Στα βήματα του Streetwork: Οι άστεγοι, οι άνθρωποι, οι ιστορίες ζωής

Αν τους ακολουθήσεις μια βραδιά θα δεις πως ξέρουν καλά ποια πρέπει να είναι τα πατήματα τους. Ξέρουν πού βρίσκονται οι άστεγοι, γνωρίζουν τα περισσότερα από τα άτομα που συναντούν στον δρόμο, αλλά και την ιστορία που κρύβεται πίσω από την παρουσία σε μια είσοδο πολυκατοικίας, την παραμονή σε ένα παγκάκι, το βάδισμα με ένα βλέμμα που κοιτά στο κενό.
Η διαδικασία έχει διεθνώς μια συγκεκριμένη ονομασία -“Streetwork” ή “παρέμβαση δρόμου”- και αποτελεί μια επιστημονική αντιμετώπιση του ζητήματος της ζωής δίχως στέγη. Και τα πράγματα σε πάρα πολλές περιπτώσεις μόνο “απλά” δεν είναι.
Τι είναι λοιπόν το Streetwork; Ποιοι είναι οι άνθρωποι που ίσως συναντήσατε κάποιο βράδυ να περπατούν στο κέντρο μιας πόλης σε ομάδες και να συνομιλούν με αστέγους, με τους οποίους όλοι μας έχουμε ίσως διασταυρώσει το βλέμμα δίχως όμως να γνωρίζουμε αν πρέπει να κάνουμε κάτι, αλλά και τι να κάνουμε; Στο ερώτημα απαντά μιλώντας στον ραδιοφωνικό σταθμό του ΑΠΕ- ΜΠΕ, “Πρακτορείο 104,9 FM” η κοινωνική λειτουργός Βίκυ Θεοδωρακοπούλου, που με τη γνώση της για το πρόγραμμα και την τεχνογνωσία που απαιτείται, εξηγεί πως, στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο δήμος Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με ΜΚΟ ΑΡΣΙΣ, που επί πολλά χρόνια δραστηριοποιείται σε δράσεις Streetwork για άστεγους, θέτουν όποτε χρειάζεται σε λειτουργία ένα πλέγμα από δράσεις, με στόχο να εξασφαλιστεί η απαραίτητη αρωγή για άστεγους.
«Άτομο που να μη θέλει απολύτως τίποτα δεν μας έχει τύχει. Ίσα- ίσα, που και τον υπνόσακο δέχονται και ξηρά τροφή και πληροφορίες για τους γιατρούς, και στα συσσίτια μετέχουν, απλά πολλές φορές δεν επιθυμούν αρκετοί να μείνουν σε έναν χώρο το βράδυ » περιγράφει η κα Θεοδωρακοπούλου, που μάλιστα δεν διστάζει να απαντήσει θετικά όταν θα ερωτηθεί για το αν υπάρχουν άτομα που ακόμη και στις πλέον κρύες νύχτες του χειμώνα δεν αναζητούν καταφύγιο.
Έκπληξη προκαλεί η γκάμα των αιτιολογιών που μπορεί να συνοδεύσουν αρνητικές απαντήσεις ως προς τη διαμονή σε έναν χώρο το βράδυ: «Αυτό που μπορώ να σας μεταφέρω από τις δικαιολογίες (που ακούμε) είναι από το πολύ-πολύ ονειροπόλο “θέλω να είμαι κάτω από τα αστέρια” που το έχουμε ακούσει πολλές φορές, μέχρι το “δεν επιθυμώ να μπω σ αυτόν τον χώρο γιατί δεν μου αρέσουν οι άλλοι που είναι μέσα”, καθώς και το “πού να πάω τώρα, πού να τρέχω”, το “δεν θέλω γενικώς”, ένα απλό “δεν θέλω”» θα μας αναφέρει η κοινωνική λειτουργός απαντώντας στη απορία που πηγάζει από την παρουσία κάποιων ατόμων στους δρόμους υπό δύσκολες συνθήκες.
