Η χώρα του νότου δεν έχει καταφέρει να επιστρέψει στην ανάπτυξη μετά τη κρίση του 2008, ενώ τα επισφαλή τραπεζικά της δάνεια αυξάνονται συνεχώς, αγγίζοντας πλέον το 10% του ΑΕΠ
Ενώ η φούσκα στα χρηματιστήρια της Ευρώπης συνεχίζει ακάθεκτα την αυξητική της πορεία, οι χώρες της Ευρωζώνης έρχονται αντιμέτωπες με τη συρρίκνωση της πραγματικής οικονομίας τους. Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των εσόδων του δημοσίου (φόροι), καθώς επίσης την αντίστοιχη αύξηση των χρεών.
Η Ελλάδα, υπήρξε μια από τις πρώτες χώρες που υπέκυψαν στις πιέσεις των αγορών, μαζί με την Ιρλανδία και την Πορτογαλία. Το μέγεθός τους επέτρεψε μεν να τοποθετηθούν σε «καραντίνα», αλλά ο ιός των κόκκινων δανείων και των υπερβολικών χρεών δεν έχει αντιμετωπισθεί – δεν έχει δηλαδή βρεθεί το «αντίδοτο», εκείνη η οικονομική πολιτική που θα επέτρεπε την εξυπηρέτηση των δημοσίων και ιδιωτικών χρεών, καθώς επίσης τη διατήρηση στη ζωή του παρόντος χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Ο θάνατος του υφιστάμενου διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος θα μπορούσε να συμβεί, στην περίπτωση που μια χώρα σαν την Ιταλία χρεοκοπούσε. Το κράτος αυτό, υποφέρει από έναν συνδυασμό μειωμένης ανάπτυξης και υπερβολικού δημοσίου χρέους, όπως ακριβώς και η Ελλάδα.
Λαμβάνοντας δε υπόψη πως δεν έχει καταφέρει να επιστρέψει στην ανάπτυξη μετά τη κρίση του 2008, η Ιταλία βρίσκεται ουσιαστικά σε ύφεση για πολλά χρόνια – μια κατάσταση που είχε ως αποτέλεσμα τη μερική αποβιομηχανοποίηση της.
Παράλληλα, τα επισφαλή τραπεζικά δάνεια της χώρας αυξάνονται συνεχώς, ενώ έχουν φθάσει πλέον το 10% του ΑΕΠ (γράφημα). Το στοιχείο αυτό, από μόνο του καταδεικνύει πόσο εύθραυστη είναι η Ευρωζώνη, με τους μηχανισμούς στήριξης να μην είναι σε θέση να καλύψουν τυχόν τραπεζικές ανάγκες μιας χώρας με το μέγεθος της Ιταλίας (πόσο μάλλον περισσότερων).
Συνεχίζοντας, οι πιθανότητες ενός χρηματοπιστωτικού κραχ αυξάνονται καθημερινά, ειδικά μετά την ανακοίνωση του πακέτου ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ – το οποίο έχει ως αποτέλεσμα να διαστρεβλώνουν τα χρηματιστήρια ακόμη περισσότερο την πραγματική εικόνα της οικονομίας.
Τα κυριότερα προβλήματα
Ξεκινώντας με τις κύριες στατιστικές μετρήσεις μιας χώρας, μια ματιά στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών θα μας προβληματίσει αμέσως. Μολονότι δεν είναι ελλειμματικό για πολλά χρόνια, εντούτοις κινδυνεύει για πρώτη φορά να γίνει(γράφημα).
Ένα πλεονασματικό ισοζύγιο, επιτρέπει σε μια χώρα να παράγει έσοδα (φόροι), τα οποία στηρίζουν τη χρηματοδότηση των δημόσιων δαπανών. Στη περίπτωση της Ιταλίας, με κρατικό προϋπολογισμό χρόνια αρνητικό (-3% ως ποσοστό επί του ΑΕΠ), ο κίνδυνος της διολίσθησης σε δίδυμα ελλείμματα φαντάζει τρομακτικός.
Μάλιστα, ο προϋπολογισμός δύσκολα μπορεί να ισοσκελισθεί, αφού τα συνεχιζόμενα χαμηλά επίπεδα της ανάπτυξης, δεν επιτρέπουν τον περιορισμό των δαπανών (λιτότητα) – αφού τυχόν δραστική μείωση, θα επέφερε τα αποτελέσματα που βιώνει σήμερα η Ελλάδα.
Θα πρέπει να σημειώσουμε εδώ ότι, τα αρνητικά επίπεδα του προϋπολογισμού δεν είναι φαινόμενο που έκανε την εμφάνισή του μετά τη κρίση του 2008. Απεναντίας, όπως και στην περίπτωση της Ελλάδας, αποτελεί χρόνια πάθηση, μια ανοικτή πληγή δεκαετιών. Είναι δηλαδή θεσμικό/κοινωνικοπολιτικό το πρόβλημα, από αυτά που δεν αντιστρέφονται με την αλλαγή απλά της οικονομικής πολιτικής που ακολουθείται, αλλά που απαιτούν διαφορετική αντιμετώπιση.
Κίνδυνος μεγάλος που διαφαίνεται να επικρατεί τελικά όλων των υπολοίπων, είναι το δημόσιο χρέος. Η συνεχιζόμενη επιβάρυνσή των επιπέδων του (πόσο μάλλον στη περίπτωση που παρατηρηθούν δίδυμα ελλείμματα), το έχουν εκτινάξει στο 132% ως προς το ΑΕΠ (γράφημα). Θα πρέπει να συνυπολογίζουμε δε και τα χρέη των τραπεζών που κινδυνεύουν να χρεοκοπήσουν, για να έχουμε μια πλήρη εικόνα της κατάστασης του ιταλικού δημοσίου – αφού σε περίπτωση χρεοκοπιών, το δημόσιο θα κληθεί να αναλάβει τη διάσωση αυτών.
Οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε πως το χρέος αυτό δύσκολα θα μπορέσει να εξυπηρετηθεί, αφού υπερβαίνει τον χρυσό κανόνα, σύμφωνα με τον οποίο η βιωσιμότητα του είναι στα επίπεδα του 80-90%.
Οι αγορές πάντως δείχνουν να αντιλαμβάνονται τους αυξημένους κινδύνους, με τα δεκαετή ομόλογα τις χώρας να εμφανίζουν άνοδο αποδόσεων από τις αρχές του Μαρτίου.
Μια ακόμη σημαντική ένδειξη της πορείας και των κινδύνων που αντιμετωπίζει η χώρα, είναι ο δείκτης των μακροπρόθεσμα ανέργων. Σε αντίθεση με τον παραδοσιακό δείκτη ανεργίας, το ποσοστό των παραγωγικά ενεργών πολιτών που βρίσκονται εκτός αγοράς εργασίας, δίνει την πραγματική εικόνα της κατάστασης. Η αιτία είναι το ότι, ο παραδοσιακός δείκτης συμπεριλαμβάνει και τους μερικά απασχολούμενους, αποτελώντας ένα εύκολο εργαλείο στα χέρια των στατιστικολόγων της κυβέρνησης η οποία, για ευνόητους λόγους, θα προσπαθήσει να παρουσιάσει μια καλύτερη εικόνα.
Τέλος, ο στόχος του 2% για τα επίπεδα του πληθωρισμού που έχει θέσει η διοίκηση της Ευρωζώνης, φαίνεται μάλλον απίθανος να επιτευχθεί. Η χώρα, ανακοίνωσε πληθωρισμό 0,1% το Μάρτιο του 2015, παρότι τα επιτόκια βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά.
Οι προοπτικές
Σύμφωνα με το δείκτη ανάπτυξης της Ιταλίας, η χώρα βρίσκεται σε ύφεση για πάνω από πέντε έτη, ενώ τα νεότερα στοιχεία τον ρίχνουν πίσω στο -0,5% από το -0,1% που βρισκόταν στις αρχές του 2014 (1ο τρίμηνο) και που αποτελούσε το καλύτερο τρίμηνο από το 2008 έως σήμερα.
Μετά το 2010, η χώρα υιοθέτησε έμπρακτα πλέον την πολιτική της λιτότητας, μειώνοντας δραστικά τις δημόσιες δαπάνες – κάτι που επιβάρυνε την εξέλιξη στην ανάπτυξη, ενώ δεν βοήθησε ουσιαστικά στη μείωση του επιπέδου των χρεών.
Όμως, μέσα από την ενδελεχή αναζήτηση κάποιου δείγματος ελπίδας για τη χώρα, «σκοντάψαμε» πάνω στα στοιχεία της Βιομηχανικής παραγωγής. Υπήρξαμε αρχικά επιφυλακτικοί βέβαια, μόλις διαπιστώσαμε μια ελαφριά βελτίωση των στατιστικών μετρήσεων για το έτος 2015.
Η αμέσως επόμενη σκέψη μας, ήταν να ελέγξουμε εάν τα στοιχεία αυτά είναι προϊόν «στατιστικού τεχνάσματος». Πιο συγκεκριμένα, αναζητήσαμε τα στοιχεία των αποθεμάτων της χώρας.
Σε παλαιότερη ανάλυσή μας, είχαμε ανακαλύψει πως η Κίνα έκανε χρήση ενός τέτοιου τεχνάσματος, όταν εμφάνιζε σημαντική βελτίωση της βιομηχανικής της παραγωγής, με την παράλληλη αύξηση των αποθεμάτων της – αύξανε δηλαδή την παραγωγή της, χωρίς όμως να πουλιούνται περισσότερα προϊόντα, αυξάνοντας απλά τα αποθέματα. Όμως, τα αποθέματα της Ιταλίας παρουσίασαν μείωση ρεκόρ σε σχέση με το 2010 – κάτι που αναζωπυρώνει τις ελπίδες για αναθέρμανση της οικονομίας.
Επίλογος
Δυστυχώς, η χώρα έχει να αντιμετωπίσει πολλά ακόμη προβλήματα, ανάμεσα τους την πτώση των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα (παρόμοια εξέλιξη με αυτήν της Ελλάδας), τη μειωμένη κατανάλωση και τον περιορισμό των πωλήσεων λιανικής.
Σε κάθε περίπτωση, το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης αναμένεται να λειτουργήσει υποστηρικτικά, κυρίως σε χώρες όπως είναι η Ιταλία και η Ισπανία.
Βέβαια, οι πιθανότητες να έχει αποτέλεσμα ένα πρόγραμμα αύξησης της ρευστότητας στην Ιταλία, είναι πολύ περιορισμένες – κυρίως επειδή είναι η πλέον εξαρτημένη από το τραπεζικό σύστημα χώρα, όσον αφορά τα νομισματικά μέτρα τόνωσης κάθε είδους, συγκριτικά με την υπόλοιπη Ευρωζώνη. Η παροχή πίστωσης ξεπερνάει το 50% του ΑΕΠ, ενώ τα δάνεια αντιστοιχούν στο 40% όλων των χρηματοπιστωτικών απαιτήσεων – όταν στις Η.Π.Α. κινούνται στο 15% και στη Γαλλία κάτω από 25%.