Μάθημα Πατριδογνωσίας από τον Προκόπη Παυλόπουλο: Ο Πύργος μέσα στους αιώνες.

ΣΗΜΕΙΑ ΑΝΤΙΦΩΝΗΣΗΣ

ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ κ. ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΗΡΥΞΗ ΤΟΥ Σ’ ΕΠΙΤΙΜΟ ΔΗΜΟΤΗ

ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΠΥΡΓΟΥ

Πύργος, 10.2.2018

Κύριε Δήμαρχε,

Σας ευχαριστώ θερμώς για την εξαιρετική τιμή που μου περιποιείτε, ανακηρύσσοντάς με Επίτιμο Δημότη του Δήμου Πύργου, και μάλιστα κατά την ημέρα εορτασμού του Πολιούχου του Πύργου, του Αγίου Χαραλάμπους. Οφείλω να διευκρινίσω, για πολλοστή φορά, αφενός ότι η τιμή αυτή δεν αφορά το πρόσωπό μου αλλά τον θεσμό τον οποίο εκπροσωπώ, ήτοι εκείνον του Προέδρου της Δημοκρατίας. Και, αφετέρου και συνακόλουθα, ότι η ως άνω τιμή συνεπάγεται, αυτοθρόως, το χρέος του εκ μέρους μου πλήρους σεβασμού τόσο της μακραίωνης και πολυσήμαντης Ιστορίας του Πύργου όσο και των διδαγμάτων της.

Ι. Επιτρέψατέ μου, λοιπόν, να επικεντρώσω την ομιλία μου, έστω δι’ ολίγων και εντελώς ενδεικτικά, σε μερικούς μόνον από τους σημαντικούς σταθμούς της Ιστορίας του Τόπου σας, αφού σχεδόν κάθε πέτρα του θα μπορούσε, εάν είχε φωνή, να μας διηγηθεί λαμπρές ιστορικές πτυχές αυτής της εμβληματικής γωνιάς της Πελοποννησιακής γης: 

Α. Αναζητώντας τις ρίζες της ιστορίας της πόλης του Πύργου στο μακρινό παρελθόν, επισημαίνω ότι στον ίδιο χώρο, όπου βρίσκεται ο Πύργος σήμερα, τοποθετείται η αρχαία πόλη Δυσπόντιοι. Επίσης, στα περίχωρα του Πύργου υπήρχε η αρχαία πόλη Λετρίνοι, απ’ όπου είχε λάβει, παλαιότερα, και την ονομασία του ο Δήμος σας, δοθέντος ότι ονομαζόταν «Δήμος Λετρίνων» μέχρι την δεκαετία του 1980. Η σημερινή ονομασία της όμορφης Πρωτεύουσας του Δήμου σας προέρχεται από τον πύργο που είχε κατασκευάσει, το  1512, στην θέση του Επαρχείου ο Μπέης της ευρύτερης περιοχής, Γεώργιος Τσερνωτάς.

Β. Κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας,  ο Πύργος ήταν ενδιάμεσος σταθμός των διερχόμενων εμπόρων που κατευθύνονταν προς την Ζάκυνθο. Διάφορες πηγές κάνουν λόγο για πόλη 5.000 κατοίκων. Με την κάθοδο των Λαλαίων, επικράτησε οριστικά το τοπωνύμιο «Πύργος», το οποίο αναφέρεται, κατά τον  Τάκη Δόξα, για πρώτη φορά σε έγγραφα το 1867.

Γ. Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, πολλά και ενδιαφέροντα γεγονότα έλαβαν χώρα εδώ.

1. Oι πρώτοι οικιστές της πόλης σας ήταν οι Βιλαεταίοι και οι Αχολαίοι. Αργότερα ήρθαν νεότεροι οικιστές, από τα Κρέστενα οι Κρεστενίτες, από την Δίβρη οι Στεφανόπουλοι, οι Βεργαίοι, οι Θεοδωρίδηδες, Ψημεναίοι, Σωτηρόπουλοι, Πιεραίοι και από τα Καλάβρυτα οι Δημακόπουλοι και Θεοχαρόπουλοι. Στον Πύργο δεν κατοικούσαν Τούρκοι, εκτός από τον Ζαπίτη και μερικές τουρκικές οικογένειες, που τον πλαισίωναν. Στην διάρκεια των Ορλωφικών, σχηματίσθηκε προσωρινή διοίκηση, κατά το σύστημα της Επτανήσου, Κυβερνήτης δε είχε οριστεί ο Νικόλαος Φουρτούνας.

