Το πρώτο δελτίο παραπόνων στην ιστορία

Αν νομίζετε πως οι γεμάτες οργή επιστολές «σεντόνια» σε εταιρείες και παρόχους υπηρεσιών είναι κάτι που επινοήθηκε τη σύγχρονη εποχή, είστε πολύ γελασμένοι. Τα ελαττωματικά προϊόντα και οι πονηροί έμποροι που εξαπατούν τους αδαείς αλλά και έμπειρους στις συναλλαγές υπάρχουν από την αυγή της εμπορικής δραστηριότητας του ανθρώπου και πολύ νωρίς εκείνοι που ένιωθαν να τους πνίγει το δίκιο πέρασαν από τις προφορικές διαμαρτυρίες στις γραπτές.

Και όταν λέμε πολύ νωρίς, εννοούμε το 1.750 π.Χ. Πώς το ξέρουμε αυτό; Από μια βαβυλωνιακή πήλινη πινακίδα που ανακαλύφθηκε κατά τη διάρκεια ανασκαφών στην Ουρ του σημερινού Ιράκ.
Φωτογραφία: Πήλινη πινακίδα σφηνοειδούς γραφής του 1.750 π. Χ. που περιέχει την πρώτη σωζόμενη επιστολή παραπόνων για εμπορική συναλλαγή στην ιστορία.
Το εύρημα αυτό του Sir Leonard Woolley, σπουδαίου αρχαιολόγου που λέγεται ότι υπήρξε ένας από τους πρώτους «σύγχρονους» αρχαιολόγους, υπό την έννοια ότι τηρούσε λεπτομερή ημερολόγια και ήταν εξαιρετικά μεθοδικός στις ανασκαφές τους, είναι ουσιαστικά μια επιστολή διαμαρτυρίας του έξαλλου Νάνι προς τον Έα-νάσιρ, ο οποίος τον εξαπάτησε σε μια συναλλαγή με χαλκό.
Κατά την ανασκαφή του Sir Leonard Woolley και του νεαρού βοηθού του Max Mallowan (μετέπειτα συζύγου της γνωστής συγγραφέως μυστηρίου Agatha Christie, η οποία λέγεται ότι από εκεί εμπνεύστηκε την περιπέτεια του Ηρακλή Πουαρό «Θάνατος στην Μεσοποταμία»), στην οικία του Έα-νάσιρ βρέθηκαν πάρα πολλές πήλινες πινακίδες από οργισμένους συνεργάτες που διεκδικούσαν τα χρήματα ή το εμπόρευμα που τους είχε τάξει.
Η πήλινη πινακίδα έχει 11,6 εκ. μήκος, 5 εκ. πλάτος και πάχος 2,6 εκ., ενώ έχει υποστεί ελαφριά φθορά. Αποκτήθηκε το 1953 από το Βρετανικό Μουσείο και εξακολουθεί να αποτελεί μέρος της συλλογής του, αν και δυστυχώς αυτή την στιγμή δεν εκτίθεται.
Μεταφράστηκε από τον Λίο Οπενχάιμ στο βιβλίο του «Επιστολές από την Μεσοποταμία» και λέει τα ακόλουθα:
Πες στον Έα-νάσιρ: ο Νάνι στέλνει το ακόλουθο μήνυμα:
«Όταν ήρθες, μου είπες τα εξής: “Θα δώσω στον Γκίμιλ-Σιν (όταν έλθει) ράβδους χαλκού εξαιρετικής ποιότητας”. Έφυγες αλλά δεν έπραξες όπως υποσχέθηκες. Παρουσίασες ράβδους που δεν ήταν καλές στον αγγελιαφόρο μου (Σιτ-Σιν) και είπες: “Αν θέλεις πάρ’ τες, αν δεν τις θέλεις ξεκουμπίσου!”.
Για ποιον με περνάς, ώστε να συμπεριφέρεσαι σε κάποιον σαν εμένα με τέτοια περιφρόνηση; Έστειλα ως αγγελιαφόρους κυρίους όπως εμείς για να πάρουν το πουγγί με τα χρήματά μου (που σου είχα δώσει), αλλά μου συμπεριφέρθηκες με τέτοια περιφρόνηση, στέλνοντάς τους πίσω με άδεια χέρια πολλές φορές, και μάλιστα μέσα από εχθρικά εδάφη. Υπάρχει κανείς ανάμεσα στους εμπόρους που συναλλάσσονται με την Ντιλμούν που να μου έχει φερθεί με αυτόν τον τρόπο;
Μόνο εσύ αντιμετωπίζεις τον αγγελιαφόρο μου με περιφρόνηση! Εξαιτίας εκείνης της (αμελητέας) αργυρής μνας που σου οφείλω, νιώθεις ελεύθερος να μιλάς με αυτόν τον τρόπο, ενώ έχω δώσει στο παλάτι εκ μέρους σου 1.080 λίβρες χαλκού και ο Ούμι-άμπουμ έχει επίσης δώσει 1.080 λίβρες χαλκού, χώρια όσα γράψαμε και οι δύο σε σφραγισμένη πινακίδα που φυλάσσεται στον ναό του Σαμάς.
Πώς μου φέρθηκες για τον χαλκό αυτόν; Έχεις κρατήσει το πουγγί με τα χρήματα μου σε εχθρικά εδάφη, πλέον εσύ οφείλεις να μου αποκαταστήσεις (τα χρήματα μου) πλήρως.
Να γνωρίζεις πως (από εδώ και στο εξής) δεν πρόκειται να δεχθώ από εσένα χαλκό που να μην είναι εξαιρετικής ποιότητας. (Από εδώ και στο εξής) θα διαλέγω και θα παίρνω τις ράβδους μία μία στη δική μου αυλή και θα ασκήσω εναντίον σου το δικαίωμα μου απόρριψης επειδή μου συμπεριφέρθηκες με περιφρόνηση».

