Ομιλία του Γ.Γ. Συντονισμού του Υπουργείου Εσωτερικών κ. Φιλιππάκου στο Συνέδριο του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες

Ο Γενικός Γραμματέας Συντονισμού του Υπουργείου Εσωτερικών, αρμόδιος επί θεμάτων αλλοδαπών, υπηκόων τρίτων χωρών και παράτυπης μετανάστευσης, Τζανέτος Φιλιππάκος, συμμετείχε την Τετάρτη (17-01-2018) στο Συνέδριο του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες με θέμα: «Θεμελιώδη Δικαιώματα του Ανθρώπου και η εφαρμογή τους: Ευρωπαϊκό Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα για Λειτουργούς της Δικαιοσύνης για τα δικαιώματα των προσώπων που χρήζουν διεθνούς προστασίας και όσων είναι θύματα ρατσιστικής βίας». 
Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε στο Ιωνικό Κέντρο, Λυσίου 11, στην Πλάκα και συμμετείχαν μεταξύ άλλων: ο Πρόεδρος Δ.Σ. του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες,, Κωνσταντίνος Μαυροειδής, ο Συντονιστής της Νομικής Υπηρεσίας του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες, Βασίλης Παπαδόπουλος, ο Διευθυντής της Διεύθυνσης Διαχείρισης Μετανάστευσης, Αστυνομικός Διευθυντής Γεώργιος Καραΐσκος, ο Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη στον Κύκλο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, Γιώργος Νικολόπουλος, η Υπεύθυνη του Τομέα Προστασίας των Προσφύγων, Καλλιόπη Στεφανάκη, ο Διευθυντής Προγραμμάτων των «Γιατροί Χωρίς Σύνορα» Ελλάδας, Απόστολος Βεϊζης, η επικεφαλής Νομικής Υποστήριξης της Ουγγρικής Επιτροπής, Eszter Kirs, η επικεφαλής της Νομικής Υποστήριξης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες και τους Εξόριστους, Julia Zelvenska.
Στόχος του Συνεδρίου ήταν να παρουσιαστούν στο κοινό (δικαστές, δικηγόρους, ΜΚΟ αλλά και σε κάθε ενδιαφερόμενο) οι τελευταίες νομοθετικές και νομολογιακές εξελίξεις στα παρακάτω θέματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με έμφαση στην κατάσταση στην Ελλάδα:
α) διοικητική κράτηση
β) διαδικασία ασύλου και
γ) εγκλήματα ρατσιστικού κινήτρου – εγκλήματα μίσους
Ο κ. Φιλιππάκος, κατά τη διάρκεια της ομιλίας του αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων στα παρακάτω:
«… Είναι μεγάλη μου χαρά και τιμή που βρίσκομαι σήμερα μαζί σας, στο συνέδριο που διοργανώνει το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, με την ολοκλήρωση του προγράμματος για τα Θεμελιώδη Δικαιώματα του Ανθρώπου. Θέλω επίσης να σας μεταφέρω τους χαιρετισμούς του Υπουργού Προστασίας του Πολίτη κ. Νίκου ΤΟΣΚΑ και τις ευχές του για κάθε επιτυχία στο συνέδριο σας.
Δεν χρειάζεται φυσικά να τονίσω την κρισιμότητα των επιμέρους ζητημάτων, που βρίσκονται στο επίκεντρο του εκπαιδευτικού προγράμματος για λειτουργούς της Δικαιοσύνης και τα οποία αφορούν τα δικαιώματα των προσώπων που χρήζουν διεθνούς προστασίας και των θυμάτων ρατσιστικής βίας.
Τα αποτελέσματα του προγράμματος που θα παρουσιαστούν σήμερα, σε συνδυασμό με τη συζήτηση πάνω στις τελευταίες νομοθετικές και νομολογιακές εξελίξεις για θέματα όπως η διοικητική κράτηση, η διαδικασία ασύλου και η αντιμετώπιση της ρατσιστικής βίας, προφανώς και έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα.
Γι’ αυτό και όσα θα ακουστούν σήμερα και αύριο στο πλαίσιο του συνεδρίου, θα συμβάλλουν σε σημαντικό βαθμό στη βελτίωση της διαχείρισης των σημαντικών αυτών θεμάτων.
… Τα τελευταία χρόνια το προσφυγικό – μεταναστευτικό ζήτημα, δεν αποτελεί απλώς ευρωπαϊκό ή περιφερειακό ζήτημα. Αποτελεί πλέον ζήτημα παγκόσμιας σημασίας, το οποίο σχετίζεται με τις γεωπολιτικές αναταράξεις, που παρατηρούνται στη Μέση Ανατολή. Δεν είναι δυνατόν να προβλέψουμε πότε θα τελειώσουν ή έστω θα περιοριστούν αυτές οι αναταραχές, για αυτό το λόγο οφείλουμε συνεχώς να διατηρούμε το επίπεδο ετοιμότητάς μας.
