Ο θρύλος του μάστορα της βυζαντινής εκκλησίας στη Χίο, που σκότωσε τον βοηθό του για μην διαδώσει την τεχνική του

Ανάμεσα σε χωράφια γεμάτα ελαιώνες κοντά στο χωριό Βαβύλοι στη Χίο, βρίσκεται η εκκλησία της Παναγίας Κρήνα, ένα από τα σημαντικότερα μνημεία του νησιού. Πρόκειται για ένα ξωκλήσι βυζαντινής αρχιτεκτονικής που χρονολογείται από τον 12ο αιώνα και είναι στολισμένο με περίτεχνα αψιδώματα, τοξωτά παραθυράκια και μαρμάρινα ανάγλυφα.

Σύμφωνα με τοπικούς θρύλους, ο μάστορας λίγο πριν ολοκληρωθεί η κατασκευή του ναού, προσπάθησε να δολοφονήσει τον μαθητή του για να μη διαδώσει την ιδιαίτερη τεχνική του. Τον έσπρωξε από τη σκαλωσιά για να φανεί σαν ατύχημα! Για κακή του τύχη όμως, ο μαθητής καθώς έπεφτε, παρέσυρε και τον μάστορα. Οι δύο άνδρες πέθαναν και η μυστική τεχνική του ναού δεν αποκαλύφθηκε ποτέ. Έτσι, δεν ξαναχτίστηκε ποτέ παρόμοιος ναός.
Στο σημείο που υψώθηκε ο ναός υπήρχε μια πηγή με άφθονο νερό και γι ‘αυτό ονομάστηκε Παναγία «Κρήνα», από την κρήνη. Η εκκλησία χτίστηκε με δωρεά του Ευστάθιου Κοδράτου και της συζύγου του Ειρήνης Δούκαινα Παγωμένη, οι οποίοι ανήκαν στην αριστοκρατία της περιοχής και είχαν σχέσεις με την αυλή του αυτοκρατορικού ανακτόρου της Κωνσταντινούπολης.

Αγιογραφίες έξι διαφορετικών εποχών
Ο ναός είναι διακοσμημένος με αγιογραφίες έξι διαφορετικών εποχών σε δυο τουλάχιστον στρώματα, που αποδεικνύουν την εξέλιξη της τοιχογραφίας στη Χίο. Τον 12ο αιώνα φιλοτεχνήθηκαν αγιογραφίες στο μεγαλύτερο μέρος του ναού, οι οποίες αργότερα σκεπάστηκαν από άλλες μεταγενέστερες.
Εικόνες αγίων και θρησκευτικές παραστάσεις δημιουργήθηκαν και κατά τα τέλη του 14ου αιώνα, από τις οποίες έχουν διασωθεί οι εικόνες των δώδεκα Προφητών που πλέον εκτίθενται στο «παλάτι Ιουστινιάνι» στο κάστρο της Χίου.
Μια άλλη ενδιαφέρουσα τοιχογραφία που σώζεται από εκείνη την εποχή, απεικονίζει τον δεύτερο δωρητή που χρηματοδότησε την ανακαίνιση του ναού, να προσφέρει το ομοίωμα της εκκλησία στον Χριστό. Υπάρχουν επίσης, αγιογραφίες που χρονολογούνται στο 15ο και 16ο αιώνα.
Το 1734 σχεδόν όλος ο ναός καλύφθηκε από αγιογραφίες του ζωγράφου από την Χίο Μιχαήλ Αναγνώστη Χωματζά. Κατά τη δεκαετία του 1980, μέρος αυτού του στρώματος αποτοιχίσθηκε και μεταφέρθηκε στο Βυζαντινό Μουσείο της Χίου. Κάτω, όμως, από τα έργα του Χωματζά αποκαλύφθηκαν αγιογραφίες που σώζονταν από τον 12ο αιώνα.

Μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1881, φιλοτεχνήθηκαν και οι εικόνες του Παντοκράτορα και των Αγγέλων στον τρούλο από λαϊκούς ζωγράφους. Η αρχική απεικόνισή τους δεν σώθηκε. Στο τύμπανο ανάμεσα στα παράθυρα υπάρχουν ακόμη και σήμερα, οι παραστάσεις δώδεκα Προφητών, οι οποίες ανήκουν στο αρχικό στρώμα τοιχογράφησης, του 12ου αιώνα.
Η δομή του
Ο ναός είναι οκταγωνικός. Αυτό σημαίνει ότι ο τρούλος στηρίζεται σε οκτώ καμάρες και καλύπτει ολόκληρο τον χώρο του κυρίως ναού. Ο ναός της Παναγίας Κρήνας μοιάζει πολύ με την Νέα Μονή της Χίου. Αποτελείται από τον κυρίως χώρο του ναού, τον εσωνάρθηκα που χρονολογούνται από τα τέλη του 12ου αιώνα, αλλά και έναν εξωνάρθηκα που προστέθηκε αργότερα κατά τον 18ο αιώνα.

Οι υπόγειοι ιδιωτικοί τάφοι
Στη βόρεια και στη νότια πλευρά του εσωνάρθηκα υπάρχουν δυο αρκοσόλια, που ήταν υπόγειοι ιδιωτικοί τάφοι σε σχήμα λάρνακας. Εκτιμάται ότι οι δυο τάφοι χτίστηκαν στη θέση της πόρτας και παραθύρων του ναού με σκοπό να ενταφιαστούν σημαντικά πρόσωπα του χωριού Σκλαβιά.
Οι τοίχοι του ναού είναι ιδιόμορφα και ακανόνιστα χτισμένοι, κάτι που επιτρέπει το φως της ημέρας να μπαίνει στο εσωτερικό.
Το 1881 στη Χίο έγινε ένας μεγάλος σεισμός της κλίμακας που υπολογίστηκε στα 6,5 Ρίχτερ. Θεωρήθηκε ένας από τους πολύνεκρους σεισμούς στην Ελλάδα κατά τον 19ο αιώνα. Ένα τμήμα του τρούλου του κυρίως ναού, ένας τρουλίσμος και ο δυτικός τοίχος του εσωνάρθηκα έπεσαν, αλλά ανακατασκευάστηκαν το 1884. Ο εξωνάρθηκας παραμένει ερειπωμένος και χωρίς σκεπή, που είναι σημάδια της φθοράς του χρόνου.
Ο ναός χτίστηκε με την εναλλαγή λίθων και πλίνθων. Υπάρχουν ψηλά τυφλά αψιδώματα, καμπύλα αετώματα και πλούσιος κεραμοπλαστικός διάκοσμος. Σε πολλά σημεία υπάρχουν και μαρμάρινα αρχιτεκτονικά έργα που είτε λαξεύθηκαν για το ίδιο το μνημείο είτε προέρχονται από παλιότερα κτήρια και εντοιχίσθηκαν στον ναό. Όλα αυτά δημιουργούν διαφορετικά μοτίβο πάνω στους εξωτερικούς τοίχους.
Δείτε την ιστορική εκκλησία σε βίντεο drone που δημοσιεύτηκε από το κανάλι στο Youtube Chios Island Aerial Videos:
[youtube https://www.youtube.com/watch?v=g1fHokWSsUE&w=704&h=396]
mixanitouxronou