Τουρκικό τελεσίγραφο στη Ρωσία: Ή μαζεύετε τους Σύρους, ή βάζω μπουρλότο

Πώς η Άγκυρα σχεδιάζει διχοτόμηση της Συρίας και πώς το Ιντλίμπ συνδέεται με Αμμόχωστο – Καρπασία

Η Τουρκία δεν ετοιμάζεται μόνο να εποικίσει την Αμμόχωστο, αλλά, ταυτοχρόνως, απειλεί να αρχίσει ώς το τέλος του μήνα επιχειρήσεις για την κατάληψη του Ιντλίμπ, εάν η Ρωσία δεν μαζέψει τον συριακό στρατό και αν δεν εφαρμοστεί η ζώνη ασφαλείας όπως την θέλει η Άγκυρα. Στην ουσία έχει στείλει τελεσίγραφο.
Η Συρία ανήκει στον ευρύτερο γεωπολιτικό χώρο της περιοχής μας και οι εκεί εξελίξεις και ο ρόλος της Τουρκίας σχετίζονται με τους αγωγούς που θα περνούσαν και ενδέχεται να περάσουν από τη Συρία μετά το πέρας του πολέμου και να απολήξουν στη Μεσόγειο. Σε αυτά προστίθεται η μελλοντική εκμετάλλευση των ενεργειακών οικοπέδων της Συρίας από τη Ρωσία και η δημιουργία νέων ισοζυγίων δυνάμεων, στα οποία θα εμπλέκονται όσοι έχουν ενεργειακά συμφέροντα.
Όποιος μπορεί να δει πέραν της μύτης του, αντιλαμβάνεται ότι άρχισε να διαμορφώνεται το νέο σκηνικό. Από αυτό το γεωπολιτικό παιχνίδι δεν απουσιάζει η Κύπρος και δη ο κόλπος της Αμμοχώστου και η περιοχή της Καρπασίας.
Στόχοι της Άγκυρας
Για την Τουρκία, η πλήρης κατάληψη του Ιντλίμπ εμφανίζεται ως υψίστης στρατηγικής σημασίας. Αφενός για την ασφάλειά της, όπως ισχυρίζεται, και, αφετέρου, για τους μεσοπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους σχεδιασμούς, όπως είναι:
1. Η πτώση ή ο περιορισμός του καθεστώτος Άσαντ.
2. Ο ενισχυμένος πολιτικός λόγος της Τουρκίας και η επιρροή της επί του νέου καθεστώτος, που θα προκύψει από την όποια διευθέτηση του Συριακού Ζητήματος.
3. Η διατήρηση εδαφών εντός της Συρίας για να αποκλειστούν ή να περιοριστούν οι πιθανότητες δημιουργίας κουρδικής πολιτείας στη βάση μιας ομοσπονδίας ή αυτόνομης κουρδικής οντότητας.
4. Ο έλεγχος περιοχών που βρίσκονται πλησίον των πιθανών μελλοντικών δρομολογίων των αγωγών και η δημιουργία προϋποθέσεων ακόμη και αυτής της διχοτόμησης της Συρίας.
5. Η ενίσχυση του γεωπολιτικού ελέγχου της περιοχής, που αφορά και την Κύπρο. Η κατοχή χερσαίων περιοχών της Συρίας αυξάνει τους δείκτες ασφαλείας της Άγκυρας, που είναι θέμα συναφές με τον έλεγχο των πηγών φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο.
Πάει… η ζώνη ασφαλείας
Υπάρχει ένα βασικό ερώτημα, το οποίο θα πρέπει να εξεταστεί: Μπλοφάρει ή όχι ο Ερντογάν ότι θα επιτεθεί στον Ιντλίμπ;
Θα επέμβει ή όχι η Ρωσία; Ποιος είναι η ρόλος των ΗΠΑ; Όπως εξελίχθηκε το σκηνικό, θα μπορούσαν να επισημανθούν τα εξής:
Η ζώνη ασφαλείας που εφαρμόστηκε επί συριακού εδάφους με κοινές περιπολίες τουρκικών και ρωσικών στρατευμάτων δεν υφίσταται στην ουσία. Σε αρκετές περιπτώσεις, η προέλαση του συριακού στρατού έχει υπερσκελίσει τα παρατηρητήρια των τουρκικών δυνάμεων. Ο συριακός στρατός δεν έχει ενοχλήσει τα τουρκικά παρατηρητήρια για να μην εμπλακεί σε απευθείας εχθροπραξίες με τις τουρκικές δυνάμεις. Εκτός των τουρκικών, υπάρχουν τα ρωσικά και ιρανικά παρατηρητήρια, τα οποία, όμως, σε αντίθετη με τα τουρκικά, είναι φίλια προσκείμενα στον συριακό στρατό.
