Δούρειος Ίππος: Παγίδα, ή πολιορκητική μηχανή;

Σύμφωνα με την ομηρική παράδοση, οι Αχαιοί, μετά τον θάνατο του Αχιλλέα και τον δεκάχρονο εξαντλητικό πόλεμο κάτω από τα τείχη της Τροίας, είχαν φθάσει στα όρια της απογοήτευσης. Τότε παρενέβη η Αθηνά η οποία έδωσε την ιδέα στον Επειό, γιο του Πανοπέα από τη Φωκίδα, να κατασκευάσει τον Δούρειο Ίππο.

Επρόκειτο για ένα τεράστιο ξύλινο άλογο, κούφιο στο εσωτερικό του. Μέσα σ’ αυτό κρύφθηκαν οι δώδεκα πιο σημαντικοί ήρωες των Αχαιών, μεταξύ αυτών οι Διομήδης, Αγαμέμνονας, Μενέλαος, Ιδομενέας, Φιλοκτήτης, Οδυσσέας, Νεοπτόλεμος (ο γιος του Αχιλλέα) και άλλοι.
Οι Τρώες πείστηκαν ότι επρόκειτο για αφιέρωμα των αποχωρούντων εχθρών τους προς την Αθηνά και το έσυραν μέσα στην Τροία. Το ίδιο βράδυ οι 12 ήρωες ξεγλίστρησαν από την κρυψώνα τους και εκμεταλλευόμενοι το γλέντι των Τρώων για το τέλος του πολέμου, άνοιξαν τις πύλες. Στη συνέχεια οι Αχαιοί, που δεν είχαν φύγει, αλλά είχαν κρυφτεί στη γειτονική Τένεδο, μπήκαν μέσα, κατέσφαξαν τους πάντες και έκαψαν την πόλη δίνοντας ένα αιματηρό τέλος στον πιο διάσημο πόλεμο της αρχαιότητας.
Ωστόσο, προκύπτουν δύο βασικά ερωτήματα.
Ήταν οι Τρώες τόσο αφελείς ώστε να σύρουν μέσα στην πόλη ένα «δώρο των Δαναών», γκρεμίζοντας μάλιστα και ένα μέρος του απόρθητου τείχους τους;
Ήταν δυνατόν οι Αχαιοί να διακινδυνεύσουν τη ζωή των αρχηγών τους και επικεφαλής της εκστρατείας, αφήνοντάς τους μόνους τους μέσα στο άλογο;
Και τα δύο ερωτήματα απαντώνται λόγω της θεϊκής παρέμβασης. Όταν ο Τρώας ιερέας Λαοκόων αντέδρασε στη θέληση των συμπατριωτών του να φέρουν τον Δούρειο Ίππο μέσα στην πόλη, ο Ποσειδώνας έστειλε δύο τεράστια φίδια από τη θάλασσα τα οποία έπνιξαν τη μοναδική λογική φωνή των Τρώων εκείνες τις κρίσιμες στιγμές. Ως εκ τούτου, οι 12 κρυμμένοι αρχηγοί ήταν υπό την προστασία του θεού.
Ωστόσο, από την ανάγνωση των σχετικών αρχαίων κειμένων για τον Τρωικό πόλεμο προκύπτει ένα πρόβλημα που έχει να κάνει με τη χωρητικότητα του Δουρείου Ίππου. Η Μικρή Ιλιάδα κάνει λόγο για 3.000 άνδρες, ενώ οι μεταγενέστεροι συγγραφείς μιλούν για 100, 50 ή και 12 άνδρες όπως προαναφέρθηκε.
Όλες οι παραστάσεις αγγείων με τον Δούρειο Ίππο (π.χ. ο αμφορέας της Μυκόνου) τον απεικονίζουν φυσιοκρατικά ως άλογο. Το γεγονός όμως ότι απεικονίζονται πολεμιστές και στην πλάτη του αλόγου, εκτός από το εσωτερικό του και το ότι η όλη κατασκευή κινείτο πάνω σε τροχούς μας ωθεί να υποθέσουμε ότι ο Δούρειος Ίππος είναι η πρώτη καταγεγραμμένη ελληνική πολιορκητική μηχανή!

Ήδη πριν από την τρωική εκστρατεία πολιορκητικές μηχανές ήταν γνωστές τόσο στους Αιγυπτίους όσο και τους Χετταίους. Οι Αχαιοί που διατηρούσαν σχέσεις και με τους δύο λαούς, πιθανώς να δανείστηκαν την τεχνογνωσία τους πάνω σε αυτό το θέμα.
Αν υιοθετήσουμε λοιπόν τον αριθμό των 3.000 ανδρών της Μικρής Ιλιάδας ίσως ήταν οι απαραίτητοι για την κίνηση της πολιορκητικής μηχανής. Ίσως επρόκειτο για μια «πρόγονο» ελεπόλεως, δηλαδή ενός ξύλινου πύργου, κινούμενου σε τροχούς με κλίμακα στο πίσω μέρος. Εκατοντάδες ή και χιλιάδες άνδρες ωθούσαν τον πύργο στα τείχη της πολιορκημένης πόλης και πολεμιστές σκαρφάλωναν σε αυτά από την κλίμακα.
Σχεδόν όλοι οι μελετητές πάντως αποκλείουν να ήταν ο Δούρειος Ίππος ελέπολις, καθώς αυτού του είδους η πολιορκητική μηχανή δεν αναφέρεται πουθενά παρά μόνο στην ελληνιστική εποχή. Ποιος όμως μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο να επρόκειτο για κάποιο πολιορκητικό πύργο με «κριό» υπό τη μορφή αλόγου;
Κανείς σύμφωνα με τον περιηγητή Παυσανία, ο οποίος γράφει σχετικά με αφορμή την εντύπωση που του προκάλεσε ένα τεράστιο ορειχάλκινο ομοίωμα του Δούρειου Ίππου στην Ακρόπολη της Αθήνας: «Το γεγονός ότι το έργο αυτό του Επειού ήταν ένα μηχάνημα για το γκρέμισμα του τείχους το γνωρίζει όποιος δεν θεωρεί εντελώς ανόητους τους Φρύγες».
Πολιορκητική μηχανή ή απλά μύθος και προϊόν λογοτεχνικής φαντασίας; Φαίνεται ότι το θρυλικό ξύλινο άλογο κρατά ακόμα στο εσωτερικό του καλά φυλαγμένο το μυστικό του.
Νίκος Γιαννόπουλος, ιστορικός
mixanitouxronou