Συγκλονιστική ομιλία του ΠτΔ στην παρουσίαση του βιβλίου του ROGER MILLIEX «ΦΟΡΟΣ ΤΙΜΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 1940-1944»

«Λαός της ελευθερίας, είναι εκείνος για τον οποίο η αντίσταση είναι παράδοση αιώνων, εκείνος του οποίου η νεότερη ιστορία είναι ένας ανεξάντλητος αγώνας για την Ανεξαρτησία -ο μόνος λαός που γιορτάζει την επέτειο του ΟΧΙ.  Αυτό το ΟΧΙ ήταν το ΟΧΙ του Μεσολογγίου, το ΟΧΙ του Σολωμού…  Ο κόσμος δεν ξέχασε ότι οι πρώτοι που το πρόφεραν ήταν η Αντιγόνη και ο Προμηθέας.  Όταν οι νεκροί της πρόσφατης ελληνικής Αντίστασης έπεφταν στο έδαφος όπου επρόκειτο να περάσουν την πρώτη νύχτα του θανάτου τους, έπεφταν σ’ ένα χώμα που είχε γεννήσει την πιο ευγενική και την πιο παλιά ανθρώπινη πρόκληση, κάτω από τα άστρα που μας κοιτάζουν απόψε, τα άστρα που ξενύχτησαν τους νεκρούς της Σαλαμίνας».

ΣΗΜΕΙΑ ΟΜΙΛΙΑΣ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

κ. ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΥ

ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΕΚΔΟΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΟΥ ΦΙΛΕΛΛΗΝΑ ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΟΥ ROGER MILLIEX «ΦΟΡΟΣ ΤΙΜΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 1940-1944»

Αθήνα, 30.1.2018

Με ιδιαίτερη χαρά, αλλά και συγκίνηση, χαιρετίζω εκθύμως την ελληνική επανέκδοση του σπουδαίου έργου του Roger Milliex, «Homage à la Grèce: 1940-1944», «Φόρος Τιμής στην Ελλάδα: 1940-1944 – Κείμενα και μαρτυρίες Γάλλων πολιτών», το οποίο είναι πλέον διαθέσιμο σε ηλεκτρονική μορφή, χάρη στην εξαιρετική φροντίδα του «Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας» (ΓΕΕΘΑ), που το μετέφρασε και το ανήρτησε στην ιστοσελίδα του.

Ι. Προκειμένου ν’ αντιληφθεί κανείς το πώς ο Roger Milliex οδηγήθηκε στην αρχική έκδοση αυτού του εμβληματικού βιβλίου-λευκώματος στα γαλλικά, στο οποίο αποτυπώνεται η εκ μέρους των Γάλλων απερίφραστη αναγνώριση της σημασίας της Ελληνικής Αντίστασης κατά των Ιταλών και Γερμανών κατακτητών στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αξίζει ν’ αναφερθούν τ’ ακόλουθα για τον βίο και την συνολικότερη  προσφορά στον Τόπο μας του λαμπρού αυτού Φιλέλληνα:

Α. Ο Roger Milliex γεννήθηκε το 1913 στην Μασσαλία και σπούδασε στην Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Aix-en-Provence. Το 1936 ήλθε στην Ελλάδα ως καθηγητής της γαλλικής γλώσσας και λογοτεχνίας στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών, όπου αργότερα έγινε διευθυντής σπουδών, διαδεχόμενος μιαν άλλη θρυλική μορφή, τον Octave Merlier. Παράλληλα, ο Milliex δημοσίευσε πολλά δοκίμια σε διάφορα ελληνικά περιοδικά. Το 1939 παντρεύθηκε την Τατιάνα Γκρίτση, μετέπειτα συγγραφέα και δημοσιογράφο.