2. Κατά την τελευταία περίοδο της Τουρκοκρατίας, ο Πύργος είχε ειδική μεταχείριση, λόγω φορολογικών προνομίων που του είχε παραχωρήσει η τουρκική διοίκηση. Στον Πύργο είχαν συγκεντρωθεί οικογένειες από την Ζάκυνθο και την Κεφαλλονιά, μέλη των οποίων εργάζονταν στους Οθωμανούς ως διερμηνείς, ιατροί και έμποροι. Η παρουσία διερμηνέων και γραμματικών ήταν εξαιρετικά χρήσιμη, καθώς αυτοί διαδραμάτιζαν ενδιάμεσο ρόλο μεταξύ Οθωμανών και Χριστιανών για την είσπραξη φόρων, όπως και για τις εμπορικές δραστηριότητες των Οθωμανών.  Οι περισσότεροι κάτοικοι της περιοχής εργάζονταν στις μεγάλες εκτάσεις των Αγάδων, καθώς και στις εκτάσεις της οικογένειας Αυγερινού, που από το 1778 είχε νοικιάσει σημαντικά τμήματα γης από τους Οθωμανούς. Πριν από την Επανάσταση του 1821 υπήρξαν μεμονωμένες επαναστατικές κινήσεις, όπως τα Ορλωφικά, αλλά και οι εξεγέρσεις των αδελφών Κρεστενίτη το 1812 και του Δημητρίου Άχολου το 1818.

3. Προεστοί, για τους οποίους αναφέρεται ότι διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην οργάνωση της τοπικής κοινωνίας κατά την προεπαναστατική περίοδο,  είναι οι ακόλουθοι: Αγαμέμνων Αυγερινός, Διονύσης Διάκος, Α. Φωτόπουλος, Α. Σταϊκόπουλος, Χαράλαμπος Βιλαέτης, Μ. Γιαννόπουλος, Γεώργιος Μήτσος, Α. Γκίκας, Ι. Μιχαήλ, Λυκούργος Κρεστενίτης, Στ. Μανωλόπουλος και Χριστόδουλος Άχολος.

Δ. Κορυφαία ημέρα στην εμβληματική Ιστορία του Πύργου υπήρξε η 29η Μαρτίου του 1821, όταν ο οπλαρχηγός, Χαράλαμπος Βιλαέτης, ύψωσε την Ελληνική σημαία και ξεσήκωσε τους κατοίκους σε εξέγερση κατά των Τούρκων.

1. Ο Πύργος την κρίσιμη στιγμή δεν βρέθηκε απροετοίμαστος, αφού πολλοί γόνοι σπουδαίων οικογενειών του Πύργου είχαν μυηθεί στην Φιλική Εταιρεία, με σκοπό την προετοιμασία της Επανάστασης.

2. Η πόλη γνώρισε μια μεγάλη καταστροφή τον Νοέμβριο του 1825, όταν ο Ιμπραήμ με τον στρατό του βάδισε εναντίον του ανοχύρωτου Πύργου. Ο στρατηγός Κολιόπουλος, ο οποίος είχε επιφορτιστεί με την προστασία της Πόλης, δεν κατάφερε δυστυχώς να φθάσει εγκαίρως με τον στρατό του σ’ αυτήν, με αποτέλεσμα την ολοκληρωτική καταστροφή του Πύργου. Ακόμη, στις 11 Φεβρουαρίου του 1826, οι Αιγύπτιοι με αρχηγό τον Ντελή Αχμέτ, εισέβαλαν στον Πύργο και κατάσχεσαν όλα τα εφόδια και τα ζώα που βρήκαν.

3. Αξίζει να σημειωθεί ότι σημαντικές μορφές του Πύργου είχαν αναλάβει την εκπροσώπησή του στις Εθνοσυνελεύσεις. Αυτοί είναι οι εξής: Παναγιώτης Άχολος, Αγαμέμνων Αυγερινός, Νικόλαος Βιλαέτης και Λυκούργος Κρεστενίτης.

4. Μιαν ακόμη απόδειξη της απόλυτης και γεμάτης θυσίες συμπόρευσης Λαού και Κλήρου στους μεγάλους και κοινούς υπέρ Πατρίδος και Θρησκείας Αγώνες του Έθνους μας, αποτελεί το γεγονός ότι ο Μητροπολίτης Ωλένης, Φιλάρετος, συνελήφθη στις παραμονές της Επανάστασης από τους Τούρκους και οδηγήθηκε στην Τρίπολη, όπου και εκτελέσθηκε.

