Από το Βαθύ Κόκκινο
Αν πάντως οι εργάτες δεν οργανωθούν, με σκοπό να ανατρέψουν την άρχουσα τάξη, τότε αυτή μας οδηγεί σε εντελώς “μαύρες” εποχές – εδώ θα παρουσιάσουμε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο για μια σύγκριση των ανισοτήτων ανάμεσα στην Ρωμαϊκή κοινωνία και την κοινωνία των ΗΠΑ (ως τη #1 δύναμη του πλανήτη, έως τώρα τουλάχιστον).
Το άρθρο το βρήκαμε εδώ, και το μεταφράσαμε στα ελληνικά, μιας και η μελέτη των ιστορικών Walter Scheidel και Steven Friesen που παρουσιάζει μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι…η σημερινή κατάσταση είναι χειρότερη ακόμα και από την αρχαία Ρώμη!
Συγκεκριμένα, το ανώτερο 1% του πληθυσμού στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία κατείχε το 16% του πλούτου, ενώ σήμερα στην Αμερική το ανώτερο 1% του πληθυσμού κατέχει…το 40% του πλούτου.
Η εισοδηματική ανισότητα στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 30 χρόνων, ο πλούτος στις Ηνωμένες Πολιτείες συγκεντρώνεται σταθερά στα χέρια των ανώτερων τάξεων. Ενώ το ανώτερο 1% του πληθυσμού έλεγχε λίγο πάνω από το 30% του πλούτου, τώρα ελέγχουν το 40%. Είναι μια τάση που για δεκαετίες την κρύβαμε κάτω από το χαλάκι, αλλά τώρα είναι στο επίκεντρο της συζήτησης και στις άκρες των γλωσσών όλου του κόσμου.
Καθώς η “υπερβολική ανισότητα” μπορεί να υποδαυλίσει εξέγερση και αστάθεια, η CIA τακτικά δημοσιεύει στατιστικά στοιχεία σχετικά με την κατανομή του εισοδήματος για τις χώρες σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ. Μεταξύ του 1997 και του 2007, η ανισότητα στις ΗΠΑ αυξήθηκε κατά σχεδόν 10%, γεγονός που καθιστά την Αμερική πιο άνιση από τη Ρωσία, η οποία είναι πασίγνωστη για τους ισχυρούς ολιγάρχες της. Οι ΗΠΑ δεν τα πηγαίνουν καλά ούτε από ιστορικής άποψης. Ακόμη και η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, μια κοινωνία που βασιζόταν στην κατάκτηση και τη σκλαβιά, είχε μια πιο δίκαιη κατανομή του εισοδήματος.
Για να προσδιορίσουν το μέγεθος της ρωμαϊκής οικονομίας και την κατανομή του εισοδήματος, οι ιστορικοί Walter Schiedel και Steven Friesen μελέτησανβιβλία από παπύρους, τις προηγούμενα ακαδημαϊκές εκτιμήσεις, τα αυτοκρατορικά διατάγματα, και τα βιβλικά χωρία [που γράφτηκαν επί Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας]. Στόχος τους ήταν να υπολογίσουν την κατάσταση της οικονομίας, όταν η αυτοκρατορία βρισκόταν στο ζενίθ του πληθυσμού της, γύρω στο 150 μΧ. Οι Schiedel και Friesen εκτιμούν ότι το 1% της ρωμαϊκής κοινωνίας έλεγχε το 16% του πλούτου, δηλαδή ούτε το μισό από αυτό που ελέγχει το ανώτερο 1% του πληθυσμού της Αμερικής σήμερα.
Για να καταλήξουν σε αυτόν τον αριθμό, χώρισαν την Ρωμαϊκή κοινωνία στα επίσημες και τις ανεπίσημες τάξεις της. Για να υπολογίσουν το εισόδημα για την πλειονότητα των πληβείων, εκτίμησαν την ποσότητα του σιταριού που κατανάλωναν. Από εκεί, θα μπορούσαν να υπολογίσουν τον καθημερινό τους μισθό, με βάση το κόστος του σιταριού (οι περισσότεροι πληβείοι δεν είχαν, ή και καθόλου, χρηματικό εισόδημα). Ακολούθως, υπολόγισαν το εισόδημα των “μεσαίων” τάξεων, πολλαπλασιάζοντας τους μισθούς του της κατώτερης τάξης με ένα συντελεστή που υπολογίστηκε από μια ανασκόπηση της βιβλιογραφίας. Οι λίγοι “μεσαίοι” Ρωμαίοι απολαμβάνουν έναν άνετο, αλλά όχι πλούσιο, τρόπο ζωής.
Πάνω από τους πληβείους ήταν οι Ρωμαϊκές ελίτ. Αυτές οι καλά καθορισμένες τάξεις έλεγχαν ουσιαστικά την πολιτική και το εμπόριο. Οι ανώτεροι πατρίκιοι βρίσκονταν στην κορυδή, αν και ο αριθμός τους είναι πιθανόν πολύ μικρός για να εξεταστούν. Κάτω από αυτούς ήταν οι γερουσιαστές. Ο αριθμός τους είναι γνωστός – ανέρχονταν σε 600 το 150 μΧ, αλλά και την εκτίμηση του πλούτου τους ήταν δύσκολη. Όπως και οι περισσότεροι πολιτικοί σήμερα, ήταν πλούσιοι. Για να γίνει γερουσιαστής, ένας άνθρωπος θα έπρεπε να αξίζει τουλάχιστον 1 εκατομμύριο σηστερτίους (ένα Ρωμαϊκό νόμισμα, συντομογραφία HS). Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι διέθεταν ακόμη μεγαλύτερη περιουσία. Οι Schiedel και Friesen εκτιμούν ότι ο μέσος γερουσιαστής κατείχε πάνω από 5.000.000 HS και είχε ετήσια εισοδήματα άνω των 300.000 HS.