B. Στην περίοδο της Κατοχής, ο Roger Milliex είχε διαφύγει μαζί με την σύζυγό του στην νότια Γαλλία. Με την δραστηριότητα που ανέπτυξε εκεί, πέτυχε να προκαλέσει το ενδιαφέρον των Γάλλων για την Ελληνική Αντίσταση. Με δική του πρωτοβουλία συγκεντρώθηκαν κείμενα Γάλλων διανοουμένων, μεταξύ των οποίων ήταν ο Αντρέ Φουζερόν, ο Ανρί Ματίς κ.α., καθώς και πίνακες των Πικάσο, Μπονάρ, Μασόν, Πικαμπιά, Ντιφί κ.ά. για τον Ελληνικό Λαό, προκειμένου να συμπεριληφθούν στο  βιβλίο – λεύκωμα, με τίτλο «Αφιέρωμα στην Ελλάδα: 1940-1944».

Γ. Τον Δεκέμβριο του 1945, με πρωτοβουλία του τότε διευθυντή του Γαλλικού Ινστιτούτου Octave Merlier και του Roger Milliex, εξασφαλίζονται από την γαλλική κυβέρνηση 140 υποτροφίες για σπουδές στη Γαλλία, οι οποίες δίνονται σε νεαρούς Έλληνες διανοούμενους, καλλιτέχνες και επιστήμονες. Ακολούθως, οι δυο τους οργανώνουν, τον Δεκέμβριο του 1945, μιαν ιστορική αποστολή, με περίπου 200 νέες και νέους. Μερικοί από τις Ελληνίδες και τους Έλληνες, που θα έλαμπαν στο διεθνές στερέωμα των τεχνών και των επιστημών τις επόμενες δεκαετίες, έφευγαν για το Παρίσι, υπότροφοι του Γαλλικού Ινστιτούτου.

1. Το νεοζηλανδέζικο καράβι «Ματαρόα», το οποίο μετέφερε επιζήσαντες Εβραίους και χιλιάδες Αμερικανούς πεζοναύτες, αυτή την φορά, σ’ ένα ταξίδι που έγινε θρύλος, είχε στο κατάστρωμά του τον ανθό της ελληνικής νεολαίας της εποχής. Από τον Πειραιά στον Τάραντα της Ιταλίας κι από εκεί με τρένο, μέσω Ελβετίας, προς το Παρίσι. Πολλά χρόνια αργότερα ο φιλόσοφος Κορνήλιος Καστοριάδης θεώρησε το ταξίδι του «Ματαρόα» «ιστορικό γεγονός που πρέπει να γραφτεί». Ο Merlier, με το απαράμιλλο ήθος που τον χαρακτήριζε, μίλησε μόνο μια φορά για το «Ματαρόα», χρόνια αργότερα σε μια συνέντευξη: «Ήταν φτωχά παιδιά… Δεν θα τους ξεχάσω ποτέ. Οτιδήποτε κι αν επιτύχει κανείς για τέτοιους ανθρώπους θα είναι λίγο». Οι νέοι άνθρωποι που έφθασαν στο Παρίσι ήταν ξένοι στην μέση της Ευρώπης κι έπρεπε να επιβιώσουν. Ξεκίνησαν ένα δύσκολο αλλά κι εμβληματικό ταξίδι, και οι περισσότεροι το ολοκλήρωσαν με τον πιο δημιουργικό τρόπο.

2. Μεταξύ των επιβατών του «Ματαρόα» περιλαμβάνονταν: Ο αρχιτέκτονας Πάνος Τζελέπης, οι φιλόσοφοι Κορνήλιος Καστοριάδης, Κώστας Παπαϊωάννου, Μιμίκα Κρανάκη και Κώστας Αξελός, ο ιστορικός Νίκος Σβορώνος, οι φοιτητές αρχιτεκτονικής Εμμανουήλ Κινδύνης, Αριστομένης Προβελέγγιος, Αθανάσιος Γάττος, Κωνσταντίνος Μανουηλίδης, Νικόλας Χατζημιχάλης, Γιώργος Κανδύλης, Πάνος Τσολάκης και Τάκης Ζενέτος, ο κινηματογραφιστής Μάνος Ζαχαρίας, ο γλύπτης Μέμος Μακρής, ο ζωγράφος Ντίκος Βυζάντιος, ο μουσικός Δημήτρης Χωραφάς, ο τεχνοκριτικός Άγγελος Προκοπίου, οι γιατροί Ανδρέας Γληνός και Ευάγγελος Μπρίκας, η συγγραφέας Έλλη Αλεξίου, η ποιήτρια Μάτση Χατζηλαζάρου, ο ποιητής Ανδρέας Καμπάς, οι φιλόλογοι Εμμανουήλ Κριαράς και Σταμάτιος Καρατζάς και πολλοί άλλοι.