5. Τέλος, η περιοχή του Πύργου ευτύχησε ν’ αναδείξει ηγετικές μορφές της Επανάστασης όπως τους Πέτρο και Γεώργιο Μήτσο, τον Χαράλαμπο Βιλαέτη και τον Διονύσιο Διάκο.

Ε. Μετά την Επανάσταση, ο Πύργος ορίσθηκε πρωτεύουσα της Επαρχίας Ήλιδας. Ο διακανονισμός έγινε μεταξύ Λυκούργου Κρεστενίτη και Χρύσανθου Σισίνη. Πρώτος δήμαρχος του Πύργου διορίσθηκε ο Συλλαϊδόπουλος.

1. Ο πληθυσμός, κατά τον Σαρλ Λενορμάν, είχε αισθητά μειωθεί σε σχέση με τα προεπαναστατικά χρόνια, ενώ ένα μεγάλο κομμάτι του το αποτελούσαν νησιώτες. Η γενική κατάσταση της πόλης ήταν φριχτή, καθώς υπήρχαν παντού γκρεμισμένα σπίτια. Γι’ αυτόν τον λόγο, οι δημογέροντες του Πύργου στις 26 Ιουλίου του 1830 ζήτησαν την αποστολή αρχιτέκτονα, ώστε να συντάξει τόσο το σχέδιο της πόλης, όσο και σχέδιο κατασκευής λιμενοβραχίονα στο Κατάκολο. Επίσης, με συνοπτικές διαδικασίες, κατασκευάσθηκε ο Δημόσιος Οίκος με έξοδα της τότε Κυβέρνησης.

2. Ο Βασιλεύς Όθων επισκέφθηκε τον Πύργο δύο φορές κατά την βασιλεία του. Η πρώτη επίσκεψη πραγματοποιήθηκε στις 27 Οκτωβρίου 1833 και η δεύτερη, κατά την οποία συνοδευόταν από την Βασίλισσα Αμαλία, στις 8 Μαΐου 1840.  Οι αναταραχές και οι εξεγέρσεις δεν έλειψαν κατά την  περίοδο της Βασιλείας του Όθωνος.

α) Το 1840, οι αγρότες εξεγέρθηκαν εναντίον του, με κύριο αίτημα την κατάργηση της φορολογίας των προϊόντων τους. Η Κυβέρνηση κατέστειλε την εξέγερση με την αποστολή στρατιωτικού τάγματος στον Πύργο και την σύσταση έκτακτου στρατοδικείου, με Πρόεδρο τον Κ. Πίσσα.

β) Η δεύτερη και σημαντικότερη εξέγερση συνέβη τον Μάιο του 1848, όταν ο Λύσανδρος Βιλαέτης κατέλαβε τον Πύργο, με περίπου 80 οπαδούς του και κατέλυσε τις τοπικές αρχές. Η συμμετοχή του κόσμου ήταν περιορισμένη λόγω των αποτυχημένων εκβάσεων των προηγουμένων επαναστάσεων. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την γρήγορη προέλαση του κυβερνητικού στρατού, ο οποίος και κατέπνιξε το κίνημα. Ο ηγέτης της εξέγερσης στον Πύργο, Λύσανδρος Βιλαέτης, κατέφυγε με έντεκα οπαδούς του στην Αγγλοκρατούμενη Ζάκυνθο, όπου ζήτησε άσυλο. Το 1849 τους χορηγήθηκε αμνηστία.

3. Κατά την περίοδο 1851-1855 η ανάπτυξη της καλλιέργειας της σταφίδας ήταν τόσο μεγάλη, ώστε η κυβέρνηση εγκατέστησε Εφοριακό Γραφείο στον Πύργο, έτσι ώστε οι φόροι από τα εισοδήματα των εμπόρων και των γεωργών να συλλέγονται ευκολότερα.

α) Και τούτο διότι τον 19ο και τον 20ό αιώνα η καλλιέργεια της σταφίδας  αναπτύχθηκε ιδιαίτερα στην Δυτική Ελλάδα, και κατά κύριο λόγο στην Ηλεία και την Αχαΐα. Η συγκέντρωση, όμως, της καλλιεργήσιμης γης σε ολιγάριθμους κτηματίες, οι οποίοι νοίκιαζαν τα κτήματά τους στους γεωργούς με συχνά καταχρηστικούς όρους, είχε ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη της τοκογλυφίας, την αύξηση των χρεοκοπιών και των κατασχέσεων, καθώς και την αύξηση των τιμών σε πολλά βασικά προϊόντα στην πόλη του Πύργου.