Τι λέει, λοιπόν, η Άγκυρα στη Ρωσία; Μάζεψε τον συριακό στρατό, τον οποίο στηρίζεις, διότι έσπασε η συμφωνία για τη ζώνη ασφαλείας. Αλλιώς θα καταλάβω το Ιντλίμπ, έναντι, μάλιστα, οποιουδήποτε κόστους, όπως διευκρίνισε ο Ερντογάν. Το τελεσίγραφο λήγει τέλος του μήνα.
Ο συριακός στρατός απελευθερώνει τα εδάφη του και φτάνει μέχρι το Χαλέπι, όπου, μάλιστα, ανακοινώθηκε το άνοιγμα του αεροδρομίου της πόλης και έχει περάσει στην ανατολική αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη, ελέγχει τους κύριους αυτοκινητόδρομους (Μ4, Μ5) και απειλεί να εκκαθαρίσει τον θύλακα του Ιντλίμπ. Όσο ενισχύεται ο συριακός στρατός, τόσο αποδυναμώνεται ο ρόλος της Τουρκίας. Ταυτοχρόνως, ενισχύεται ο ρόλος της Μόσχας, της οποίας τα συμφέροντα δεν συμπίπτουν με εκείνα της Άγκυρας κατά τρόπο απόλυτο. Όμως, η τουρκική στάση βολεύει τις ΗΠΑ, που θα ήθελαν να δουν την αποδυνάμωση του καθεστώτος Άσαντ.
Βεβαίως, το πρόβλημα έχει ως ακολούθως: Για να πετύχει η Άγκυρα τους στόχους της χρησιμοποιεί τους τζιχαντιστές, τους οποίους δεν χωνεύουν οι Αμερικανοί. Αληθές, όμως, είναι ότι πολλές φορές ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Υπάρχει, βεβαίως, και κάτι άλλο, που πρέπει να λεχθεί: Δεν θα είχαν πρόβλημα ούτε οι Αμερικανοί ούτε οι Ρώσοι να δουν την Άγκυρα να πατά την πεπονόφλουδα στη Συρία… Διότι, έτσι περιορίζεται η τουρκική αυθάδεια.
Η ρωσική στήριξη
Ο Ερντογάν και οι στρατηγοί του εμπλέκονται σε ένα ορθολογιστικό παιχνίδι υπό την εξής έννοια: Ο τουρκικός στρατός είναι σε θέση να κερδίσει το Συριακό στο Ιντλίμπ. Το πρόβλημα είναι η Ρωσία. Εάν η Άγκυρα δείξει αποφασιστικότητα, οι δυο χώρες θα βρεθούν μπροστά σε διλήμματα.
Εκείνο που μπορεί να πράξει και πράττει η Μόσχα επί του παρόντος είναι η παροχή στήριξης στους Σύρους με στρατιωτικό υλικό και το κλείσιμο του εναέριου χώρου:
α) Για να δύναται η ρωσική αεροπορία να κτυπά, όπως ήδη πράττει, τζιχαντιστικούς στόχους και δυνάμεις, που χρησιμοποιεί η Τουρκία για να κάνουν τη βρόμικη δουλειά προς δικό της όφελος.
β) Για να μην μπορεί να κτυπήσει στόχους η τουρκική αεροπορία.
Υπάρχει ακόμη ένα θέμα: Πόσα μέτωπα μπορεί να έχει ανοικτά η Τουρκία όταν εμπλέκεται σε πολεμικές επιχειρήσεις στη Συρία και έχει ζητήματα να επιλύσει στην Κύπρο και στο Αιγαίο; Προφανώς, η Άγκυρα δεν θεωρεί ότι μπορεί να απειληθεί ούτε από την Κύπρο ούτε από την Ελλάδα. Δεν τις υπολογίζει.
