Μεγάλη Του Γένους Σχολή – Το αρχαιότερο σε λειτουργία εκπαιδευτικό ίδρυμα του Ελληνισμού

Η Μεγάλη του Γένους Σχολή (τουρκικά: Fener Rum Erkek Lisesi) είναι το αρχαιότερο σε λειτουργία εκπαιδευτικό ίδρυμα του Ελληνισμού. Επανιδρύθηκε μετά την Άλωση Κωνσταντινουπόλεως (ως συνέχεια της Οικουμενικής Πατριαρχικής Σχολής που ιδρύθηκε τον 4ο αιώνα από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο) από τον Πατριάρχη Γεννάδιο Σχολάριο, ο οποίος κάλεσε τον Θεσσαλονικέα φιλόσοφο Ματθαίο Καμαριώτη και του ανέθεσε την ανασυγκρότηση της διαλυμένης Πατριαρχικής Ακαδημίας.

Αποτελεί ουσιαστικά την ιστορική συνέχεια της Πατριαρχικής Σχολής ή Πατριαρχικής Ακαδημίας ή Μεγάλου Βήματος που ιδρύθηκε τον 9ο αιώνα.
Από τη σύστασή της έως το έτος 1803 η Πατριαρχική Ακαδημία στεγάζεται σε διάφορα οικήματα του Φαναρίου. Το έτος 1804 η Σχολή μεταφέρεται στο μέγαρο του Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου στην Ξηροκρήνη (Κουρούτσεσμε) όπου και λειτούργησε έως το 1825. Τότε επανήλθε στην αρχική της έδρα στο Φανάρι και μεταφέρθηκε εκ νεόυ στην Ξηροκρήνη από το έτος 1837 έως το 1849. Τη χρονία εκείνη εγκαταστάθηκε οριστικά στο Φανάρι.
Χάρη στις δωρεές του Γεωργίου Ζαρίφη, των πατέρων της Ιεράς Μονής Βατοπεδίου, καθώς κι άλλων δωρητών, στις 30 Ιανουαρίου 1880 εορτή των Τριών Ιεραρχών, τοποθετείται ο θεμέλιος λίθος ενός επιβλητικού ως έμελλε να είναι κτιρίου, που δεσπόζει επί του Κερατίου Κόλπου, στην συνοικία του Μουχλίου και πλησίον του ομωνύμου ναού της Παναγίας. Αρχιτέκτονας ο Κωνσταντίνος Δημάδης.
Τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν από τον Πατριάρχη Ιωακείμ Γ΄ στις 12 Σεπτεμβρίου 1882.
Από τότε, μέχρι και το 1821 (οπότε και έκλεισε για 4 συνεχόμενα έτη) άλλαξε αρκετές τοποθεσίες. Το 1825 ξεκινάει πάλι να λειτουργεί αλλάζοντας την ονομασία της από “Πατριαρχική Ακαδημία” σε “Μεγάλη του Γένους Σχολή”, την οποία και διατηρεί μέχρι σήμερα.
Από το 1454 λειτουργεί σχεδόν αδιαλείπτως, παρέχοντας υψηλού επιπέδου μόρφωση στους Έλληνες και όχι μόνο μαθητές της. Μεταξύ των αποφοίτων της περιλαμβάνονται οι γόνοι των διαπρεπών Φαναριώτικων οικογενειών, πλήθος πατριαρχών και Ορθοδόξων Ιεραρχών, υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι της Υψηλής Πύλης (ακόμη και Τούρκοι) μέχρι και πολιτικοί του Νέου Ελληνικού κράτους. Σήμερα λειτουργεί ως σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Στα 500 χρόνια λειτουργίας του άλλαξε αρκετές φορές έδρα. Αρχικά λειτουργούσε εντός του Πατριαρχείου, που την εποχή εκείνη στεγαζόταν στο ναό των Αποστόλων και στην Παμμακάριστο. Κατά καιρούς λειτούργησε σε διάφορες οικίες στο Φανάρι ή στα χωριά του Βοσπόρου. Το πότε έπαψε να λειτουργεί είναι ένα θέμα ανοικτό για τη σύγχρονη έρευνα.