β) Ο Πύργος, την εποχή εκείνη, εξελίχθηκε σε σταυροδρόμι του εμπορίου της σταφίδας, γι’ αυτό και η κυβέρνηση φρόντισε να διορίσει τον γεωπόνο Π. Γεννάδιο στο Γυμνάσιο του Πύργου. Από τότε χρονολογείται και η εγκατάσταση του πρώτου προξενείου στην πόλη, με αποτέλεσμα, τελικώς, αυτό να ισχύσει για τις περισσότερες σημαντικές εμπορικές χώρες της εποχής εκείνης, όπως η Ιταλία, η Γαλλία, οι ΗΠΑ, η Γερμανία, η Νορβηγία, η Ολλανδία, η Αυστρία κ.ά.

γ) Καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του εμπορίου της σταφίδας αποτέλεσε η πρωτοβουλία του Πύργιου βουλευτή, Ανδρέα Αυγερινού, για την σιδηροδρομική ένωση του Πύργου με το επίνειό του, το Κατάκολο (Σιδηρόδρομος Πύργου – Κατακόλου). Η γραμμή που συνέδεε την πόλη με το λιμάνι του Κατακόλου, μήκους 13 χιλιομέτρων. Ήταν η δεύτερη σιδηροδρομική γραμμή που κατασκευάσθηκε στην ελεύθερη Ελλάδα.

δ) Τα Χριστούγεννα του 1888, πραγματοποιήθηκε η πρώτη οργανωμένη συγκέντρωση διαμαρτυρίας των αγροτών. Πλήθος κόσμου συγκεντρώθηκε στην Πλατεία Δημαρχείου και διαμαρτυρήθηκε για την εγκατάλειψή του από το Κράτος. Κύριοι ομιλητές ήταν οι Θαλλής Θεοδωρίδης και Α. Αθανασακέας. Παρόλ’ αυτά, η Κυβέρνηση δεν έλαβε ικανοποιητικά μέτρα για την βελτίωση της κατάστασης των αγροτών, με κύρια συνέπεια την φυγοδικία. Στις 12 Σεπτεμβρίου 1893, πραγματοποιήθηκε πανηλειακό συλλαλητήριο στον Πύργο και εκδόθηκε ψήφισμα απευθυνόμενο στον Αντιβασιλέα, από τον οποίο ζητούσαν να ρυθμισθεί νομοθετικά το σταφιδικό ζήτημα, ν’ αναβληθεί η είσπραξη των φόρων και ν’ αυξηθεί η συμμετοχή της Εθνικής Τράπεζας στην ανάπτυξη της περιοχής. Ορίσθηκε, επίσης, επιτροπή που θα επέδιδε το ψήφισμα προς την Κυβέρνηση, η οποία απετελείτο από τους: Θαλή Θεοδωρίδη, Αριστείδη Παναγιωτόπουλο, Νικόλαο Βέργο, Χαράλαμπο Γκάβα, Χρήστο Διάκο και Χρήστο Μαρκόπουλο. Στις 15 Φεβρουαρίου 1894, πραγματοποιήθηκε πάλι ειρηνικό συλλαλητήριο, όπου συντάχθηκε επιστολή προς τον Βασιλιά για την τακτοποίηση των φόρων. Η επιστολή υπογράφηκε από τους: Ζώη Πολυζογόπουλο, Ιωάννη Λιούρδη, Δ. Καστόρχη, Χρήστο Παπαδόπουλο, Φ. Αρμυριώτη, Α. Αθανασιάδη και Σ. Μπαντούνα. Τις μεγάλες αυτές συγκεντρώσεις, που έμειναν στην Ιστορία με το όνομα «Τα σταφιδικά», ακολούθησαν και άλλες μικρότερες, για τον ίδιο σκοπό.

