Στον Federico Garcia Lorca – που δολοφονήθηκε εν ψυχρώ από τις φασιστικές ορδές της πέμπτης φάλαγγας, μόλις στα τριανταεφτά του χρόνια, στις 19 Αυγούστου 1936
Στον Federico Garcia Lorca – που δολοφονήθηκε εν ψυχρώ από τις φασιστικές ορδές της πέμπτης φάλαγγας, μόλις στα τριανταεφτά του χρόνια, στις 19 Αυγούστου 1936…
“…Μηνύστε το στα γιασεμιά
Με την αέρινη ασπράδα.
Η θύμησή μου καίγεται!…”
.
Χωρίς βαρύτητα πετάω πάνω από τους μυστικούς ψίθυρους της ανταλουζιάνικης γης… μυστικοί ψίθυροι από λιοστάσια, πορτοκαλιώνες, λεμονιές, αμπέλια, κουβέλια και λουλούδια, πολλά λουλούδια… κρίνα, γιασεμιά, ανεμώνες, λιγαριές, νάρδοι… ο Γουαδαλκιβίρ κυλάει ακατάπαυστα, αιώνες τώρα ανάμεσα σ΄ αυτή τη γη της γοητείας των ανθρώπων και της ύλης…
…
Ο ήλιος κατηφορίζει λούζοντας μ΄ ένα εκκωφαντικό πορφυρόχρωμα όλα ένα γύρω…
Χαμηλώνω ανάλαφρα και περπατάω τέλεια ελεύθερος σ΄ αυτή την ελεύθερη γη του 1936 σιγοσφυρίζοντας… με τα χέρια στις τσέπες κι ανοιχτό πουκάμισο σ΄ ένα σκονισμένο χωριό με τις λουλουδιασμένες αυλές των φτωχών χωριατόσπιτων… ξυπόλητα, αθώα ninños τρέχουν εδώ κι εκεί φωνάζοντας και παίζοντας τα παιχνίδια τους… τσέρκια και πετροπόλεμο… γέροι αγρότες κρατώντας τις αξίνες τους στα ροζιασμένα απ΄ το κάματο του όργου χέρια, γυρίζουν απ΄ τα χωράφια τους… παλληκάρια μελαμψά κι ιδρωμένα, καβάλα στις ατίθασες φοράδες τους βλαστημάνε κι οδηγάνε βιαστικά τους ταύρους και τα γελάδια στα μαντριά τους… κοπέλλες όμορφες, ερωτιάρες, ετοιμάζονται για τη πλατεία του χωριού να τα συναντήσουν και να χορέψουν με τις κιθάρες… μανάδες κρεμασμένες στα παράθυρα, κοιτάζουν με διαπεραστικά μάτια πέρα στα καρπισμένα χωράφια…
Όλα, ίδια κι απαράλλαχτα, συμβαίνουν κάθε απομεσήμερο στο μικρό αυτό χωριό, πολλά πολλά χρόνια τώρα…
…
Μα ξαφνικά, μια φωνή τρυπάει τον ζεστό αέρα: “Έρχονται, έρχονται” !!! Και το ίδιο ξαφνικά, όλες, όλοι και όλα αλλάζουν… ό,τι έκαναν μέχρι εκείνη την ώρα το παρατάνε… κι η αμεριμνησία της καθημερινότητας μετατρέπεται σε ένα βουητό από ηχηρά γέλια, φωνές χαράς και τρεχαλητά προς το ακροχώρι για το καλωσόρισμα…
Κοιτάζω προς τους πέρα λόφους κατά τη μεριά των λιόδεντρων, και μέσα στο μακρινό κουρνιαχτό του χωματόδρομου, μια περίεργη πομπή αχνοφαίνεται να προχωράει αργά… μια πομπή από πνιγμένους στη σκόνη καβαλάρηδες που προπορεύονταν και πίσω τους ένα μακρύ βαγόνι παλιού τραίνου που ακολουθούσε πάνω στους τέσσερις ξύλινους, χοντρούς, μεγάλους τροχούς του… μπροστά, μια μεγάλη επιγραφή λαμπύριζε από τον ήλιο αλλά μέσα από τον κουρνιαχτό μπορούσες να διακρίνεις: La Barraca – Teatro Universitario…
…
La Barraca !!! Το περιπλανώμενο θεατρικό τσούρμο του φοιτηταριού της επαναστατημένης Ισπανίας, πασίγνωστο πλέον σ΄ όλα τα χωριά της Ανταλούζια, της Καταλούνια, της Καστίλιας … νάτο επιτέλους και στο χωριό τους !!!