Η επανίδρυση της σχολής
Το 1661 ο Μανωλάκης Καστοριανός επανίδρυσε την Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης, για την οποία όχι μόνο αγόρασε ειδικό κτίριο στο Φανάρι, αλλά ανέλαβε να χρηματοδοτεί και τρεις δασκάλους. Όμως η χρονολογία αυτή κρίνεται ως επισφαλής από τη νεώτερη έρευνα: συγκεκριμένα ο Παρανίκας στηρίχθηκε σε μια επιστολή του Ευγένιου Γιαννούλη προς τον Μανωλάκη Καστοριανό στην οποία υπάρχει η χρονολογία αυτή, η οποία είναι μεταγενέστερη προσθήκη πιθανότατα με το ίδιο χέρι και είναι λανθασμένη και αμφίβολη. Βρίσκεται μετά την προσφώνηση και όχι στο τέλος της επιστολής.
Επί πατριαρχίας Ιωακείμ Γ’ αποφασίστηκε η ανέγερση μεγαλοπρεπούς κτιρίου, κοντά στην έδρα του Πατριαρχείου, που θα φιλοξενούσε τη Σχολή. Υπό τη διεύθυνση του Έλληνα αρχιτέκτονα Κωνσταντίνου Δημάδη οι εργασίες ολοκληρώθηκαν μέσα σε μια διετία (1881-1883). Η κατασκευή του κόστισε 17.210 Οθωμανικές λίρες και το κτηριακό συγκρότημα αποτελεί σήμα κατατεθέν του Κερατίου κόλπου, σύμβολο της χρυσής περιόδου του Ελληνισμού της Πόλης.
Αποκαλείται δε συχνά από τους ντόπιους Κόκκινο Κάστρο ή Κόκκινο Σχολείο λόγω του χαρακτηριστικού σχεδίου και χρώματός του. Σήμερα, είναι το δεύτερο μεγαλύτερο εκπαιδευτικό ίδρυμα στην περιοχή.
Το 1952 και 1958 η Μεγάλη του Γένους Σχολή απέκτησε δύο ακίνητα, ένα μέσω δωρεάς και ένα μέσω αγοράς. Η απόκτηση του ακινήτου αμφισβητήθηκε από το Δημόσιο Ταμείο (Hazine) της Τουρκίας και μέσω Τουρκικού δικαστηρίου δικαιώθηκε επικαλούμενος απόφαση του Ανώτερου Ακυρωτικού Δικαστηρίου το 1974 κατά την οποία ιδρύματα της μειονότητα δεν μπορούν να αποκτούν ακίνητα. Το 1996 έγινε προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και η Μεγάλη του Γένους Σχολή δικαιώθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2007. Με την απόφαση αυτή η Τουρκία υποχρεώθηκε να επιστρέψει τα ακίνητα και να καταβάλει αποζημίωση 890.000 ευρώ και 20.000 ευρώ για τα δικαστικά έξοδα.
Σύντομο ιστορικό της Μεγάλης του Γένους Σχολής, προ της Αλώσεως
Η σημερινή Μεγάλη του Γένους Σχολή θεωρείται:
Ότι είναι η συνέχεια της Οικουμενικής Πατριαρχικής Σχολής που ίδρυσε ο Μέγας Κωνσταντίνος…
Ότι βελτίωσε τις συνθήκες διδαχής ο αυτοκράτορας Ηράκλειος…
Ότι επί αυτοκράτορα Σέργιου έτυχε νέου εκπαιδευτικού προγράμματος…
Ότι επί αυτοκράτορα Λέοντος του Ισαύρου ανεστάλη η δράση της…
Ότι επαναλειτούργησε με τη φροντίδα του αυτοκράτορα Λέοντος του Αρμενίου…
Ότι μεγαλούργησε επί αυτοκρατορίας της δυναστείας των Κομνηνών…
Ότι προήγαγε τα γράμματα επάξια επί αυτοκρατορίας των Παλαιολόγων…