Η σύγχρονη Ελλάδα, λόγω της ιδιομορφίας των εξωτερικών μας συνόρων, σε συνδυασμό με την εμπόλεμη κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι χώρες της Μέσης Ανατολής, έχει δεχθεί, την τελευταία πενταετία, ένα τεράστιο αριθμό μεικτών μεταναστευτικών ροών, με αποκορύφωμα το έτος 2015. Στην πλειοψηφία τους μιλάμε για υπηκόους Συρίας, Αφγανιστάν, Ιράκ και Πακιστάν.
Η χώρα μας κατάφερε τα τελευταία αυτά τρία χρόνια να ανταποκριθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, παρά τις δύσκολες συγκυρίες που βιώσαμε. Με ανθρωποκεντρική προσέγγιση και με σεβασμό, καταφέραμε να σταθούμε αντάξιοι των περιστάσεων.
Έζησα από κοντά το δράμα, την αγωνία, αλλά και την ελπίδα των δυστυχισμένων αυτών ανθρώπων, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι εμπλεκόμενες Αρχές. Και ιδίως η Ελληνική Αστυνομία. Ταυτόχρονα θα ήθελα να εξάρω τη θετική συνεισφορά Οργανισμών, όπως το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, τα Ηνωμένα Έθνη, ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης, ο Ερυθρός Σταυρός κ.α.
Πρέπει όλοι μαζί, τόσο η Διεθνής Κοινότητα, όσο και η Ευρωπαϊκή Ένωση να συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε με άξονα τις ίδιες αρχές και αξίες, στις οποίες στηρίχθηκε το οικοδόμημα του σύγχρονου μεταπολεμικού κόσμου.
Το 2015, υπήρξε η πιο κρίσιμη –από άποψη προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών– χρονιά.
… Αξίζει να αναφέρουμε τα μεγέθη των ροών, προκειμένου να αντιληφθούμε τί ακριβώς κληθήκαμε να διαχειριστούμε τα τελευταία χρόνια:
την διετία 2013-14 ο αριθμός των ατόμων που εισήλθαν ή/και διέμεναν παράνομα στην Ελλάδα έφτασε τις 120.000, ενώ το –χωρίς υπερβολή– εκρηκτικό 2015, ο αριθμός αυτός ξεπέρασε τις 911.000.
Το 2016 είχαμε θεαματική μείωση, καθώς όσοι εισήλθαν ή/και διέμεναν παράνομα στην χώρα μας ήταν περίπου 205.000.
Το δε 11μηνο του 2017, ο αριθμός αυτός διαμορφώνεται περίπου στις 63.000.
Και μπορεί οι αριθμοί να μειώνονται, όμως σε καμία περίπτωση η συνεχής επανάληψη αριθμών δεν πρέπει να μας κάνει να ξεχάσουμε πως μιλάμε για ανθρώπινες ζωές.
Και επειδή δυστυχώς, όσο και αν προσπαθήσαμε, οι τραγωδίες στο Αιγαίο δεν αποφεύχθηκαν, ας κρατήσουμε κατά νου ότι κανένα στατιστικό μέγεθος δεν μπορεί να αποδώσει τον πόνο και την απόγνωση που προκαλεί η απώλεια ακόμα και μίας ανθρώπινης ζωής.
Η χώρα μας, αποτελώντας μια από τις κύριες πύλες μαζικής εισόδου προσφύγων – μεταναστών στην Ευρώπη, λόγω των εκτεταμένων θαλάσσιων συνόρων μας, κυρίως με την Τουρκία, φαίνεται ότι αποτελεί την ιδανική πρώτη στάση για χιλιάδες άτομα, καθώς απώτερος σκοπός τους είναι η προώθησή τους στις χώρες του ευρωπαϊκού βορά.
Η θεαματική μείωση που παρατηρήθηκε το έτος 2016 οφείλεται στο κλείσιμο της επονομαζόμενης Δυτικής Βαλκανικής Οδού, τον Μάρτιο του 2016, το οποίο σε συνδυασμό με την υλοποίηση της Κοινής Δήλωσης Ε.Ε. – Τουρκίας, περιόρισε τις προσφυγικές – μεταναστευτικές ροές, τόσο στη χώρα μας, όσο και στην Ευρώπη γενικότερα, όμως ταυτόχρονα «εγκλώβισε» στην Ελλάδα πάνω από 70.000 πρόσφυγες και μετανάστες.