ε) Το αποκορύφωμα του Σταφιδικού αγώνα υπήρξε η εξέγερση του 1903. Στις 14 Φεβρουαρίου ξέσπασε εξέγερση στο χωριό Βαρβάσαινα. Οι αγρότες συγκεντρώθηκαν στον Πύργο, εκφράζοντας μ’ έντονο τρόπο τις διαμαρτυρίες τους. Το Υπουργείο Στρατιωτικών στην προοπτική θερμών επεισοδίων διέταξε τον Γενικό Επόπτη της Χωροφυλακής στον Πύργο να είναι σε ετοιμότητα όλη η δύναμη του στρατιωτικού σώματός του, με κύριο έργο την διάλυση των νυχτερινών συλλαλητηρίων. Στις 26 Μαρτίου συγκεντρώθηκε πλήθος αγροτών στον Πύργο, όπου και συνέταξαν τηλεγράφημα προς τον Βασιλέα, σχετικά με το μονοπώλιο της σταφίδας. Η επιτροπή αποτελείτο από τους: Γ. Χρονόπουλο, Α. Λεονταρίτη, Γεώργιο Παπαστασινό και Α. Μπερτζελέτο. Στις 16 Ιουνίου, αγρότες απ’ όλα τα χωριά, με αρχηγό τον Παπαστασινό, κατέβηκαν ένοπλοι στην πόλη του Πύργου. Ύστερα από τα επεισόδια, ο Υπουργός Γεωργίας, Λεβίδης, υπέβαλε την παραίτησή του. Στις 28 Ιουνίου 1903 ακολούθησε η παραίτηση της κυβέρνησης Θεοτόκη. Οι αγρότες αποχώρησαν από τον Πύργο, αφού προηγήθηκε παρέμβαση των βουλευτών Ηλείας. Παρ’ όλα αυτά, η νέα κυβέρνηση διέταξε την αποστολή, το 1904, στρατιωτικού αποσπάσματος στον Πύργο, για παν ενδεχόμενο.

στ) Εντέλει, το 1925 αποφασίσθηκε η ίδρυση Νομικού Προσώπου Ιδιωτικού Δικαίου, εποπτευομένου από το Κράτος, με την ονομασία «Αυτόνομος Σταφιδικός Οργανισμός» (Α.Σ.Ο.), με σκοπό την προστασία της καλλιέργειας και εμπορίας της κορινθιακής σταφίδας, ο οποίος λειτούργησε μέχρι και τον Δεκέμβριο του 1997.

4. Όσον αφορά την περίοδο της Κατοχής, είναι γνωστό ότι στις 5 Μαΐου 1941 κατέφθασαν στον Πύργο 700 Ιταλοί στρατιώτες και εγκαταστάθηκαν στο 2ο Δημοτικό Σχολείο, ενώ μετέτρεψαν σε στάβλο το θέατρο «Απόλλων». Οι κάτοικοι της περιοχής του Πύργου αντιστάθηκαν στους κατακτητές. Την 4η Σεπτεμβρίου του 1944, το τελευταίο τμήμα του γερμανικού στρατού αποχώρησε από τον Πύργο. Σημαντικός Πυργιώτης  και ηρωϊκή μορφή εκείνου του Αγώνα κατά των Ιταλών και Γερμανών κατακτητών υπήρξε ο Μιλτιάδης Ιατρίδης, κυβερνήτης του θρυλικού υποβρυχίου «Παπανικολής». Ο Δήμος Πύργου για να τον τιμήσει έστησε τον ανδριάντα του στην πλατεία Ιατρίδη.

5. Μιας, όμως, και ο λόγος περί λαμπρών τέκνων αυτής της ηρωϊκής γης, αξίζει ν’ αναφερθεί ότι η πόλη του Πύργου, με την διαχρονικώς σπουδαία, πνευματική και καλλιτεχνική παράδοση, έχει αναδείξει προσωπικότητες, όπως ο ποιητής, πεζογράφος και θεατρικός συγγραφέας, Τάκης Δόξας (του οποίου το πραγματικό όνομα ήταν Παναγιώτης Λαμπρινόπουλος), ο Ακαδημαϊκός, ιστορικός και λογοτέχνης Διονύσιος Κόκκινος, ο ποιητής Τάκης Σινόπουλος, ο Καθηγητής Σάκης Καράγιωργας (που υπήρξε σημαντική μορφή του αντιστασιακού αγώνα κατά της επτάχρονης δικτατορίας των συνταγματαρχών),  ο συγγραφέας Παύλος Μάτεσις, ο συγγραφέας Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος,  ο ποιητής Γιώργης Παυλόπουλος, ο ηθοποιός Κώστας Καζάκος, ο λογοτέχνης Θεόδωρος Ξύδης, ο συγγραφέας Μπάμπης Τσικληρόπουλος, ο γελοιογράφος Στάθης (Σταυρόπουλος), ο επίσης γελοιογράφος Θέμος Άννινος, ο ζωγράφος Δανιήλ Παναγόπουλος κ.ά. Παρότι δεν καταγόταν από τον Πύργο αλλ’ από την Δρούβα Ηλείας, που βρίσκεται κοντά στην Αρχαία Ολυμπία, θα ήθελα να κάνω ιδιαίτερη αναφορά και στον πολύ σημαντικό στοχαστή, Παναγιώτη Κονδύλη (1943-1998), του οποίου το έργο πρέπει κριτικά να μελετηθεί με την δέουσα προσοχή, καθώς φέτος συμπληρώνονται είκοσι χρόνια μετά τον πρόωρο, δυστυχώς, θάνατό του.