Μερικοί αμφισβητούν ότι η Μεγάλη Σχολή προϋπήρξε της Αλώσεως και απετέλεσε συνέχεια ή ανασύσταση της Οικουμενικής Σχολής, τα θεωρούν αυτά ως απλές εικασίες. Οφείλουμε όμως να δεχθούμε ως ορθότερη τη γνώμη ακαδημαϊκών, καθηγητών και ερευνητών όπως του Π. Καρολίδη, Αλ. Διομήδη, Ιω. Β. Παπαδόπουλου, ειδικώς δε αυτών που ασχολήθηκαν και μελέτησαν το ιστορικό της Μεγάλης του Γένους Σχολής Μαν. Ιω. Γεδεών, Βασ. Α. Μυστακίδη και του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χρυσοστόμου Παπαδοπούλου, οι οποίοι υποστηρίζουν τη συνεχή λειτουργία της Σχολής κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Σύντομο ιστορικό της Μεγάλης του Γένους Σχολής μετά την Άλωση
Μετά την Άλωση οι εξανδραποδισμοί κι οι εξισλαμισμοί κατέστησαν την επιβίωση του γένους των Ελλήνων προβληματική. Τα μόνα στηρίγματα ήταν η Ορθόδοξη πίστη και η Ελληνική παιδεία. Αυτός είναι και ο λόγος που ο Πατριάρχης Γεννάδιος, επωφελούμενος των προνομίων που παραχώρησε ο πορθητής σουλτάνος Μωάμεθ Β΄ επανίδρυσε το 1454 την Πατριαρχικήν Ακαδημίαν, η οποία λειτουργούσε και πριν την Άλωση. Πρώτος διδάσκαλος και σχολάρχης της Πατριαρχικής Σχολής υπήρξε ο Ματθαίος Καμαριώτης από τη Θεσσαλονίκη, μαθητής του Γενναδίου, αλλά και πνευματική προσωπικότητα η οποία καλύπτει σχεδόν όλο τον 15ο αιώνα.
Μετά τον θρυλικό γέροντα Ματθαίο Καμαριώτη, διευθύνουν και διδάσκουν στη Σχολή επιφανείς λόγιοι, όπως οι Ζυγομαλάδες, ο Θεόφιλος Κορυδαλλεύς, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ο Ευγένιος Βούλγαρης, ο Δωρόθεος Πρώιος, ο Κωνσταντίνος Κούμας, ο Φιλόθεος Βρυένιος, ο Γρηγόριος Παλαμάς και άλλοι.
Στις αρχές του 19ου αιώνα υπό την αιγίδα της Σχολής έγινε σπουδαία λεξικογραφική εργασία, η γνωστή Κιβωτός της Ελληνικής Γλώσσης, στη σύνταξη της οποίας προΐσταται ο πολύς Νικόλαος Λογάδης πλαισιωμένος από καθηγητές και μαθητές της Σχολής.
Η Σχολή κατά καιρούς είχε διάφορες ονομασίες όπως, Πάγκοινος Ακαδημία, Του Πανελληνίου Σχολή, Διδασκαλείον, Κοινόν του Γένους Μουσείον, Ελληνομουσείον της Βασιλίδος των πόλεων, Παγγενής Σχολή, Το εν Κουρούτσεσμε του Γένους Μουσείον, Τέμενος των Μουσών, Ελληνικόν Σχολείον, Πατριαρχικόν Σχολείον έως την οριστικοποίηση το 1805 της ονομασίας ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΗ ΜΕΓΑΛΗ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ ΣΧΟΛΗ.
Στην τουρκική γλώσσα ο όρος «Γένος» παραλείπεται εντελώς κι έτσι ονομάζεται Fener Mektebi Kebir (Μεγάλη Σχολή Φαναρίου). Συν τω χρόνω διαγράφεται η λέξη kebir (μεγάλη) και η σημερινή τουρκική ονομασία της Σχολής είναι Fener Ozel Rum Lisesi (Ιδιωτικό Ρωμαίικο Λύκειο Φαναρίου).
Από τη σύστασή της μέχρι το 1803 η Πατριαρχική Ακαδημία στεγάζεται σε διάφορα οικήματα του Φαναρίου. Το 1804 η Σχολή μεταφέρεται στο μέγαρο του Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου στην Ξηροκρήνη (Κουρούτσεσμε). Εδώ η Σχολή λειτουργεί μέχρι το 1825 οπότε και επανέρχεται στην αρχική της έδρα στο Φανάρι για να μεταφερθεί και πάλι το έτος 1837 στην Ξηροκρήνη έως το 1849 οπότε και εγκαθίσταται οριστικώς πλέον στο Φανάρι.
