Ζακ-Υβ Κουστώ: Ο μεγάλος εξερευνητής των βυθών

Ο Ζακ-Υβ Κουστώ (Jacques-Yves Cousteau, 11 Ιουνίου 1910 – 25 Ιουνίου 1997) ήταν διάσημος Γάλλος ωκεανογράφος, εξερευνητής, συγγραφέας, φωτογράφος, κινηματογραφιστής, καθώς και μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας και της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ.

Γεννήθηκε στην πόλη Σαν Αντρέ Ντε Κουμπζάη, μια μικρή κωμόπολη κοντά στο Μπορντό. Το περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσε είναι βέβαιο ότι δημιούργησε τις προϋποθέσεις για τη μετέπειτα πορεία του, καθώς ο πατέρας του Ντανιέλ Κουστώ εργαζόταν ως νομικός σύμβουλος ενός Αμερικανού επιχειρηματία που είχε πάθος με τα ταξίδια κι ετσι ο Κουστώ έζησε τα παιδικά του χρόνια ταξιδεύοντας διαρκώς. Έμαθε κολύμπι σε ηλικία μόλις τεσσάρων ετών, κάτι όχι σύνηθες για την εποχή.
Το 1930 σε ηλικία 20 ετών εισήχθη στη Ναυτική Ακαδημία της Βρέστης και στο πρώτο του κιόλας εκπαιδευτικό ταξίδι πήρε μαζί του κινηματογραφική μηχανή και κατέγραψε εξωτικές σκηνές, καθώς και αλιείς μαργαριταριών στη Νότια Θάλασσα. Υπηρέτησε ως πλοίαρχος στο Γαλλικό Πολεμικό Ναυτικό κατά τη διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου όπου τιμήθηκε με διάφορα παράσημα και αποστρατεύτηκε το 1948 με το βαθμό του αρχιπλοιάρχου.
Εξερευνήσεις
Κατασκεύασε μόνος του το 1936 την πρώτη μάσκα καταδύσεων που υπήρξε ποτέ, εμπνευσμένος από τα περίεργα γυαλιά που φορούσαν οι αλιείς μαργαριταριών. Με τη μάσκα αυτή ο Κουστό έκανε συνεχείς καταδύσεις και εξερευνήσεις, καθώς όμως ήθελε να παραμείνει όσο το δυνατόν περισσότερο μέσα στη θάλασσα, καταπιάστηκε με την κατασκευή στολής που θα διατηρούσε ζεστό το σώμα του, καθώς και με την κατασκευή συσκευής παροχής αέρα. Ταυτόχρονα έφτιαξε και μια αδιάβροχη θήκη για την κάμερα, ώστε να μπορεί να κινηματογραφεί όσα έβλεπε. Με τη βοήθεια του μηχανικού Εμίλ Γκανιάν το 1943 κατάφερε να κατασκευάσει την πρώτη ολοκληρωμένη στολή αυτόνομης κατάδυσης.
Ο Κουστώ έπεισε τις στρατιωτικές και πολιτικές αρχές της Γαλλίας να δημιουργήσουν μια υποβρύχια ερευνητική ομάδα κι έτσι το 1950 ιδρύθηκε η Γαλλική Ωκεανογραφική Υπηρεσία και 2 χρόνια αργότερα το Κέντρο Εξελιγμένων Θαλασσίων Ερευνών. Ο ίδιος υπήρξε ο πρόεδρος αυτών των ιδρυμάτων. Παράλληλα είχε ήδη ξεκινήσει τα γυρίσματα των πρώτων ντοκιμαντέρ, βραβεύτηκε γι’ αυτά μάλιστα στο φεστιβάλ των Καννών.

