Η προετοιμασία των συνομόσπονδων «Ιδεών Γκάλι» και του «Σχεδίου Ανάν» – Το 1990 είναι σταθμός στην ιστορία του Κυπριακού, εφόσον οι Βρετανοί τελικά κατάφεραν, με τον «ευέλικτο» Γιώργο Βασιλείου, τον οποίο βοήθησαν να εκλεγεί για να ξεφορτωθούν τον «ανένδοτο», γι’ αυτούς, μ. Σπ. Κυπριανού και να περάσουν τη ΔΔΟ στο ψήφισμα 649/90, να βάλουν πλέον μπροστά τη συνομοσπονδιακή λύση που επιδίωκαν από το 1974 τουλάχιστον
Γράφει: Φανούλα Αργυρού
Ερευνήτρια/δημοσιογράφος
Γ’ ΜΕΡΟΣ
Στις 9 Αυγούστου 1990 ο αξιωματούχος στη βρετανική Υπ. Αρμοστεία στη Λευκωσία D. G. H. Frost έστειλε στο Λονδίνο μια μακροσκελή έκθεση με εισηγήσεις/προτάσεις για λύση του Κυπριακού. Έβρισκε ότι η μόνη αποτελεσματική λύση που ανταποκρινόταν στα βρετανικά κριτήρια ήταν μια εικονική νομιμοποίηση του στάτους κβο που μπορούσε να πάρει τη μορφή δύο σχεδόν ανεξαρτήτων ομόσπονδων κρατών με μία τίποτα περισσότερο από κατ’ όνομα κεντρική κυβέρνηση (παρά μια πραγματική αναγνώριση της «ΤΔΒΚ»). «Αυτή η πολιτική συνοψίζεται στο να τεθούν περισσότερες πιέσεις πάνω στους Ελληνοκύπριους να δεχθούν μια λύση που θεωρούν απαράδεκτη. Αυτό θα ενοχλήσει βραχυπρόθεσμα τις σχέσεις μας μαζί τους, γι’ αυτό θα χρειαστούμε διεθνή κάλυψη για να το καταφέρουμε. Αυτό θα γίνει είτε με ανανέωση της πρωτοβουλίας του ΓΓ του ΟΗΕ είτε με το να τον ενθαρρύνουμε να απομακρυνθεί για μια πρωτοβουλία από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα και τις ΗΠΑ. Ίσως να χρειαζόμαστε να ρισκάρουμε βραχυπρόθεσμα πολιτικό κόστος για χάρη μακροπρόθεσμης σταθερότητας…», έγραψε ο κ. Frost (Φροστ).
Σημ. Φ.Α.: Το σχέδιο παρουσιάστηκε δύο χρόνια αργότερα μέσω του τότε ΓΓ του ΟΗΕ, Μπούτρος Μπούτρος Γκάλι. Αμφότεροι τότε Γλ. Κληρίδης και Γ. Μάτσης (ΔΗΣΥ) είχαν δηλώσει ότι ήταν αγγλικής προελεύσεως. Και γνωμάτευση – ελέω προεδρικών εκλογών από τρεις συνταγματολόγους που κάλεσε ο Γλ. Κληρίδης – ότι ήταν «Συνομοσπονδία». Αλλά το υποστήριξε το 2004 μέχρι «αποδημήσεως εις Κύριον» με το ανανεωμένο «Σχέδιο Ανάν».
Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (Λευκωσίας, Αθήνας) και ετοιμασία Βρετανών
Στα μέσα του 1990 ξεκίνησαν και σκέψεις και προτάσεις για Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Ο Αμερικανός Νέλσον Λέτσκι, μετά τις προτάσεις της Λευκωσίας για ΜΟΕ σε σχέση με το Βαρώσι, τις οποίες μετέφερε στην Άγκυρα δίχως επιτυχία, τον Ιούνιο άρχισε να σκέφτεται και ο ίδιος για ΜΟΕ. Ταυτόχρονα η ελληνική κυβέρνηση Κ. Μητσοτάκη έβλεπε διαφορετικά ΜΟΕ, όπως την μερική αποχώρηση των τουρκικών κατοχικών στρατευμάτων, με αντάλλαγμα να αποσύρει και η ίδια την αντίρρησή της στο 4ο χρηματοδοτικό πρωτόκολλο για την Τουρκία. Ο Γ. Βασιλείου ήταν αντίθετος με τη θέση της Αθήνας. Παράλληλα, το Φόρεϊν Όφις έδωσε εντολή στην αξιωματούχο του Άντζελα Γκίλον (Angela Gillon) να αναλάβει εκείνη να ετοιμάσει έγγραφο με διάφορα ΜΟΕ. Οι επόμενες αποδεσμεύσεις θα μας φανερώσουν και πώς διαμορφώθηκαν τελικά τα ΜΟΕ, που δέχθηκε δίχως καμία αντίρρηση ο επόμενος Πρόεδρος μ. Γλαύκος Κληρίδης. Για την αποδοχή των οποίων ήδη μάθαμε με προηγούμενη αποδέσμευση πρωθυπουργικών εγγράφων που προηγήθηκαν αυτών του Φόρεϊν Όφις που καλύπτουμε σήμερα (Βλέπε «Σημερινή» 30.12.2018 «Η ΑΠΟΔΕΣΜΕΥΣΗ ΒΡΕΤΑΝΙΚΩΝ ΕΓΓΡΑΦΩΝ ΓΙΑ ΤΟ 1993/94. «Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης» και… πιέσεων».)