Επιχειρησιακός σχεδιασμός: Οι αυτοκινητόδρομοι και το Χαλέπι
Οι τουρκικοί σχεδιασμοί είναι εκ των πραγμάτων προβλέψιμοι, αφού η πτώση του Ιντλίμπ στα χέρια των τουρκικών δυνάμεων δίδει στην Άγκυρα τη δυνατότητα να κινηθεί:
Α) Στα ανατολικά προς το Χαλέπι, για να μπορεί ευκολότερα να προωθηθεί στα δυτικά του Ευφράτη και να διευρύνει τα κατακτηθέντα εδάφη προς έλεγχον των αγωγών που ενδέχεται να κατασκευαστούν και να καταλήξουν στη θάλασσα.
Β) Στα νότια για να ελέγξει τους αυτοκινητόδρομους Μ4 και Μ5, που ενώνουν Δαμασκό, Χαλέπι και Λατάκεια, όπου βρίσκεται η ρωσική αεροπορική βάση.
Ταυτοχρόνως, η κατάληψη του Ιντλίμπ σημαίνει ότι η Τουρκία:
Πρώτο, αποκτά έναν ευρύτερο χώρο μαζί με το Αφρίν.
Δεύτερο, ενώνει το Ιντλίμπ με τα εδάφη της, ενώ βρίσκεται λίγα μόνο χιλιόμετρα μακριά από τη θάλασσα. Συνεπώς, σε κατοπινό χρόνο -σε δεύτερο στάδιο- έχει τη δυνατότητα να εξαπλωθεί εκεί όπου κρίνει σκόπιμο. Δηλαδή να φτάσει στην πόλη Χομς, απ’ όπου αποκόπτει τον κύριο άξονα συγκοινωνιών της Ταρτούς και της Λατάκειας με την ενδοχώρα. Με αυτόν τον τρόπο και κινούμενη προς Παλμύρα, ο τουρκικός στρατός θα μπορεί να διχοτομήσει τη Συρία και να ασκήσει τον πλήρη έλεγχο των ενεργειακών πόρων (βόρεια της γραμμής Χομς και της Παλμύρα, όπου ο έλεγχος ανήκει στις ΗΠΑ). Μπορεί δηλαδή να δημιουργήσει ένα διχοτομικό τόξο από το Αφρίν προς τα κάτω ως Χομς (κοντά πλέον στο Λίβανο) και την Παλμύρα, ελέγχοντας, ταυτοχρόνως, το συγκοινωνιακό δίκτυο.

Συρία, Αμμόχωστος, κυρώσεις και ασφάλεια
Επειδή περί θάλασσας ο λόγος, οι τουρκικές επιχειρήσεις στη Συρία δεν είναι ασύνδετες με τον έλεγχο της ανατολικής Μεσογείου. Απέναντι στον χώρο όπου ενεργούν οι Τούρκοι βρίσκεται ο κόλπος της Αμμοχώστου και η περιοχή της Καρπασίας, που έχουν νευραλγικής σημασίας χαρακτήρα για την Άγκυρα, για τους εξής λόγους:
1. Για το φυσικό αέριο που βρίσκεται στην κυπριακή ΑΟΖ.
2. Για τη μελλοντική εκμετάλλευση του φυσικού αερίου της Συρίας από τους Ρώσους. Μια από τις προοπτικές είναι αυτή της μεταφοράς των συριακών αγωγών μέσω Συρίας ή ακόμη και του συριακού φυσικού αερίου στο Τσεϊχάν. Απαραίτητη προϋπόθεση για την Τουρκία είναι να έχει τον έλεγχο της ασφάλειας, τον οποίο συνδέει με την Κύπρο, τις θάλασσές της και τον εδαφικό χώρο της Συρίας.