Είναι εμφανές, ότι πρόκειται για πολύ μεγάλο αριθμό ανθρώπων, για μία χώρα, με περιορισμένες δυνατότητες, μία χώρα που βίωσε και η ίδια, μία δύσκολη οικονομική κρίση τα τελευταία χρόνια.
Ωστόσο, οι Υπηρεσίες του Υπουργείου μας και της Ελληνικής Αστυνομίας, παρά τις ελλείψεις σε μέσα και προσωπικό, καταφέραμε, με τη συμβολή Ευρωπαϊκών και Διεθνών Οργανισμών – όπως ανέφερα και νωρίτερα – να διαχειριστούμε αυτά τα μεγέθη, που ποτέ δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι αφορούν ανθρώπινες ζωές.
Τη διετία 2015 – 2016, η Ελληνική Αστυνομία, σε συνεργασία με το Λιμενικό Σώμα, κατάφερε να συλλάβουμε σχεδόν 3.500 διακινητές, εξαρθρώνοντας αρκετά κυκλώματα και οργανωμένες εγκληματικές ομάδες, που διακινούσαν και εκμεταλλεύονταν ταλαιπωρημένους και δυστυχισμένους ανθρώπους.
… Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι σε δύο κρίσιμες επιχειρήσεις διαχείρισης προσφύγων και μεταναστών, τον Μάιο του 2016 στην Ειδομένη και τον Ιούνιο του 2017 στο Ελληνικό, καταφέραμε χωρίς το παραμικρό πρόβλημα και με απόλυτο σεβασμό στα ανθρώπινα και ατομικά δικαιώματα, να φέρουμε σε πέρας τη μεταφορά των ταλαιπωρημένων αυτών ανθρώπων σε κατάλληλους χώρους διαμονής, παρά την ισχυρή έως τότε άρνησή τους να αποχωρήσουν (για διάφορους λόγους) από τους συγκεκριμένους χώρους.
Ιδιαίτερα η περίπτωση της Ειδομένης, η οποία αποτελούσε για αυτούς τους ανθρώπους τη δίοδο προς τις χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, είχε μεγάλο βαθμό δυσκολίας, γιατί ουσιαστικά «ξέκοβε» το όνειρο της συνέχισης του ταξιδιού τους.
Σε ανάλογη περίπτωση, στο Καλαί της Γαλλίας, οι αντιδράσεις των μεταναστών, όταν η Γαλλική Αστυνομία τους μετέφερε από το σημείο από όπου προσπαθούσαν να περάσουν στο Ηνωμένο Βασίλειο, ήταν σφοδρότατες και βίαιες.
Η επιτυχία των δύο αυτών επιχειρήσεων οφείλεται στη βούληση της Πολιτικής και Φυσικής Ηγεσίας του Υπουργείου μας, στον άρτιο επιχειρησιακό σχεδιασμό, στην ετοιμότητα, τη σωστή ενημέρωση, τον ανθρωπισμό των αστυνομικών δυνάμεων και τον ορθό τρόπο υλοποίησης όλων των φάσεων του επιχειρησιακού σχεδίου. Πρόκειται για δύο επιχειρήσεις, μέσω των οποίων η Ελλάδα κέρδισε τα εύσημα, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και διεθνές επίπεδο, γιατί έδειξε ότι σέβεται το διεθνές δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
… κρίνεται σκόπιμο να πούμε μερικά λόγια παραπάνω για τα Προαναχωρησιακά Κέντρα Κράτησης Αλλοδαπών (χάριν συντομίας, Προ.Κε.Κ.Α.):
Τα εν λόγω Κέντρα καλούνται σε καθημερινή βάση να διαχειρίζονται μεγάλο αριθμό μεταναστών που καταφθάνουν στην Χώρα μας, αντιμετωπίζοντας πληθώρα προβλημάτων διαβίωσης.
Πολλοί είναι οι παράγοντες που δυσχεραίνουν, άλλοτε σε μεγαλύτερο και άλλοτε σε μικρότερο βαθμό, την λειτουργικότητα ενός Κέντρου κράτησης. Η υγιεινή, η υγεία, η σίτιση, η έλλειψη υλικοτεχνικών υποδομών, καθώς και η διαχείριση όσον αφορά την ιδιαιτερότητα των ευάλωτων ομάδων και την ψυχοσύνθεση των μεταναστών, είναι μερικά από τα ζητήματα που χρήζουν ιδιαίτερης μεταχείρισης προκειμένου να ευοδωθεί η διευκόλυνση της εύρυθμης λειτουργίας τους.