Όσο δε για το αν είναι νομικά εφικτή μια “αναγκαστική” παρουσία ενός άστεγου συμπολίτη μας, όταν οι συνθήκες είναι πολύ δύσκολες στις κρύες νύχτες του χειμώνα, η κα Θεοδωρακοπούλου ανάφερε χαρακτηριστικά πως το 2017 στο πολύ ψύχος υπήρξαν οι περιπτώσεις δύο ατόμων, “τα οποία δεν έφευγαν με τίποτα” από το μέρος στο οποίο διέμεναν σε δημόσιο χώρο και τις κινήσεις που τότε είχαν γίνει με έγγραφο στον εισαγγελέα. Η απάντηση όμως είναι πως “έχουν δικαίωμα στη ζωή τους και στο θάνατό τους. Στην ελευθερία τους βασικά…”, καταλήγει η Ελληνίδα ειδικός με την τόσο απαιτητική εξειδίκευση.
   ΕΡ. Με ποιες κοινωνικές δομές δίνεται η μάχη για την φροντίδα των αστέγων κυρία Θεοδωρακοπούλου; 
Εμείς (σ.σ στον δήμο Θεσσαλονίκης) έχουμε δύο κοινωνικές δομές για τους αστέγους. Αυτές είναι το Υπνωτήριο, που είναι για το βράδυ, και το Κέντρο Ημερήσιας Φροντίδας που είναι για όλη την ημέρα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο υπάρχουν οι Streetworkers, οι οποίοι προσεγγίζουν τα άτομα που βρίσκονται στον δρόμο, από το πρωί μέχρι το βράδυ, αλλά και το Σαββατοκύριακο, υπάρχει επίσης και τηλεφωνική γραμμή για κάποια ώρα, στην οποία κάποιος πολίτης μπορεί μας ειδοποιήσει ότι έχει δει κάποιον άστεγο. Αν δεν έχουμε ενημέρωση για το πού βρίσκονται οι άστεγοι, κάνουμε εμείς προγραμματισμένες επισκέψεις σε συγκεκριμένα σημεία, είτε στο κέντρο της πόλης -το κέντρο είναι το πιο προσβάσιμο- είτε σε άλλα σημεία, στα πανεπιστήμια, στα νοσοκομεία, έξω από τα νοσοκομεία, στην περιοχή του σταθμού ΚΤΕΛ αλλά και σε διάφορες περιοχές.
   ΕΡ.Τι είναι λοιπόν το Streetwork; Ποια είναι η διαδικασία;
(Στους δρόμους) βγαίνει ένας κοινωνικός λειτουργός, ένας ψυχολόγος και ένας νοσηλευτής, επίσης έχουμε και ένα άτομο που είναι ειδικός σε θέματα παρέμβασης, στο να μιλήσει δηλαδή με τον άνθρωπο που θα δει στο συγκεκριμένο σημείο. Είναι δηλαδή τριάδα και τετράδα, οι άνθρωποι που βγαίνουν έξω. Έχουμε είδη πρώτης ανάγκης, ξηρά τροφή και προσωπικά είδη υγιεινής ατομικές συσκευασίες, νερό, χυμό. Το χειμώνα έχουμε sleeping bag και το καλοκαίρι θα δώσουμε τα ανάλογα για το βράδυ. Τώρα με το ψύχος θα δώσουμε σκούφο και γάντια… Προσεγγίζουμε το άτομο, το ρωτάμε αν επιθυμεί να μιλήσει μαζί μας και από εκεί και πέρα δίνουμε αυτό που θέλει από τα είδη που έχουμε, αλλά η κύρια δουλειά είναι ότι ενεργούμε συμβουλευτικά και παραπέμπουμε στο τι θα χρειαστεί αυτός ο άνθρωπος. Αυτός ο άνθρωπος μπορεί να έχει ταυτότητα, μπορεί να έχει χαρτιά, μπορεί όμως και να μην έχει. Ξεκινάμε από εκεί.  Μετά προχωράμε στο επόμενο βήμα. Ενημερώνουμε για τις δομές που έχουμε το Κέντρο Ημέρας, στην οδό Μοναστηρίου 62 και το Υπνωτήριο στην οδό Ανδρέου Γεωργίου 13, ώστε να προσέλθει εκεί αν θέλει για να λάβει τις υπηρεσίες μας. Στο κέντρο Ημέρας να πλυθεί, να φάει, να δει δικηγόρο, κοινωνικό λειτουργό, νοσηλευτή, γίνεται παραπομπή σε γιατρούς για να δει την υγεία του. Αν επιθυμεί, θα πρέπει να κάνει δύο εξετάσεις, για να μπορέσει να κοιμηθεί μετά στο Υπνωτήριο, γιατί στο Υπνωτήριο θα πρέπει να έρθει έτοιμος με κάποιες εξετάσεις. Επίσης ενημερώνουμε για τα συσσίτια που έχουμε κάθε μέρα στην πόλη, που νομίζω ότι είναι σε έξι σημεία, με τα δύο να βρίσκονται κεντρικά στον Βαρδάρη και στην Αμύντα 11, οπότε κάνουμε έτσι μια πρώτη ‘θωράκιση’ του ανθρώπου, για να μπορέσει να πάει σε αυτές τις υπηρεσίες.