Οι 5 νεαροί Ελληνοκύπριοι
Το 1990 το κατοχικό καθεστώς συνέλαβε συνολικά 5 νεαρούς Ελληνοκύπριους που διαμαρτύρονταν στη νεκρή ζώνη. Η σύζυγος του Προέδρου Γ. Βασιλείου, Ανδρούλα Βασιλείου, συνόδευσε τρεις από τις μητέρες στο Λονδίνο για να διαμαρτυρηθούν στον ΓΓ του ΟΗΕ (που θα βρισκόταν στο Λονδίνο) για την απελευθέρωσή τους. Στις 20.3.1990 ο μόνιμος αντιπρόσωπος της ΚΔ στον ΟΗΕ μ. Ανδρέας Μαυρομμάτης παρέδωσε σχετική επιστολή στον Βρετανό ομόλογό του Sir Crispin Tickell. Στις 16 Μαρτίου 1990 έγινε έκκληση απ’ όλα τα κοινοβουλευτικά κόμματα στην Κύπρο για την απελευθέρωσή τους, ακολούθησε μαζική διαμαρτυρία στη Λευκωσία, εκδόθηκε ψήφισμα και στις 15 Μαρτίου 1990 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε ψήφισμα ζητώντας την άμεση απελευθέρωση των νεαρών από την παράνομη κράτησή τους…
Σύμφωνα με την ΟΥΝΦΙΚΥΠ, τον Μάρτιο του 1990, 5.000 μαθητές διαδήλωσαν στο οδόφραγμα του Λήδρα Πάλας. Οι συλληφθέντες, με πρώτο τον Νίκο Νικολάου, στις 16.2.1990, ο οποίος συνελήφθη με μπογιά στο χέρι, καθώς είχε πάει να γράψει συνθήματα εναντίον της κατοχής, ήσαν ο Πέτρος Παπαλεοντίου, ο Παναγιώτης Λουκάς, ο Χρίστος Σαββίδης και ο Χριστοφόρου (17 ετών).
Σημ. Φ.Α.: Στο Λονδίνο είχαμε δραστηριοποιηθεί έντονα για την απελευθέρωσή τους. Η γράφουσα με επιστολές προς την Πρωθυπουργό Μάργκαρετ Θάτσερ, όλους τους βουλευτές, στο Φόρεϊν Όφις και με την απόσυρση τής τότε υποψηφιότητάς της για δημοτική σύμβουλος με το Συντηρητικό Κόμμα στην εκλογική περιφέρεια της Πρωθυπουργού Θάτσερ (Φίνσλεϊ -Μπάρνετ). Εις διαμαρτυρία για τον χαρακτηρισμό των ενεργειών των παιδιών από την Πρωθυπουργό ως «childish pranks». Σχετικά δημοσιεύματα τότε στη «Σημερινή» και «Επίκαιρη»…
ΑΚΕΛ: Το τελευταίο σταλινικό κόμμα στην Ευρώπη αλλά και κόμμα της μπουρζουαζίας
Σε φάκελο για την εσωτερική κατάσταση καλύπτονται οι βουλευτικές εκλογές, η πορεία Μορφιτών τον Οκτώβριο του 1990, όταν 60 νεαροί μπήκαν στη νεκρή ζώνη, το συνέδριο του ΑΚΕΛ, για το οποίο έγραψαν χαρακτηριστικά ότι είναι «το τελευταίο σταλινικό κόμμα στην Ευρώπη, το οποίο, όμως, είναι επίσης και ένα από τα πλέον μπουρζουαζίδικα…» («last Stalinist party in Europe it is also one of the most bourgeois…»), συνέδρια ΑΔΗΣΟΚ, ΔΗΚΟ, ΔΗΣΥ και σχόλια για τη διάσπαση του ΑΚΕΛ, αδυναμία Γ. Βασιλείου να αντιμετωπίσει τις Συντεχνίες και την επιστροφή του μ. Νίκου Σαμψών από την Γαλλία… Τονίζεται ξανά ότι ο Βασιλείου τούς ήταν πολύ βοηθητικός για τις Βάσεις και ότι κανένας δεν αναμένεται να είναι πιο καλός προς τους Τουρκοκύπριους (Vasiliou most helpful regarding the SBAs… and no one is likely to be nicer to the Turkish Cypriots).