Για τους λόγους αυτούς στόχος μας είναι, μέσω της ανταλλαγής απόψεων και κυρίως των συνεργασιών, η επίλυση στο μέγιστο δυνατό βαθμό των προβλημάτων αυτών, μέσα στα πλαίσια αγαστής και διαρκούς συνεργασίας, ώστε να υπάρξει κατάλληλη προετοιμασία για την κράτηση των παράτυπων αλλοδαπών.
Λαμβανομένων υπόψη των περιοδικών παρατηρήσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την πρόληψη των βασανιστηρίων και κάθε άλλης απάνθρωπης ή ταπεινωτικής συμπεριφοράς ή τιμωρίας και άλλων Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οργανισμών προς τη Χώρα μας, συνεχίζεται η λειτουργία των οκτώ (8) Προαναχωρησιακών Κέντρων Κράτησης Αλλοδαπών (ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α.) Αλλοδαπών: Αμυγδαλέζας, Ταύρου, Κορίνθου, Δράμας (Παρανέστι), Ξάνθης, Ορεστιάδας (Φυλάκιο) Λέσβου και Κω, δίνοντας έμφαση – προτεραιότητα στη διασφάλιση των συνθηκών υποδοχής και παραμονής, σε ένα αξιοπρεπές περιβάλλον διαβίωσης.
Οι αλλοδαποί που σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις διαμένουν στα ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α. είναι κρατούμενοι με διαταγή της Αρχής, εφόσον έχουν εκδοθεί σε βάρος τους αποφάσεις απέλασης / επιστροφής και κατά συνέπεια δεν κυκλοφορούν ελεύθεροι ή εξέρχονται από τα Κέντρα Κράτησης.
Ενδεικτικά αναφέρω ότι χθες (16/1/2018), ο αριθμός των ατόμων που διέμεναν σε ΠΡΟ.ΚΕ.ΚΑ. όλης της χώρας, ανήλθε σε 2.304.
Επίσης κρατούνται όσοι κατάγονται από χώρες που είναι εφικτός ο επαναπατρισμός τους, καθότι προέρχονται από κράτη που δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα (π.χ. χώρες όπου επικρατεί έκρυθμη κατάσταση λόγω εμφύλιων συρράξεων, περιοδικού χαρακτήρα, ή υφίστανται διώξεις στο εσωτερικό χωρών των αντιπάλων απολυταρχικών καθεστώτων κ.λπ.) και οι ενταύθα ευρισκόμενες Πρεσβείες τους συνεργάζονται για την έκδοση ταξιδιωτικών εγγράφων (π.χ. Πακιστάν, Μπαγκλαντές κ.α.).
Πρόκειται για αλλοδαπούς που έχουν εισέλθει και διαμένουν κατά τρόπο μη νόμιμο στη χώρα, είναι πλήρως ταυτοποιημένοι και δεν σχετίζονται με αλλοδαπούς οι οποίοι κρατούνται στα σωφρονιστικά καταστήματα για διάπραξη ποινικών αδικημάτων.
… Οι υπό κράτηση αλλοδαποί ενημερώνονται συστηματικά για τον κανονισμό που εφαρμόζεται στις εγκαταστάσεις κράτησης, καθώς και για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και το δικαίωμά επαφής αυτών με εκπροσώπους των προαναφερόμενων οργανώσεων. Για τον λόγο αυτό έχουν αναρτηθεί σε εμφανή σημεία σχετικά έντυπα και τους επιδίδονται “Πληροφοριακά Δελτία”, μέσω των οποίων ενημερώνονται, σε γλώσσα την οποία κατανοούν, για τα δικαιώματα τους, αναφορικά με την κράτηση και τη διαδικασία ασύλου.
Εκπρόσωποι του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες (Ε.Σ.Π.) έχουν καθημερινή πρόσβαση σε όλους τους χώρους κράτησης και επικοινωνούν με τους παράτυπους μετανάστες, με στόχο την παροχή νομικής βοήθειας προκειμένου να εξασφαλισθεί η πρόσβαση αυτών στη διαδικασία ασύλου και να μπορέσουν να εκπροσωπηθούν κατά τη διάρκεια της εξέτασης των αιτημάτων τους.
Σημειώνεται πως το ίδιο συμβαίνει και με εκπροσώπους άλλων φορέων που ασχολούνται με το θέμα της μετανάστευσης, όπως η Ύπατη Αρμοστεία του Ο.Η.Ε. για τους Πρόσφυγες και άλλες Μ.Κ.Ο.