Ήδη από την αρχή της καταλαβαίνουμε ότι συντάχθηκε από γραφέα, όπως και οι περισσότερες επιστολές, καθώς ξεκινά με την συνήθη φράση «Πες στον…».
Η διατύπωση της επιστολής παραπόνου του εξαπατημένου Νάνι, ιδίως η φράση «για ποιον με περνάς;» θυμίζει πάρα πολύ αντιδράσεις σύγχρονων ανθρώπων.
Ο Έα-νάσιρ πήρε το «πουγγί» του, αυτό που σήμερα θα ονομάζαμε «κεφάλαιο κίνησης» μιας επιχείρησης, και του υποσχέθηκε πως θα αγόραζε για λογαριασμό του ράβδους χαλκού υψηλής ποιότητας.
Ενδιαφέρον έχει και το ότι αναφέρεται η Ντιλμούν, μια πολιτεία στον Περσικό Κόλπο που εικάζεται ότι βρισκόταν κοντά στο σημερινό Μπαχρέιν. Την εποχή εκείνη κάποιοι έμποροι αναφέρονταν ως «άλικ Ντιλμούν», που στην κυριολεξία σημαίνει «εκείνος που πηγαίνει στην Ντιλμούν», και ήταν όσοι έκαναν εμπόριο στον Περσικό Κόλπο, μια περιοχή όπου η εμπορία χαλκού αποτελούσε σημαντικό μέρος των συναλλαγών που διεξάγονταν εκεί.
Από τα συμφραζόμενα της συγκεκριμένης αλλά και από άλλες πήλινες πινακίδες που βρέθηκαν, ο Νάνι ήταν έμπορος χαλκού στην Ουρ και όσο έλειπε ο Έα-νάσιρ παρείχε στο όνομα του τελευταίου σημαντικές ποσότητες χαλκού στα ανάκτορα. Δηλαδή ο Νάνι εξαπατήθηκε διπλά.

Όμως δεν ήταν ο μόνος. Κατά την ανασκαφή του Sir Leonard Woolley και του νεαρού βοηθού του Max Mallowan (μετέπειτα συζύγου της γνωστής συγγραφέως μυστηρίου Agatha Christie, η οποία λέγεται ότι από εκεί εμπνεύστηκε την περιπέτεια του Ηρακλή Πουαρό «Θάνατος στην Μεσοποταμία»), στην οικία του Έα-νάσιρ βρέθηκαν πάρα πολλές πήλινες πινακίδες από οργισμένους συνεργάτες που διεκδικούσαν τα χρήματα ή το εμπόρευμα που τους είχε τάξει.
Στο βιβλίο του W. F. Leemans σχετικά με το διεθνές εμπόριο στην αρχαία Βαβυλωνία αναφέρονται κι αναλύονται οι επιστολές εμπόρων όπως ο Αρμπιτουράμ, ο οποίος ήδη από την αρχή της επιστολής του είχε εξαλείψει τον συνήθη χαιρετισμό ευγενείας, κάτι που σημαίνει πως δεν είχε τον Έα-νάσιρ σε καμία εκτίμηση.
Αυτό αποδεικνύεται από δύο ακόμα πήλινες πινακίδες όπου αναφέρεται ότι κι εκείνος του είχε δώσει ένα κεφάλαιο κίνησης και απαιτούσε να του επιστραφεί, όπως θα έκανε σήμερα κάποιος που είχε δανείσει λεφτά σε κάποιον συνεργάτη. Κάτι παρόμοιο είχε συμβεί και στους Ίλι-ιντίναμ, Σούμι-άμπουμ και άλλους.
Το πιο αξιοσημείωτο είναι πως ο Έα-νάσιρ είχε κρατήσει στο σπίτι του όλες αυτές τις επιστολές παραπόνων και ως πραγματικός απατεωνίσκος δεν φαίνεται να ίδρωνε ιδιαίτερα το αυτί του. Όπως εξάλλου συμβαίνει και με τους σημερινούς απατεώνες, γιατί απ’ ό,τι φαίνεται το «ουδέν καινόν υπό τον ήλιον» ισχύει απόλυτα όταν έχουμε να κάνουμε με την ανθρώπινη φύση.
[lifo.gr]