ΙΙ. Σήμερα εορτάσαμε, με την επιβεβλημένη λαμπρότητα, την ιερά μνήμη του Πολιούχου του Πύργου, Αγίου Χαραλάμπους. Ενός Αγίου, του οποίου ο μαρτυρικός θάνατος ανέδειξε περίλαμπρα το ηθικό μεγαλείο της Χριστιανοσύνης, δηλαδή την νίκη της Αγάπης επί του μίσους των πολεμίων και διωκτών της.

Α. Μου δίνεται, λοιπόν, η ευκαιρία να σταθώ, για μιαν ακόμη φορά,  σε κάτι το οποίο οφείλουμε να ξεκαθαρίσουμε: Όποιος στέκεται απέναντι στην Ιστορία με όρους αντικειμενικούς, είτε θρησκεύεται είτε όχι, οφείλει να αναγνωρίσει τον ρόλο της Εκκλησίας.  Γιατί ο ρόλος αυτός υπήρξε και εξακολουθεί να είναι καθοριστικός για την πορεία του Έθνους μας και του Λαού μας.  Το Έθνος μας, το Έθνος των Ελλήνων, πορεύθηκε ανά τους αιώνες ακολουθώντας την χριστιανική διδασκαλία και τιμώντας τις παραδόσεις της Ορθοδοξίας.

Β. Και έρχομαι στην σημερινή εποχή. Ο ρόλος της Εκκλησίας είναι, και σήμερα, εξαιρετικά πολυσήμαντος, καθώς αυτή βρίσκεται δίπλα στον πάσχοντα συνάνθρωπο, για ν’ ανακουφίσει τον πόνο του, προσφέροντάς του όχι μόνον πνευματική παρηγορία αλλά και υλική βοήθεια, σε πάμπολλες περιπτώσεις. Συμπληρώνει, κατ’ αυτόν τον τρόπο, η Εκκλησία τις ελλείψεις του Κοινωνικού μας Κράτους, οπότε εμποδίζει την διάρρηξη του κοινωνικού μας ιστού. Μέσ’ από αυτήν την πορεία, η Εκκλησία της Ελλάδος εκπληρώνει την αποστολή της, σύμφωνα με την Ορθόδοξη Παράδοση του «Αγαπάτε Αλλήλους» και του «Δικαιοσύνην μάθετε οι ενοικούντες επί της Γης».

Γ. Ο κατ’ εξοχήν, σύμφωνα με την φύση της αποστολής της, ενωτικός ρόλος της Εκκλησίας, μας κληροδοτεί, επιπλέον, και το εξής μήνυμα, ιδίως σ’ αυτούς τους χαλεπούς καιρούς:  Εμείς, οι Έλληνες, οφείλουμε, για να υπερασπισθούμε την Ιστορία μας αλλά και για ν’ αποδείξουμε ότι είμαστε άξιοι απόγονοι Μεγάλων Προγόνων, να πορευθούμε προς το μέλλον που μας αναλογεί υπό όρους αρραγούς ενότητας, μπροστά στα μεγάλα και τα σημαντικά.  Διότι έχουμε χρέος να θυμόμαστε ότι μεγαλουργήσαμε ενωμένοι αλλά και θρηνήσαμε διχασμένοι, και μάλιστα με απώλειες που αφορούν τον Εθνικό μας Κορμό.  Κι αυτό δεν πρέπει, κατ’ ουδένα τρόπο, να επαναληφθεί στο μέλλον.

Κύριε Δήμαρχε,

Αναχωρώντας από τον Ιστορικό Δήμο Πύργου, με τον άκρως τιμητικό τίτλο του Επίτιμου Δημότη του, θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι όσα εξέθεσα θ’ αποτελέσουν καθοριστικής σημασίας δείκτη πορείας κατά την άσκηση των καθηκόντων μου. Επιπλέον, διατηρώ τις καλύτερες αναμνήσεις της έξοχης φιλοξενίας που μου επιφυλάξατε, για την οποία και πάλι βαθύτατα σας ευχαριστώ.-