Είχαν ακούσει και περίμεναν να τον γνωρίσουν κι από κοντά… τον εμπνευστή, δημιουργό και ψυχή αυτουνού του θεατρικού μπουλουκιού, που δίδασκε θέατρο, ποίηση, πολιτισμό σε όλα τα χωριά… τον αντάρτη που από τη πρώτη στιγμή της Επανάστασης του FAI/CNT τάχθηκε στο πλευρό της… Να γνωρίσουν και ν΄ ακούσουν τον Federico τους να διαβάζει ο ίδιος τα ποιήματά του… που όσες φορές έτυχε ν΄ ακούσουν τυχαία κάποια απ΄ αυτά ή σκόρπιους στίχους τους, λες κι όλα τ΄ αστέρια του κόκκινου ουρανού της Ισπανίας κατέβαιναν και χόρευαν στη πλατεία του φτωχού χωριού τους…
…
Ο Federico Garcia Lorca… πασίγνωστος, πια, και έξω απ΄ τα σύνορα της Ισπανίας ποιητής, θεατρικός συγγραφέας, μουσικός, σκηνοθέτης κι ηθοποιός κι ο ίδιος στο μπουλούκι, μαζί με τα κορίτσια κι αγόρια της La Barraca…
Αργότερα, όλοι οι κάτοικοι του μικρού αυτού ανταλουζιάνικου χωριού, οι γέροι αγρότες, οι μανάδες, οι όμορφες μελαχρινές κοπέλλες και τα ξαναμμένα παλληκάρια, ακόμη κι αυτοί οι ξυπόλητοι γαβριάδες μαζεύτηκαν στη μικρή πλατεία του χωριού τους… Η πρόχειρη σκηνή ήταν έτοιμη και μέσα σε μια γενική αγαλλίαση ανάμικτη με δάκρυα, είδαν μπροστά τους να διαδραματίζονται από το μπουλούκι των φοιτητών και του Lorca, ζωντανεμένα έργα του Lope de Vega και του ίδιου του Lorca, όπως η Yerma ή οι περίφημοι Bodas de Sangre κ.ά.
