Ο πλούτος της υμνολογίας των Χριστουγέννων

Του αρχιμ.Ιακώβου Κανάκη

Είναι γεγονός ότι η υμνολογία μας περιέχει έναν θαυμαστό πλούτο θεολογικών εννοιών, που προσφέρονται μέσω της καταπλητικής ελληνικής γλώσσας.
Κάθε ακολουθία, ορθρινή ή εσπερινή, είναι διανθισμένη με τροπάρια που υπάρχουν εικόνες παρμένες από την Αγία Γραφή, τα Συναξάρια και τα κείμενα των Πατέρων της Εκκλησίας.
Ανάλογα με τα έτη σύνθεσης ή σύνταξης των τροπαρίων αυτών παρατηρούμε και την ανάλογη γλωσσική έκφραση. Έτσι, κάποιοι ύμνοι, ανάγονται στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες (όπως για παράδειγμα το «Φως Ιλαρόν» που ψάλλεται στους εσπερινούς) και άλλοι έχουν συντεθεί στις μέρες μας. Καθώς πορευόμαστε προς την μεγάλη εορτή των Χριστουγέννων, η Εκκλησία μας προετοιμάζει, όπως κάνει πάντα, για την εορτή αυτή με ύμνους σχετικούς με το μεγάλο γεγονός της Γεννήσεως του Χριστού. Πραγματικά, είναι μια απόλαυση, η ακρόαση των ύμνων αυτών. Όμως, επειδή κάποιοι από αυτούς είναι γραμμένη στην ομηρική γλώσσα είναι δύσκολο να κατανοηθούν και γι᾽αυτό θα ερμηνεύουμε, «ως προεόρτια» των Χριστουγέννων, ως πορεία προετοιμασίας μας, μερικούς από τους ψαλμούς αυτούς προκειμένου να τους κατανοήσουμε με ευκολία, όταν θα τους ακούσουμε να ψάλλονται την ημέρα αυτή της μεγάλη «της του Χριστού Γεννήσεως».
Από τα ωραιότερα τροπάρια της εορτής είναι αυτά που συνθέτουν τις καταβασίες. Λέγονται έτσι επειδή πιθανόν οι ψάλτες κατέβαιναν από τα αναλόγιά τους. Πρόκειται για τις πασίγνωστες « Χριστός γεννάται δοξάσατε…» κ.λπ. Εκτός αυτών ψάλλονται και οι λεγόμενες Ιαμβικές, οι οποίες συνθέτουν τον Ιαμβικό Κανόνα των Χριστουγέννων, που αποτελείται από εννέα ωδές δηλαδή εννέα σύνολα τροπαρίων. Ας ξεκινήσουμε από το πρώτο τροπάριο της Α´ ωδής.
Σε κάθε τροπάριο θα παρατίθεται το πρωτότυπο κείμενο και θα ακολουθεί η ερμηνεία του.
ΩΔΗ Α´
Έσωσε λαόν, θαυματουργών Δεσπότης,
Υγρόν θαλάσσης, κύμα χερσώσας πάλαι.
Εκών δε τεχθείς εκ Κόρης, τρίβον βατήν
Πόλον τίθησιν ημίν• ον κατ᾽ουσίαν
Ίσόν τε Πατρί, και βροτοίς δοξάζομεν.
Ο συνθέτης του ψαλμού αναφέρεται σε κάποιον παλαιό καιρό, κατά τον οποίο ο Δεσπότης (Θεός) θαυματουργικά έσωσε τον λαό του με θαυμαστό τρόπο κάνοντας χέρσο (στέρεο) μέρος το υγρό κύμα, «χαλικώνοντας την θάλασσα». Πρόκειται για την θαυματουργική διάβαση των Ισραηλιτών της Ερυθράς θάλασσας. Ο τρίτος στίχος αναφέρεται στην θεληματική Γέννηση του Χριστού από την Κόρη, που δεν είναι άλλη από την παρθένο Μαρία. Δι᾽αυτής έγινε περιπατητή η στράτα προς τον ουρανό. Αυτόν τον θαυματουργό Θεό τον δοξάζουμε, και πρέπει να το κάνουμε, γιατί ο Χριστός (ως Υιός) είναι ίσος κατά την ουσία με τον Θεό Πατέρα αλλά είναι επίσης ίσος με τον άνθρωπο ως προς την ανθρώπινη φύση που έλαβε. Μέσα από το μικρό αυτό τροπάριο είδαμε πόσα πολλά και σημαντικά νοήματα υπάρχουν. Θα συνεχίσουμε με τον επόμενο τροπάριο της Α´ωδής.
vimaorthodoxias.gr