Χάρη στις δωρεές του Γεωργίου Ζαρίφη, των πατέρων της Ιεράς Μονής Βατοπεδίου, καθώς κι άλλων δωρητών, στις 30 Ιανουαρίου 1880 εορτή των Τριών Ιεραρχών, τοποθετείται ο θεμέλιος λίθος ενός επιβλητικού ως έμελλε να είναι κτιρίου, που δεσπόζει επί του Κερατίου Κόλπου, στην συνοικία του Μουχλίου και πλησίον του ομωνύμου ναού της Παναγίας. Αρχιτέκτονας ο Κωνσταντίνος Δημάδης.
Τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν από τον Πατριάρχη Ιωακείμ Γ΄ στις 12 Σεπτεμβρίου 1882.
Η δαπάνη του νέου κτηρίου ανήλθε στις 27000 χρυσές λίρες. Η επιγραφή «Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή επί Ιωακείμ του Γ΄ 1880» που τέθηκε τότε επί της προσόψεως αφαιρέθηκε δυστυχώς κατά τη δεκαετία του 1970 με επέμβαση των τουρκικών αρχών.
Η διεύθυνση της Σχολής πριν την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας, ανατίθετο πάντοτε σε κληρικούς οι οποίοι έφεραν τον τίτλο του Σχολάρχη. Τελευταίοι Σχολάρχες υπήρξαν ο Μητροπολίτης Σάρδεων Μιχαήλ Κλεόβουλος και ο Μέγας Κατηχητής Αλέξανδρος Ζώτος. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, κατά την περίοδο της Τουρκικής Δημοκρατίας, η Σχολή λειτουργεί πλέον ως Γυμνάσιο-Λύκειο, οι δε Σχολάρχες είναι λαϊκοί.
Ο πρώτος μη κληρικός που ανέλαβε τη διεύθυνση ήταν ο Σπυρίδων Ζαχαριάδης. Ακολουθούν οι Γεώργιος Δηκταμπάνης, Ιωάννης Καραγιάννης και Νικόλαος Μαυράκης. Όλοι απόφοιτοι της Σχολής. Στις μέρες μας στο πηδάλιο της διεύθυνσης βρίσκεται η κ. Βικτωρία Λαιμοπούλου, η οποία μαζί με τους συνεργάτες της εκπαιδευτικούς, συνεχίζει τη διαχρονική εκπαιδευτική δραστηριότητα της Μεγάλης του Γένους Σχολής.
Στη Μεγάλη του Γένους Σχολή μαθήτευσαν νέοι από όλες τις περιοχές του Ελληνισμού: Μικρά Ασία, Πελοπόννησο, Ήπειρο, νησιά του Αιγαίου, Θράκη και φυσικά και από την Κωνσταντινούπολη.
Μεταξύ των αποφοίτων διακρίθηκαν ανώτεροι κληρικοί, πολιτικοί, δημοσιογράφοι, καθώς και πλήθος εκπαιδευτικών, οι οποίοι συνετέλεσαν στη σφυρηλάτηση της εθνικής συνείδησης.
Σταχυολογώ μερικά ονόματα:
Δημήτριος Κάντεμιρ, πρίγκηπας της Μολδαβίας. Έζησε τον 17ο και αρχές του 18ου αιώνα.
Παύλος Καρολίδης, ιστορικός, καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Βλάσης Γαβριηλίδης, δημοσιογράφος, λόγιος, ένας από τους κορυφαίους ανακαινιστές της ελληνικής δημοσιογραφίας.
Φωκίων Δημητριάδης, ταλαντούχος σκιτσογράφος.
Γιάννης Γρυπάρης, ποιητής, μεταφραστής αρχαίων τραγικών και ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της πρώτης μετά Παλαμικής γενιάς.
Πριν από τις απελάσεις των Ελλήνων υπηκόων το 1964, η Σχολή είχε 448 μαθητές. Το επόμενο σχολικό έτος (1964-1965) ο αριθμός πέφτει στους 228 και έκτοτε η μείωση του αριθμού των μαθητών συνεχίζεται ραγδαία. Στις μέρες μας η Μεγάλη του Γένους Σχολή λειτουργεί ως μεικτό Γυμνάσιο-Λύκειο κι έχει γύρω στους 50 μαθητές και μαθήτριες.
Η Μεγάλη του Γένους Σχολή υπήρξε η ζωογόνος πνοή της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, της αρχαίας φιλοσοφίας και της ιστορίας, αλλά και ο αναμεταδότης φάρος της ορθόδοξης παρακαταθήκης.
wikipedia, http://www.megalisxoli.gr