   ΕΡ. Πόσο συχνά μπορεί ένας άστεγος να μην επιθυμεί να μείνει σε μια δομή ακόμη και όταν οι θερμοκρασίες είναι εξαιρετικά χαμηλές; Συμβαίνει ποτέ κάτι τέτοιο;
Έχουμε πολλά τέτοια περιστατικά. Αυτό που μπορώ να σας μεταφέρω από τις δικαιολογίες (είναι πως ακούμε) από το πολύ- πολύ ονειροπόλο “θέλω να είμαι κάτω από τα αστέρια” που το έχουμε ακούσει πολλές φορές, αλλά και μέχρι το ότι “δεν επιθυμώ να μπω σε αυτόν τον χώρο, γιατί δεν μου αρέσουν οι άλλοι που είναι μέσα”, καθώς και το “που να πάω τώρα, πού να τρέχω”, το “δεν θέλω γενικώς”, ένα απλό “δεν θέλω”…
   ΕΡ. Τι να κάνουμε εμείς, οι απλοί πολίτες, εάν εντοπίσουμε κάποιον άστεγο;
Μας τηλεφωνούν καθημερινά άτομα. Μπορούν να τηλεφωνήσουν, έχουμε κινητό τηλέφωνο που είναι (σε λειτουργία) όλη την ημέρα, έχουμε το Υπνωτήριο που είναι όλη την ημέρα, το τηλέφωνο διαθέσιμο, το δικό μας στην κοινωνική υπηρεσία από τις 7 το πρωί μέχρι τις 3 το μεσημέρι, υπάρχουν τρόποι (πολίτες) να μας ειδοποιήσουν και αμέσως στέλνουμε τις ομάδες.
   ΕΡ. Αυτά σε φυσιολογικές συνθήκες. Μπορεί εφόσον κάποιος δει κάποιον στη γειτονιά του σε βραδιά ψύχους και ανησυχήσει να κινηθεί και με άλλον τρόπο;
(Όταν υπάρχει βαρύ ψύχος), είμαστε σε επαφή με την Ελληνική Αστυνομία. Δηλαδή αν πάρετε την αστυνομία θα βρεθεί αμέσως τρόπος να βρεθεί ο άνθρωπος στο Υπνωτήριο. Αρκεί δηλαδή να καλέσει κάποιος στο 100, ακόμη όμως και να καλέσει στο Υπνωτήριο θα βρεθεί τρόπος. Στο ψύχος οι ομάδες είναι σε “κατάσταση συναγερμού”…
   Ερ. Από την εμπειρία σας μέσα από όλες τις περιπτώσεις άστεγων ατόμων, συνήθως ποιες είναι οι αιτίες της αστεγίας; Συναντάτε άτομα που έχουν ‘αφεθεί’ και δεν επιθυμούν καμία βελτίωση στην κατάσταση τους ακόμη και να τους προσφερθεί;
Αιτίες είναι η ανεργία, οι κακές οικογενειακές σχέσεις και το τέλμα. Είναι δηλαδή κάποια κατάσταση η οποία έχει “βαλτώσει” και ο άλλος δύσκολα επιθυμεί να βγει από αυτήν. Έχει ρίξει άγκυρα σε έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής. Πέρυσι, το 2017, στο πολύ ψύχος, είχαμε δύο άτομα τα οποία δεν έφευγαν με τίποτα από το μέρος όπου βρίσκονταν. Κάναμε μάλιστα οι υπηρεσίες και έγγραφο στον εισαγγελέα, για να τους βοηθήσουμε, ότι, ξέρετε, αυτά τα δύο άτομα θα είναι εκεί στα σημεία τους, και λόγω του σοβαρού ψύχους υπάρχει κίνδυνος. Έχουν όμως δικαίωμα στη ζωή τους και στον θάνατό τους. Στην ελευθερία τους βασικά…
Σωτήρης Κυριακίδης