Η περιοχή της Καρπασίας ώς την Αμμόχωστο και δη το λιμάνι της έχουν τη δική τους στρατηγική σημασία. Η αναβάθμιση του λιμανιού της πόλης και ο εποικισμός της, όπως απειλεί η Τουρκία να πράξει, είναι η φυσιολογική εξέλιξη της αποτυχημένης εξευμενιστικής πολιτικής της Λευκωσίας. Αντί να αποτελέσει η επιστροφή της Αμμοχώστου απόδειξη, κατά πόσον η Τουρκία θέλει ή όχι λύση στο Κυπριακό, τελικώς έγινε δεκτή η τουρκική θέση, όπως η Αμμόχωστος επιστραφεί με τη διευθέτηση του προβλήματος. Και επειδή οι Τούρκοι δεν ήθελαν λύση, αλλά παράδοση, μαζί με την απώλεια της λύσης χάνεται και η Αμμόχωστος.
Επειδή τα Ην. Έθνη λίγα μπορούν να πράξουν, οι πρακτικοί τρόποι δράσης βρίσκονται στην ΕΕ και αφορούν:
Α) Στο πάγωμα του συνόλου της οικονομικής βοήθειας στα κατεχόμενα, που έφτασε τα 520 εκ. ευρώ για την περίοδο 2006-2018. Βασική προϋπόθεση για τη βοήθεια αυτή ήταν η επανένωση. Εφόσον οι κατοχικές Αρχές τινάζουν στον αέρα κάθε προσπάθεια λύσης, εποικίζοντας την Αμμόχωστο ή/και ανοίγοντας την πόλη, δεν θα πρέπει να πάρουν ευρώ.
Β) Στο κλείσιμο του Οδοφράγματος της Δερύνειας, υπό την έννοια ότι δεν χρησιμοποιείται για την επανένωση, αλλά για την απόσχιση και τη θεμελίωση των τετελεσμένων της εισβολής.
Γ) Στο βέτο επί των κεφαλαίων της τουρκικής ενταξιακής διαδικασίας, επί των θεμάτων της βίζας και της αποδέσμευσης κονδυλίων για την Τουρκία, η οποία την προηγούμενη επταετία, ήταν προγραμματισμένο να εισπράξει από το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2014-20, 4,4 δις ευρώ. Από τις ποινές που δέχθηκε για τις αντιδημοκρατικές μεθόδους του Ερντογάν, χάνει το 1,2 δις ευρώ.

Ο αντίποδας και οι συμμαχίες της περιοχής
Η απουσία της Ρωσίας από την εκμετάλλευση του κυπριακού φυσικού αερίου και η συνεργασία της με την Τουρκία δημιουργούν τη μελλοντική προοπτική της στενότερης συνεργασίας μεταξύ των δυο χώρων στην Ανατολική Μεσόγειο, την οποία διαγιγνώσκουν οι Αμερικανοί, οι οποίοι προσπαθούν να τραβήξουν την Άγκυρα μακριά από τη Μόσχα.
Ταυτοχρόνως, οι ΗΠΑ επιχειρούν να οικοδομήσουν ισχυρά συμφέροντα μεταξύ των υπόλοιπων χωρών της περιοχής μέσω του EastMed, εδραιώνοντας από τώρα την παρουσία τους στα ενεργειακά ζητήματα μέσω τρίτων. Συνεπώς, στον αντίποδα του ευρύτερου παιχνιδιού στη Συρία, βρίσκεται ο έλεγχος του γεωπολιτικού χώρου από τα κράτη που έχουν εμπλακεί στην εκμετάλλευση του φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο. Μέσα σε αυτήν τη λογική είναι οι αεροναυτικές ασκήσεις με τη Γαλλία και σε μεγαλύτερη έκταση με το Ισραήλ.
Οι δεσμοί Ρωσίας – Τουρκίας και το άρθρο 51
Η υφιστάμενη κατάσταση αποδεικνύει ότι ο ισχυρισμός της Άγκυρας πως οι ενέργειές της στηρίζονται στο άρθρο 51 του Χάρτη του ΟΗΕ για την αυτοάμυνα δεν ευσταθούν. Ο τουρκικός στρατός αναλαμβάνει δράση που ξεπερνά τα όρια της αυτοάμυνας και καθίσταται ως στρατός κατακτητικός. Η επιχείρηση «Πηγή της Ειρήνης» φέρνει κόλαση.
