Πώς λειτουργεί το «ηλεκτρονικό πορτοφόλι» και πώς υπολογίζεται η ισοτιμία – Μπορούν να καλύψουν το φυσικό μας νόμισμα;
Ιστορικά η γέννηση του bitcoin ανήκει σε κάποιον ή κάποιους με το ψευδώνυμο Σατόσι Νακαμότο, καθώς δεν έχει διευκρινιστεί έως αυτή τη στιγμή ο αριθμός ή η ταυτότητά των εμπνευστών του.
Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα δίκτυο συναλλαγών, το οποίο δεν εποπτεύεται από κανέναν φορέα, αλλά λειτουργεί με τη δομή peer-to-peer, όπου μεγάλος αριθμός υπολογιστών συνεργάζεται για να επεξεργαστεί τις συναλλαγές σε Bitcoin.
Αποτελεί το πρώτο απόλυτα ανοικτό χρηματοπιστωτικό δίκτυο του κόσμου, ενώ για τη δημιουργία μίας νέας χρηματοπιστωτικής υπηρεσίας δεν χρειάζεται καμία μορφή συμμόρφωσης με κανόνες, όπως συμβαίνει στο γνωστό σε όλους μας συμβατικό τραπεζικό σύστημα. Το Bitcoin παρουσιάζει μεταξύ άλλων την εξής καινοτομία: Διαθέτει το δικό του νόμισμα, με την ονομασία Bitcoin.
Στην Ελλάδα το πρώτο ανταλλακτήριο Bitcoin λειτούργησε τον Ιούνιο του 2014 με την ονομασία BTC Greece. Στο κατά πόσο όμως είναι εφικτό να επισκιάσει το φυσικό νόμισμα που λέγεται ευρώ ή άλλες παραδοσιακές μορφές νομισμάτων, καθώς και σε αρκετά ακόμα ερωτήματα, δίνουν απαντήσεις o καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Πόρτσμουθ, Κώστας Βέργος και ο αναπληρωτής καθηγητής της Σχολής Διοίκησης και Οικονομίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Αριστείδης Σάμιτας.
Κύριε Βέργο πώς λειτουργεί πρακτικά το σύστημα bitcoin;
Ο κάθε επενδυτής καταρχάς δημιουργεί ένα ηλεκτρονικό πορτοφόλι, στον ηλεκτρονικό του υπολογιστή ή στο κινητό του τηλέφωνο, το οποίο διαθέτει έναν ειδικό μοναδικό κωδικό. Το ηλεκτρονικό πορτοφόλι λειτουργεί όπως η διεύθυνση email μόνο για τις ανάγκες των συναλλαγών σε Bitcoins.
Στη συνέχεια αγοράζει bitcoins (δηλαδη μονάδες στο ηλεκτρονικο αυτο νόμισμα, είτε από φίλους είτε από χρηματιστήριο) ή δέχεται Bitcoins ως αντάλλαγμα για υπηρεσίες – οπως ακριβως δεχεται χαρτονομισματα – στο πορτοφολι του. Για να αγοράσει πάντως Bitcoins απο καποιο χρηματιστηριο, πρεπει να διαθετει τραπεζικό λογαριασμο. Οι κατοχοι bitcoin μπορουν υπο προυποθεσεις να κερδιζουν επιπλέον Bitcoins ως δωρο με την διαδικασία που λεγεται mining.
– Κατά πόσο μπορεί να εφαρμοστεί ευρέως στην Ελλάδα; Είναι εφικτό κάτι τέτοιο;
Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως νόμισμα ανταλλαγής, όπως επίσης κάθε άλλο νόμισμα ιδίου, κρυπτογραφικού, τύπου.