Δ. Το 1959 ο Roger Milliex μετατέθηκε στην Κύπρο, όπου, μετά την ανεξαρτησία της, έγινε μορφωτικός ακόλουθος της Γαλλικής Πρεσβείας και διευθυντής του Γαλλικού Μορφωτικού Κέντρου, το οποίο ο ίδιος ίδρυσε τον Νοέμβριο του 1960. Στην θέση αυτή παρέμεινε ως το 1971. Τόσον ο ίδιος όσο και η σύζυγός του θεωρήθηκαν ανεπιθύμητοι από την απριλιανή δικτατορία, η οποία μάλιστα αφαίρεσε από την Τατιάνα Γκρίτση–Milliex την ελληνική ιθαγένεια. Το 1971, ο Roger Milliex διορίσθηκε διευθυντής του Γαλλικού Μορφωτικού Κέντρου στην Γένοβα. Επέστρεψε στην Ελλάδα μετά την πτώση της δικτατορίας, το 1975. Από το 1982 ήταν αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και από το 1986 μέλος της Ακαδημίας της Μασσαλίας. Είχε παρασημοφορηθεί με το μετάλλιο του Φοίνικος από την Ελληνική Δημοκρατία και με το αργυρό μετάλλιο της Ακαδημίας Αθηνών. Πέθανε, σε ηλικία 93 ετών, στην Αθήνα, στις 7 Ιουλίου 2006.

Ε. Όσον αφορά το συγγραφικό του έργο, αξίζει να μνημονευθούν οι μελέτες του: «Ο Αδαμάντιος Κοραής για το γαλλικό πολιτισμό – O Victor Hugo πιστός φίλος της Ελλάδας» (1953), «Ο Παλαμάς και οι ευρωπαϊκές αξίες», «Ο Σολωμός και η Γαλλία» κ.λ.π. Το 1982 κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Ημερολόγιο και μαρτυρίες του πολέμου και της κατοχής».

ΣΤ. Τέλος, ολοκληρώνοντας την αναφορά μου στον Milliex, οφείλω να υπογραμμίσω μ’ έμφαση αυτό που του έγραψε ο Οδυσσέας Ελύτης, όταν η Ακαδημία Αθηνών τον έκανε αντεπιστέλλον μέλος της: «Πρέπει Ροζέ να ξέρεις ότι η αγνή σου αγάπη δεν έχει μείνει χωρίς ανταπόκριση, ότι όλοι εμείς οι ταγμένοι να υπηρετούμε τις πνευματικές αξίες σε θεωρούμε δικό μας, σ΄ έχουμε στην καρδιά μας. Άφησέ με να σε ευχαριστήσω σαν να ήμουν εγώ όλη η Ελλάδα».