Το οξύμωρον είναι το εξής: Ενώ η Τουρκία στηρίζει και τροφοδοτεί τους τζιχαντιστές στο Ιντλίμπ, έρχεται να ισχυριστεί ότι πρέπει να καταλάβει την περιοχή, διότι τελεί υπό απειλή. Στο σημείο αυτό υπεισέρχεται ξανά το ερώτημα κατά πόσον η Ρωσία και η Τουρκία θα ήταν δυνατό να έρθουν σε πολεμική σύγκρουση στη Συρία και οι σχέσεις τους να τιναχθούν στον αέρα. Εάν κάποιος διαβάσει προσεκτικά τις δηλώσεις των Ρώσων και των Τούρκων αξιωματούχων, θα διαπιστώσει ότι και οι δυο πλευρές τραβούν το σχοινί ώς εκεί που δεν θα σπάσει, διότι τα συμφέροντά τους πέραν της Συρίας, είναι πολύ πιο ισχυρά από εκείνα εντός Συρίας.
Ενδεικτικά αναφέρουμε τα εξής:
1. Ο πυρηνικός σταθμός του Άκιουγιου. Επί τούτου δεν είναι μόνο το κόστος κατασκευής, που φθάνει τα 22 δις δολάρια, το οποίο πρέπει να ληφθεί υπόψη, αλλά πρόκειται για θέμα ενεργειακής και πολιτικής ισχύος. Δημιουργεί ισχυρούς στρατηγικούς δεσμούς μεταξύ των δυο χωρών.
2. Ο Turkish Stream, που οικοδομεί κοινά ενεργειακά και γεωπολιτικά συμφέροντα και είναι εξίσου σημαντικός σχεδιασμός με εκείνον του Άκιουγιου.
3. Η αγορά και επιχειρησιακή λειτουργία των S-400. H Μόσχα δεν θα αφήσει την ευκαιρία να της φύγει από τα χέρια ούτε να απομακρυνθεί η Τουρκία από κοντά της και να επιστρέψει στις ΗΠΑ. Η δε Άγκυρα δεν πρόκειται να υποχωρήσει στο θέμα των S-400, παρά τις πιέσεις των ΗΠΑ, διότι θεωρεί σημαντικό το θέμα της αεράμυνας, όπου έχει κενό και τη Μόσχα ως εναλλακτική, ως προς τη Δύση, αγορά.
4. Οι μεγάλες εμπορικές και τουριστικές σχέσεις μεταξύ των μερών θα πρέπει να ληφθούν υπόψη. Σε αυτά προστίθενται και οι εργοληπτικές τους εταιρείες, που συνδέουν τις δυο χώρες με μεγάλα συμφέροντα.

Οι ΗΠΑ και η παρτίδα
Η Ρωσία είναι ισχυρότερη της Τουρκίας, όμως η Άγκυρα εμφανίζεται αποφασιστική στη Συρία, προβάλλοντας το θέμα της ασφάλειας και της αποτροπής υπαρκτών και εν δυνάμει, σε βάρος της, απειλών. Από μια χειροτέρευση των σχέσεων Ρωσίας – Τουρκίας, θα τρίβουν τα χέρια τους Αμερικανοί και Ισραηλινοί. Ούτε η Μόσχα ούτε η Άγκυρα δεν θα ήθελαν κάτι τέτοιο.
Άλλωστε, η Μόσχα δεν έχει μεγάλο όγκο χερσαίων δυνάμεων στη Συρία για να μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι θα έχουμε πόλεμο μεταξύ ρωσικών και τουρκικών δυνάμεων επί του εδάφους.
Το χαρτί του Ερντογάν είναι το εξής: Δύσκολα θα κηρυχθεί πόλεμος μεταξύ Ρωσίας Τουρκίας, οπότε επιδιώκει να εκβιάζει στην εξής βάση: Ή θα προχωρήσω στρατιωτικά ή θα περιμένω το ρωσικό αντάλλαγμα, που θα σώσει την παρτίδα. Δηλαδή, να επέμβει η Μόσχα και να τραβήξει πίσω τον συριακό στρατό, για να τηρηθούν όσα είχαν συμφωνηθεί περί της ζώνης ασφαλείας.
Η Άγκυρα είναι σκληρό καρύδι. Δεν σηκώνει εύκολα λευκή σημαία… όπως άλλοι.
Γιάννος Χαραλαμπίδης
Δρ των Διεθνών Σχέσεων
simerini