– Ποιος μου διασφαλίζει ότι δεν θα χάσω την αξία των bitcoin μου σε περίπτωση που αντιμετωπίσει πρόβλημα ο υπολογιστής μου;
Δεν υπάρχει διασφάλιση. Αν για οποιοδήποτε λόγο χαθεί ή καταστραφεί το ηλεκτρονικό πορτοφόλι, ο χρήστης δεν μπορεί να αναπαράγει τα Bitcoin που έχασε. Είναι σαν τα κανονικά χαρτονομίσματα. Μπορεί όμως να περιοριστεί ο κίνδυνος απώλειας, αν κάποιος διατηρεί ηλεκτρονικά αντίγραφα σε σκληρούς δίσκους φυλαγμένους κάπου ή σε άλλα μαγνητικά μέσα. Ο κίνδυνος κλοπής, από την άλλη, είναι σχεδόν μηδενικός αν κάποιος έχει διασφαλίσει με κωδικό, που μόνο αυτός γνωρίζει, το αρχείο με το ηλεκτρονικό πορτοφόλι του.
– Με βάση ποια ισοτιμία υπολογίζεται η αντιστροφή του ευρώ σε bitcoin;
Η ισοτιμία μεταβάλλεται σε καθημερινή βάση όπως κάθε χρηματιστηριακό προϊόν.
– Πρέπει να υπάρχει κάποια τράπεζα, η οποία διατηρεί λογαριασμούς χρηστών σε bitcoin;
Όχι. Το σύστημα δεν εξαρτάται από Τράπεζες, αλλά από χρήστες, οι οποίοι έχουν πορτοφόλια. Αυτός είναι και ο λόγος που είναι αποκεντρωμένο και «ασφαλές», από κίνδυνο κατάρρευσης κάποιας τράπεζας.
– Κατά πόσο μας δεσμεύει η εφαρμογή κεφαλαιακών ελέγχων (capital controls) στη χρήση του συγκεκριμένου άυλου νομίσματος; Υπάρχουν περιορισμοί αντίστοιχοι με αυτούς που υπάρχουν σε μεταφορές κεφαλαίων ή άλλες κινήσεις και ισχύουν για τα παραδοσιακά τραπεζογραμμάτια όπως το ευρώ;
Καθώς το νόμισμα λειτουργεί ακόμη χωρίς κεντρικό έλεγχο, είναι αδύνατο, με τα παρόντα δεδομένα, να επιβληθεί έλεγχος των Bitcoins ή αντίστοιχων κρυπτονομισμάτων, και άρα αδύνατο να περιοριστεί η κυκλοφορία τους. Δεν επηρεάζονται επομένως επί του παρόντος από τα capital controls.
Αριστείδης Σάμιτας
Κύριε Σάμιτα με συμφέρει να αγοράσω ένα προϊόν με bitcoin; Κάτι το οποίο ενδεχομένως θα πλήρωνα 10 ευρώ, υπάρχει το ενδεχόμενο με bitcoin να το πληρώσω 8 ευρώ;
Εξαρτάται από τις συνθήκες. Εάν οι συνθήκες είναι όπως αυτές που βιώνουμε εμείς στο πλαίσιο των κεφαλαιακών περιορισμών, ενδεχομένως να είναι μία λύση. Εάν όμως μιλάμε για την παγκόσμια οικονομία, οι συναλλαγές θα είναι πιο ακριβές, καθώς λόγω της μεγάλης ζήτησης που έχει το bitcoin, η ισοτιμία θα είναι υψηλή και ίσως να μας κοστίσει λίγο περισσότερο. Σε κάθε περίπτωση οι συναλλαγές υπόκεινται στο σταθερό νόμο της οικονομίας, ο οποίος σχετίζεται με την προσφορά και τη ζήτηση.