Μετά τους γερουσιαστές ήταν οι ιππείς. Αρχικά αποτελούσαν το ιππικό του ρωμαϊκού στρατού, που εξελίχθηκε σε μια εμπορική τάξη όταν οι γερουσιαστές απαγορεύτηκε να συμμετέχουν σε επιχειρηματικές συμφωνίες το 218 π.Χ. Η περιουσία ενός ιππέα ήταν κατά μέσο όρο περίπου 600.000 HS, και κέρδισε κατά μέσο όρο 40.000 HS ετησίως. Οι συμβουλάτορες ήταν η επόμενη τάξη κάτω από τους ιππείς. Αυτοί κέρδιζαν περίπου 9,000 HS ετησίως και κατείχαν περιουσιακά στοιχεία ύψους 150.000 HS. Διάφοροι άλλοι πλούσιοι άνθρωποι επίσης κατείχαν εισοδήματα και περιουσίες περίπου όσο και οι συμβουλάτορες.
Συνολικά, οι Schiedel και Friesen υπολόγισαν ότι η πολιτική ελίτ και οι άλλοι πλούσιοι αποτελούσαν περίπου το 1,5% από τα 70.000.000 κατοίκους της αυτοκρατορίας στο αποκορύφωμά της. Συνολικά, έλεγχαν περίπου το 20% του πλούτου.
Αυτοί οι αριθμοί δίνουν μια εικόνα δύο διαφορετικών πόλεων, μιας Ρώμης σημαντικού, αν όχι τεράστιου πλούτου, και μιας άλλης Ρώμης των πενιχρών αμοιβών, ίσα-ίσα για να επιβιώσει κανείς σε καθημερινή βάση, αλλά όχι αρκετά για να ευημερήσει. Οι πλούσιοι ήταν επίσης σε μεγάλο βαθμό συγκεντρωμένοι στις πόλεις. Δεν είναι σε αντίθεση με την εικόνα των ΗΠΑ σήμερα. Μάλιστα, με βάση ένα ευρέως χρησιμοποιούμενο μέτρο της ανισότητας του εισοδήματος, τον συντελεστής Gini, η αυτοκρατορική Ρώμη ήταν ελαφρώς πιο ίση από τις ΗΠΑ
Οι Schiedel και Friesen υπολόγισαν το συντελεστή Gini στο 0,42 έως 0,44 για τη Ρώμη. Συγκριτικά, ο συντελεστής Gini στις ΗΠΑ το 2007 ήταν 0.45 (σ.σ. η κλίμακα για το συντελεστή αυτόν είναι από το 0 ως το 1, και προφανώς όσο μεγαλύτερο είναι το νούμερο, τόσο πιο άνιση είναι μια κοινωνία).
Οι Schiedel και Friesen δεν εκφέρουν άποψη σχετικά με τους αρχαίους Ρωμαίους, ούτε για τη σημερινή Αμερική. Κάνουν απλά μια ακαδημαϊκή μελέτη, που χρησιμοποιείται για να μάθουμε περισσότερα για έναν από τους μεγάλους αρχαίους πολιτισμούς. Αλλά θαμμένο στο τέλος της μελέτης τους, έχουν ένα σημείο που είναι δύσκολο να το αναλύσουμε, αλλά αποτελεί πρόκληση. Επισημαίνουν ότι η πλειοψηφία των σωζόμενων ρωμαϊκών ερείπιων προέκυψαν από τις οικονομικές δραστηριότητες του ανώτερου 10% του πληθυσμού. Όπως λένε και οι ίδιοι: “Ωστόσο, το ότι εμείς μπορούμε να δούμε μόνο τα έργα του ανώτερου 10% δεν σημαίνει ότι πρέπει να ξεχάσουμε την τεράστια, αλλά για εμάς δυσδιάκριτη πλειοψηφία που απέτυχε να μοιραστεί, έστω και με ένα μέτριο τρόπο, την οικονομική ανάπτυξη που συνδέεται με μεγάλης κλίμακας συσσώρευση πλούτου στην αρχαία Μεσόγειο και την ενδοχώρα της”.
Με άλλα λόγια, αυτό που βλέπουμε ως τη δόξα της Ρώμης είναι στην πραγματικότητα ότι απέμεινε από τα ερείπια των πλουσίων, που χτίστηκαν στις πλάτες των φτωχών αγροτών και εργατών, τα ίχνη των οποίων έχουν εξαφανιστεί.Είναι σαν το κατώτερο κομμάτι του πληθυσμού της Ρώμης να μην υπήρχε. Κάτι που με κάνει να αναρωτιέμαι, τι θα σκέφτονται οι μελλοντικοί πολιτισμοί για τον δικό μας πολιτισμό;