ΙΙ. Επανερχόμενος στην σημασία του βιβλίου–λευκώματος, «Φόρος Τιμής στην Ελλάδα: 1940-1944 – Κείμενα και μαρτυρίες Γάλλων πολιτών», ας μου επιτραπεί να επισημάνω τ’ ακόλουθα:

Α. Ορθώς τονίζεται στον πρόλογο ότι μέσα από τις σελίδες αυτής της έκδοσης προκύπτουν οι ακόλουθες, αναντίρρητες, ιστορικές αλήθειες: «Η “μικρή” Ελλάδα αναγνωρίζεται και τίθεται ως “ηγέτης” στην αντίσταση κατά των δυνάμεων του άξονα. Γίνεται το παράδειγμα για όσους αγωνίζονται υπέρ της  Ελευθερίας. Παραμένει ζωντανή παρά τα δεινά της. Η ιστορία επαναλαμβάνεται, έστω και με διαφορετική μορφή. Η Ελλάδα ωστόσο παραμένει η κοιτίδα του Πολιτισμού και το ιδεώδες του πολιτισμένου κόσμου». Ο πρόλογος αυτός παραπέμπει στο ακόλουθο, πραγματικά διθυραμβικό για την Ελλάδα της Αντίστασης, απόσπασμα από την μνημειώδη ομιλία του Αντρέ Μαλρώ, κατά την πρώτη φωταγώγηση της Ακρόπολης, στις 28 Μαΐου 1959.  Εκεί ο Μαλρώ, «υμνώντας» την Ελλάδα της Αντίστασης, τόνισε: «Λαός της ελευθερίας, είναι εκείνος για τον οποίο η αντίσταση είναι παράδοση αιώνων, εκείνος του οποίου η νεότερη ιστορία είναι ένας ανεξάντλητος αγώνας για την Ανεξαρτησία -ο μόνος λαός που γιορτάζει την επέτειο του ΟΧΙ.  Αυτό το ΟΧΙ ήταν το ΟΧΙ του Μεσολογγίου, το ΟΧΙ του Σολωμού…  Ο κόσμος δεν ξέχασε ότι οι πρώτοι που το πρόφεραν ήταν η Αντιγόνη και ο Προμηθέας.  Όταν οι νεκροί της πρόσφατης ελληνικής Αντίστασης έπεφταν στο έδαφος όπου επρόκειτο να περάσουν την πρώτη νύχτα του θανάτου τους, έπεφταν σ’ ένα χώμα που είχε γεννήσει την πιο ευγενική και την πιο παλιά ανθρώπινη πρόκληση, κάτω από τα άστρα που μας κοιτάζουν απόψε, τα άστρα που ξενύχτησαν τους νεκρούς της Σαλαμίνας».

Β. Η έκδοση αυτού του έργου είναι, λοιπόν, σημαντική διότι υπηρετεί την διατήρηση της ιστορικής μνήμης.  Πέραν των άλλων, η ιστορική μνήμη υποστηρίζει και τονώνει το ηθικό των Ενόπλων Δυνάμεων της Πατρίδας μας, το οποίο ήταν, είναι και θα παραμείνει, διαχρονικώς ακμαιότατο.

Γ. Η Χώρα μας αποτελεί δύναμη Ειρήνης και Ασφάλειας στην ευρύτερη περιοχή, ακριβώς επειδή, με ασπίδα τις Ένοπλες Δυνάμεις της, για τις οποίες αισθάνεται υπερήφανη, είναι ικανή, ανά πάσα στιγμή, να υπερασπισθεί την Ιστορία της, το παρόν της αλλά και τις προοπτικές του μέλλοντος της.  Επιπλέον, καθώς η Ελλάδα είναι, αμετάκλητα, αναπόσπαστο μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και, μάλιστα, του σκληρού πυρήνα της, της Ευρωζώνης, υπερασπιζόμενη τα σύνορα, την εδαφική ακεραιότητα και την εθνική κυριαρχία της, υπερασπίζεται, εντέλει,  τα σύνορα, την εδαφική ακεραιότητα και την εθνική κυριαρχία της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ας μην ξεχνάμε ότι για εμάς, τους Έλληνες, ισχύει πάντα το:  «Εἷς οἰωνὸς ἄριστος, ἀμύνεσθαι περὶ πάτρης», όπως διαχρονικά μας διδάσκει ο Όμηρος (Ιλιάδα Μ 243). Και το μήνυμά μας αυτό το εκπέμπουμε προς κάθε κατεύθυνση.

Σας ευχαριστώ.