Την ίδια χρονιά αγόρασε ένα παλιό ναρκαλιευτικό σκάφος το οποίο μετέτρεψε σε εξερευνητικό και το ονόμασε “Καλυψώ”. Μ’ αυτό ξεκίνησε να εξερευνά το βυθό της θάλασσας και το 1955 ξεκίνησε ένα ταξίδι 13.800 μιλίων που τον οδήγησε στα βάθη όλων των ωκεανών του πλανήτη, με σκοπό να καταγράψει με την κάμερα όλα όσα συνάντησε. Κατέγραψε όλη τη θαλάσσια ζωή, εξερεύνησε αμέτρητα ναυάγια, ενώ προσπάθησε να δώσει απαντήσεις σε πολλές ανθρώπινες απορίες.
Εξερευνήσεις στο Αιγαίο
Το 1975, μετά από πρόσκληση της Ελληνικής κυβέρνησης άρχισε εξερευνήσεις στο Αιγαίο. Εξερεύνησε διάφορες περιοχές, κυρίως ανάμεσα στη Σαντορίνη και την Κρήτη και απέκλεισε την ύπαρξη της χαμένης Ατλαντίδας στη συγκεκριμένη περιοχή. Επίσης εξερεύνησε το αρχαίο ναυάγιο, η αρχική ανακάλυψη του οποίου έφερε στο φως τον μηχανισμό των Αντικυθήρων, ενώ ανακάλυψε και το κουφάρι του βυθισμένου πλοίου Βρετανικός.
Βιβλία και ταινίες
Ο Κουστώ έγραψε αρκετά βιβλία, σημαντικότερο εκ των οποίων ήταν Ο Σιωπηλός Κόσμος (1953), όπως ο ίδιος χαρακτήριζε το βυθό της θάλασσας. Το βιβλίο πούλησε 5 εκατομμύρια αντίτυπα και μεταφράστηκε σε 22 γλώσσες. Άλλο γνωστό βιβλίο του ήταν το Κόσμος χωρίς Ήλιο (1965), αλλά και η εγκυκλοπαίδεια 21 τόμων Ο Κόσμος του Ωκεανού (γράφτηκε μεταξύ 1973 και 1978).
Γύρισε εκατοντάδες ντοκιμαντέρ και ταινίες που έχουν τεράστια επιστημονική αξία. Πολλά από αυτά βραβεύτηκαν (ανάμεσά τους 2 Όσκαρ και 10 Έμμυ). Τα πιο γνωστά:
Ο Σιωπηλός Κόσμος (Βραβείο Όσκαρ το 1956)
Κόσμος χωρίς Ήλιο (Βραβείο Όσκαρ το 1964)
Ναυάγια (1971)
Δελφίνια και Κήτη (1975)
Προσωπική ζωή
Ο Κουστώ είχε πολυτάραχη προσωπική ζωή, ειδικά προς το τέλος του βίου του. Παντρεύτηκε το 1937 τη Σιμόν Μελχιόρ η οποία τον ακολουθούσε σε όλες του τις περιπέτειες και μαζί απέκτησαν 2 γιους, τους Ζαν-Μισέλ και Φιλίπ. Τον Φιλίπ προόριζε για διάδοχό του, όμως πέθανε αιφνιδιαστικά το 1979. Υποχρεώθηκε να συνεργαστεί με τον μεγαλύτερο γιο του, με τον οποίο όμως διατηρούσε πολύ κακές σχέσεις. Οι συνεχείς τριβές μάλιστα οδήγησαν τον Ζαν-Μισέλ να αποχωρήσει από το ίδρυμα Κουστώ που είχε στο μεταξύ δημιουργηθεί, το 1992. Οι σχέσεις τους ήταν τόσο τεταμένες που το 1996 ο Κουστώ έφτασε στο σημείο να μηνύσει τον γιο του, επειδή αυτός επιχείρησε να ανοίξει παραθεριστικό κέντρο στα νησιά Φίτζι με το όνομα Κουστώ.
Ένα χρόνο μετά το θάνατο της συζύγου του (1990) και σε ηλικία 81 ετών παντρεύτηκε την Φρανσίτ Τριπλέ με την οποία είχε ήδη αποκτήσει 2 παιδιά από της αρχές της δεκαετίας του ’80. Το τελειωτικό χτύπημα για τον ηλικιωμένο εξερευνητή ήρθε το 1996, όταν η θρυλική πια “Καλυψώ” η οποία τον συνόδευε στα ταξίδια του από το 1955 προσάραξε σε ύφαλο στο λιμάνι της Σιγκαπούρης με αποτέλεσμα να βυθιστεί. Ένα χρόνο αργότερα πέθανε από καρδιακή προσβολή στο Παρίσι σε ηλικία 87 ετών.
Ο αδελφός του, Πιερ-Αντουάν Κουστώ ακολούθησε πολύ διαφορετική πορεία. Υπήρξε συγγραφέας και θερμός υποστηρικτής του φασισμού. Έζησε μια πολυτάραχη ζωή αλλά τελικά πέθανε από ασθένεια το 1958.
Σύμφωνα με τον βιογράφο του, Μπερνάρ Βιολέ, ο ίδιος ο Κουστώ ήταν αντισημιτιστής και συχνά έκανε υποτιμητικά σχόλια για τους Άραβες.
[wikipedia]