…
Εκεί στην ίδια σκηνή άκουσαν και καμάρωναν τον ίδιο τον αντάρτη τους, που τα σκηνοθετούσε όλα αυτά κι έπαιζε κι ο ίδιος, έγραφε την τόσο γοητευτική μουσική τους, εμπνευσμένη πάντοτε από τη δημοτική τους παράδοση με κορυφαίο το Poema del cante jondo, 1921. Εκεί τον άκουσαν και τον καμάρωναν να διαβάζει κομμάτια από τα σπουδαία ποιήματά του – που αργότερα θα τον έκαναν πασίγνωστο κι αγαπημένο σ΄ ολάκερο τον κόσμο – Romancero Gitano ή από το Llianto por Ignacio Sanchez Mejias, κι αβίαστα η φαντασία τους θα ταξίδευε στη πραγματικότητα και στ΄ όνειρο, φυσικά, ανθρώπινα, έτσι που δεν κάθονταν να το καλοσυλλογιστούν…
Federico del Sagrado Corazón de Jesús García Lorca
Οι άνθρωποι του μικρού χωριού άκουγαν μαγεμένοι και ταυτόχρονα κοιτάζονταν μεταξύ τους και σταυροκοπιόνταν… Για σκέψου ! Μπροστά τους, αλλά και ένα μ΄ αυτούς δεν βρίσκονταν κανένας από εκείνους τους «μορφωμένους» των πόλεων ή των βιβλίων κι εφημερίδων που θα τους έλεγαν πλαδαρά, επίπεδα λόγια που όμως δεν θα τα καταλάβαιναν… μάλλον δεν θα γλύκαιναν την ψυχή τους, όπως τα ποιήματα του Lorca, έστω κι αν τα ποιήματα του αντάρτη λέγανε περίεργα πράγματα, που όμως δεν τα άκουγαν ως τρέλες ή παραλογισμούς, αλλά πόσο περίεργο… η αγνή ψυχή τους δέχονταν τόσο εύκολα τη συγκίνηση από τους παράξενους αυτούς στίχους που τους κατανοούσαν σαν να ήταν το πιο απλό πράγμα στο κόσμο…
…
Ο Lorca απομάκρυνε όλους τους πειρασμούς που θα τον έκαναν έναν ακόμη «γραφειοκράτη» της Επανάστασης και θα τον έσπρωχναν μακριά απ΄ τον σπουδαίο σκοπό που ο ίδιος είχε τάξει απ΄ αρχής στον εαυτό του… ούτε μια στιγμή δεν έγινε ο ψευτοσοφός του μονόλογου ή ο προπαγανδιστής πολιτικάντης… ήταν αντάρτης πραγματικός και μέσα από τα ποιήματά του ή τα θεατρικά του στάθηκε μακρυά από ακαδημαϊκές αντιλήψεις, και πλάθοντας την τεχνική του, έγινε για πρώτη φορά αυτό που λέμε «λαϊκός ποιητής», πάντα κοντά στο λαό που αγάπησε, και στην επιθυμία του για μια πιο ανθρώπινη κοινωνία, πάντα χορεύοντας με τους στίχους του με το φεγγάρι και τ΄ αστέρια, με τις σκιές των εραστών της ακροποταμιάς, με τα όνειρα των παιδιών… Αλλά και κοντά στη μυστική αιτία της ομιλίας της γης της Ισπανίας… που έκρυβε στα σπλάχνα της χιλιάδες θανάτους, μαζί με το απαλό χάιδεμα του ανέμου της στα δέντρα, στα λουλούδια, στα αγριόχορτα… Αυτή τη γη που ο Federico Garcia Lorca αγάπησε αγέρωχα και μεγαλόπρεπα μέχρι και την άνανδρη δολοφονία του, χωρίς ποτέ να ζητήσει ανταλλάγματα ή τιμές…
…
Ο δικός μας Οδυσσέας Ελύτης, ανάμεσα στα πολλά που έγραψε για τον Lorca, έγραψε και τούτο και μ΄ αυτό τελειώνω: «… Γειά σου, Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα ! Η πιστολιά που σε σώριασε στο πέτρινο τοίχο ενός χωριού της πατρίδας σου τίποτε δεν κατάφερε να κάνει ! Του λαού η δύναμη, που αγάπησες, ανασταίνει τώρα τα λόγια σου για πάντα, και ξέρεις εσύ πόσο το δάκρυ ενός χωριάτη αξίζει περισσότερο απ΄ όλα τα βραβεία των Ακαδημιών, πόσο από ένα κομμάτι χρυσάφι γίνεται δείγμα ζωής ανώτερο, το πλατανόφυλλο εκείνο που μέσα στα θαμπά πρωινά στέλνει συνοδειά ο βοριάς στους ώμους των αντάρτηδων που πολεμάνε !»…
Γειά σου κι από μένα αγαπημένε μου αντάρτη ποιητή Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα !
.
Αθήνα 19/8/2015
Δημήτρης Χίου