Στο πλαίσιο της ανάπτυξης βέλτιστων πρακτικών και βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης των κρατουμένων, από την Διεύθυνση Διαχείρισης Μετανάστευσης του Αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας δόθηκαν μέσα στο 2017, πάνω από 250 άδειες για επίσκεψη σε χώρους ευθύνης μας, σε όλη την επικράτεια, σε εκπροσώπους διεθνών οργανισμών, πρεσβειών, δικαστικών Αρχών και Μ.Κ.Ο., που ασχολούνται με διασφάλιση ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Σημειώνεται επίσης ότι στο ως άνω πλαίσιο, έχουν εγκατασταθεί σε όλα τα Προαναχωρησιακά Κέντρα Κράτησης Αλλοδαπών (ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α.), Περιφερειακά Γραφεία Ασύλου για την ταχύτερη εξέταση των αιτημάτων ασύλου.
Επιπρόσθετα, στο σχεδιασμό μας για την εφαρμογή του Εθνικού Προγράμματος του τομέα Εσωτερικών Υποθέσεων 2014-2020 (Πολυετές Ταμείο AMIF), έχουν συμπεριληφθεί μια σειρά από δράσεις, που σχετίζονται με τα Κέντρα Κράτησης Αλλοδαπών, η υλοποίηση των οποίων θα συμβάλλει, κατά προτεραιότητα, στη διασφάλιση συνθηκών διαμονής με ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης και προς το σκοπό αυτό καταβάλλονται σημαντικές προσπάθειες να ολοκληρωθούν το συντομότερο δυνατόν οι μακροχρόνιες διαγωνιστικές διαδικασίες του δημοσίου και να καλυφθούν οι ανάγκες με κονδύλια από ευρωπαϊκούς πόρους.
Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει δοθεί στη διαρκή εκπαίδευση και επιμόρφωση του προσωπικού της Ελληνικής Αστυνομίας, με έμφαση σε υπηρεσίες «πρώτης γραμμής» (Τμήματα Συνοριακής Φύλαξης, Διευθύνσεις Αλλοδαπών, Τμήματα Διαχείρισης Μετανάστευσης, Υπηρεσίες Ελέγχου Διαβατηρίων κλπ.).
Στο πλαίσιο αυτό, έχουν ήδη πραγματοποιηθεί σειρά εκπαιδευτικών δράσεων σε θεματικές ενότητες που περιλαμβάνουν και τα «Ανθρώπινα – θεμελιώδη δικαιώματα για τη συνοριακή φύλαξη.
… Κατά το έτος 2017, 100 περίπου αστυνομικοί συμμετείχαν σε 3 ημερίδες που διοργάνωσαν η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού καθώς και ο Συνήγορος του Πολίτη με θέμα το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των διοικητικά κρατουμένων.
Και φυσικά δράσεις όπως αυτές θα συνεχιστούν.
… Αξίζει να αναφέρουμε ότι η χώρα μας, όχι μόνο η Ελληνική Αστυνομία, αλλά η πατρίδα μας συνολικά ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις της, κυρίως όσες προκύπτουν από τη Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας της 18ης Μαρτίου, έχοντας υιοθετήσει το απαραίτητο νομοθετικό πλαίσιο, σεβόμενη πάντα το σχετικό διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο, ιδίως δε τα κείμενα που αναφέρονται στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Κλείνοντας την ομιλία του, ο κ. Φιλιππάκος δήλωσε:
«… Αναλογιζόμενοι το μέγεθος της κατάστασης, μπορούμε να πούμε ότι έχουμε πετύχει θετικά αποτελέσματα σε πολλούς τομείς της διαχείρισης του προσφυγικού – μεταναστευτικού ζητήματος, χωρίς αυτό να αποτελεί φυσικά λόγο εφησυχασμού. Θέση της χώρας μας είναι η κατάρτιση ενός ολοκληρωμένου ευρωπαϊκού σχεδίου, με ανθρωποκεντρική βάση. Είτε πρόκειται για πρόσφυγες είτε για οικονομικούς μετανάστες, αυτό που προέχει είναι η ανθρώπινη ζωή. Και αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε.
Ευελπιστώ, από αυτό το ύψιστης σπουδαιότητας Συνέδριο, να εξαχθούν γόνιμα συμπεράσματα και να συνεχίσουμε όλοι μαζί να εργαζόμαστε με ανθρωποκεντρική προσέγγιση, για τη στήριξη των προσφύγων και των μεταναστών, που αναζητούν καταφύγιο και ασφάλεια στην Ευρώπη.
Σας ευχαριστώ πολύ».