– Μήπως τελικά είναι η πιο ενδεδειγμένη λύση συναλλαγών από τη στιγμή που η κυβέρνηση προσανατολίζεται στην αντικατάσταση των μετρητών με κάρτες και την τοποθέτηση μηχανημάτων συναλλαγών POS παντού;
Λόγω των capital controls, ενδεχομένως τα bitcoin να αποτελούν μία λύση. Η επιβολή περιορισμών σε όλο το φάσμα διακίνησης κεφαλαίων, καθώς και στις τράπεζες, οδήγησαν στη δημιουργία τεράστιων προβλημάτων. Με αυτό τον τρόπο μία ελληνική εταιρεία, έχοντας πραγματοποιήσει συναλλαγές σε bitcoin δεν υπόκειται στους γνωστούς περιορισμούς και είναι ελεύθερη να διακινήσει το εμπόρευμά της.
Αυτή είναι μία λύση του προβλήματος, η οποία κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση. Το άλλο μέρος του προβλήματος είναι ότι δεν τροφοδοτεί με ρευστότητα το εσωτερικό της ελληνικής αγοράς. Επομένως, η κατοχή bitcoin από τις εξαγωγικές εταιρείες -δεν σημαίνει ότι όλες οι ελληνικές εταιρείες είναι εξαγωγικές- μπορεί όντως να βοηθήσει. Μπορεί όμως και να δημιουργήσει πρόβλημα στις εγχώριες πληρωμές.
– Ποια είναι αυτή τη στιγμή η ισοτιμία του bitcoin με το δολάριο;
Διαθέτει συγκεκριμένη συναλλαγματική ισοτιμία σε σχέση με το ευρώ και το δολάριο, η οποία ανέρχεται σε περίπου 300 δολάρια ανά bitcoin. Πρόκειται για ένα ακριβό νόμισμα, ψηφιακό και κρυπτογραφημένο, έτσι ώστε να μπορούμε να το χρησιμοποιούμε σε ηλεκτρονικές συναλλαγές. Κάποιος μπορεί να πάρει είτε το ίδιο το bitcoin, είτε υποδιαιρέσεις αυτού, δεδομένου ότι υπάρχουν εκατοστά, χιλιοστά αλλά και εκατομμυριοστά του bitcoin στην τρέχουσα ισοτιμία, όπως συμβαίνει και με κάθε άλλο νόμισμα.
– Μπορεί να εξελιχθεί σε ένα ευρύ δίκτυο συναλλαγών και πληρωμών;
Είναι ήδη ευρύ το δίκτυο, αν σκεφτούμε ότι το 2008 ξεκίνησε με ισοτιμία 0,29 το δολάριο και στη συνέχεια σημείωσε έκρηξη -το 2013 έφτασε στα 1.400 δολάρια-, καταλήγοντας σήμερα στα 300 δολάρια ανά bitcoin, δεδομένου ότι δημιουργήθηκε τεράστια ζήτηση.
Η ζήτηση προήλθε από το γεγονός ότι η κρίση τροφοδότησε την ανάγκη για ηλεκτρονικές συναλλαγές. Επιπλέον, οι κεφαλαιακοί περιορισμοί μας οδήγησαν στη χρήση του πλαστικού χρήματος και στην εξοικείωση με αυτό. Ενδεχομένως το bitcoin μπορεί να εξελιχθεί μελλοντικά στο μεγάλο παγκόσμιο νόμισμα.
– Έχει τη δυνατότητα η εξάπλωση του bitcoin να καλύψει το φυσικό μας νόμισμα;
Στην Ελλάδα προς το παρόν δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα. Είναι δύσκολο να αντικαταστήσουμε πλήρως το φυσικό χρήμα. Γιατί ως λαός δεν διαθέτουμε την κουλτούρα, ούτε τη δυνατότητα να προβούμε σε συναλλαγές αυτής της μορφής. Σε χώρες της Βορείου Ευρώπης όπως η Δανία ή η Σουηδία, οι οποίες είναι εξοικειωμένες με τη χρήση του πλαστικού χρήματος, θα μπορούσε να γίνει αυτό που με ρωτάτε.
