπτες ἐχθρικές κινήσεις τῆς Ἄγκυρας. Μέ τήν Ἀθήνα ἐδῶ καί χρόνια νά ἀκολουθεῖ ἀπαρέγκλιτα μία κατευναστική πολιτική ἔναντι τῆς Τουρκίας, τό μόνο πού ἔχει καταφέρει εἶναι νά κλιμακώσει στό ἔπακρον τήν τουρκική προκλητικότητα καί τήν ἔμπρακτη πλέον ἀμφισβήτηση ἀπό αὐτήν τοῦ ἑλληνικοῦ θαλάσσιου χώρου.
*Πρόεδρος καί Ἐκτελεστικός Διευθυντής τοῦ Ἰνστιτούτου Ἐνέργειας ΝΑ Εὐρώπης (ΙΕΝΕ)
εφημερίδα «ΕΣΤΙΑ»