– Αν κάποιος δημιουργήσει ένα καλύτερο ψηφιακό νόμισμα με σκοπό να αντικαταστήσει το bitcoin τι μπορεί να συμβεί;
Μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο. Μου θυμίζετε την ιστορία με το twitter και το facebook. Σε κάθε περίπτωση όμως το μόνο που μπορεί να υποστεί σε αυτή την περίπτωση το ηλεκτρονικό νόμισμα, είναι μία πίεση, η οποία θα αλλάξει τη συναλλαγματική του ισοτιμία.
Δεν είναι όμως εύκολο να δημιουργήσει κάποιος ένα παγκόσμιο ηλεκτρονικό νόμισμα, υπό την έννοια ότι χρειάζεται πάρα πολλή δουλειά, πολλές πληροφορίες και server για να μπορέσουν να στηρίξουν ένα τέτοιο σύστημα, ενώ χρειάζεται και πολύς χρόνος για να εξοικειωθεί η κοινωνία με αυτό.
– Θα μπορούσε κάποια στιγμή να χάσει εντελώς την αξία του;
Θεωρώ ότι είναι αρκετά δύσκολο να συμβεί κάτι τέτοιο. Το αντίθετο μάλιστα. Ίσως να πάρει αρκετή αξία λόγω των συνθηκών τα επόμενα χρόνια, με δεδομένο ότι δεν μπορούν να συνεχίσουν οι συναλλαγές – οι οποίες έχουν αυξηθεί σημαντικά σε παγκόσμιο επίπεδο -, να γίνονται σε φυσικό χρήμα.
– Κατά πόσο μπορεί κάποιος να χρησιμοποιήσει τα bitcoin για παράνομες συναλλαγές εάν υποθέσουμε ότι είναι έως ένα βαθμό… αόρατο σε ελεγκτικούς μηχανισμούς;
To bitcoin είναι ένα νόμισμα, το οποίο δεν υπόκειται σε κρατικούς και τραπεζικούς ελέγχους ή ελέγχους κίνησης κεφαλαίων. Η χρήση του είναι θετική ως προς την διευκόλυνση της ταχύτητας των συναλλαγών, είναι όμως αρνητική ως προς τα δημόσια οικονομικά. Δεν αποκλείεται το πλεονέκτημα της ταχύτητας και των προστατευμένων συναλλαγών που προσφέρει, να δώσει τη δυνατότητα σε κάποιους να εκμεταλλευτούν το γεγονός για την εκτέλεση «μαύρων» συναλλαγών.
Έχει πολύ μεγάλη σημασία, ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούμε όλα αυτά τα εργαλεία στην παγκόσμια οικονομία. Σας θυμίζω την ιστορία των παραγώγων, τα οποία δημιουργήθηκαν για να μειώσουν τον κίνδυνο, στη συνέχεια μετατράπηκαν σε κερδοσκοπικά εργαλεία και δαιμονοποιήθηκαν. Κάτι ανάλογο μπορεί να συμβεί και με τα bitcoin.
– Θα μπορούσε το σύστημα των bitcoin να αποδειχθεί φούσκα υπό προϋποθέσεις;
Εάν το συγκεκριμένο νόμισμα δεν υπόκειται σε συγκεκριμένους κανόνες και ταυτόχρονα υποστεί μία βλάβη, όπως ηλεκτρονικό πόλεμο και επίθεση από κάποιους χάκερ, ο κόσμος ενδέχεται να χάσει την εμπιστοσύνη του στη χρήση του και να αποδειχθεί στο τέλος ότι ήταν μία φούσκα.
– Μπορεί να πλουτίσει κανείς κερδοσκοπώντας με bitcoin;
Bεβαίως. Είναι ένα παγκόσμιο νόμισμα με ευρεία χρήση και συναλλαγματική ισοτιμία. Θα φτάσει ίσως κάποια στιγμή να αμφισβητεί την κυριαρχία του παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος που λέγεται δολάριο.