Ν. Ναδίρ, Οζάλ, Ντενκτάς και η ντροπή της Μητροπολιτικής Αστυνομίας
Στις 31 Αυγούστου 1990 ο Ραούφ Ντενκτάς παραπονέθηκε στη Βρετανική Υπάτη Αρμοστεία ότι οι Ελληνοκύπριοι στρατεύθηκαν εναντίον του Ασίλ Ναδίρ, λόγω των επιχειρήσεών του στα κατεχόμενα, το ίδιο και ο Τούρκος Πρόεδρος Τ. Οζάλ, με επιστολή του στη Βρετανίδα Πρωθυπουργό, Μάργκαρετ Θάτσερ, αποκαλύπτοντας, μάλιστα, ότι οι επιχειρήσεις του Ναδίρ με την καταρρέουσα Πόλυ Πεκ χρηματοδοτούσαν την οικονομία της «ΤΔΒΚ» εποικοδομητικά!
Στις 20 Σεπτεμβρίου 1990 το Τμήμα Σοβαρών Παραπτωμάτων (Serious Fraud Office) εισέβαλε στα γραφεία της οικογένειας Ναδίρ στο Λονδίνο, την ίδια μέρα οι μετοχές της ΠΠ έπεσαν στο Χρηματιστήριο και ήλθε το τέλος της εταιρείας. Και ο Ναδίρ κατηγορήθηκε για απάτες με 118 κατηγορίες…
Ο Ύπατος Αρμοστής της Βρετανίας στη Λευκωσία ζήτησε οδηγίες από το Λονδίνο, καθώς οι κυπριακές Αρχές θα ζητούσαν την έκδοση του Ναδίρ με την κατηγορία της εκμετάλλευσης κατεχόμενων περιουσιών των Ελληνοκυπρίων. Η απάντηση ήταν ότι, ενόσω είχαν κινηθεί νομικές διαδικασίες εναντίον του στο Λονδίνο, δεν υπήρχε περίπτωση έκδοσής του μέχρι τέλους των διαδικασιών εκείνων. Και πρόσθεταν: «Συμφωνούμε ότι πρέπει να κάνεις ό,τι μπορείς για να αποτρέψεις τους Ελληνοκύπριους από κάτι τέτοιο και τον Γενικό Εισαγγελέα». Και απάντησε η Υπάτη Αρμοστεία: «Μόνον ο ‘Φιλελεύθερος’ είναι βοηθητικός, ο οποίος συνήθως αντανακλά την κυβερνητική γραμμή και έγραψε ότι ίσως η έκδοση (Ναδίρ) να μην είναι σοφή κίνηση».
Συμπληρωματικά: Από τα έγγραφα της Πόλυ Πεκ, που βρίσκονται στον φάκελο του Εφόρου Εταιρειών στο Λονδίνο (Companies House), βρήκαμε ότι ο πρόεδρός της, Ασίλ Ναδίρ, τον ίδιο χρόνο (1990), υπερηφανευόταν για τα ξενοδοχεία της ΠΠ στα κατεχόμενα. Δύο από αυτά, σύμφωνα με την κυπριακή Κυβέρνηση, ανήκαν σε Ελληνοκύπριους, το «Crystal Cove» στον Καραβά και το «Palm Beach» στην Αμμόχωστο.
Αναφορά στη «Σημερινή»
Ο ΄Υπατος Αρμοστής David Dain (1990-1994) αναφέρθηκε και σε δημοσίευμα της «Σημερινής» 12.10.1990, με ισχυρισμούς ότι ο Ναδίρ και ο Ντενκτάς ήσαν αναμεμειγμένοι στην κατασκευή ναρκωτικών στα κατεχόμενα και στην παράνομη εμπορία κλεμμένων αρχαιοτήτων. Πληροφορίες από πρώην υπάλληλο της ΠΠ λένε ότι το γνήσιο έγγραφο είχε σταλεί στο Τμήμα Σοβαρών Παραπτωμάτων στο Λονδίνο με αντίγραφο στην κυπριακή Αστυνομία. «Μόνον η ‘Σημερινή’ το δημοσίευσε και μια άλλη εφημερίδα και έχει όλες τις ενδείξεις ότι είναι χαλκευμένο», έγραψε, θεωρώντας την εφημερίδα αναξιόπιστη.
H ντροπή της Μητροπολιτικής Αστυνομίας
Στις 26 Νοεμβρίου 1990 ο Υπουργός Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας Douglas Hurd ενημέρωσε με προσωπικό και εμπιστευτικό μήνυμα την Υπάτη Αρμοστεία στη Λευκωσία, ότι η Μητροπολιτική Αστυνομία διεξήγαγε έρευνες για σχέσεις μεταξύ ενός ανώτερου αξιωματούχου της, 4ου στην ιεραρχία, Assistant Commissioner ονόματι Wyn Jones, και του Ασίλ Ναδίρ, ο οποίος είχε παρευρεθεί και πρόσφατα τότε στην Κύπρο σε συνέδριο. Αυτή ήταν η δεύτερη περίπτωση έρευνας για σχέση ανώτερου αξιωματούχου με τον Ναδίρ και λόγω της σοβαρότητας της υπόθεσης και των επιπτώσεων, αν μαθευόταν, ελάχιστοι γνώριζαν για το θέμα, καθώς και οι υπουργοί.
Στις 16 Δεκεμβρίου 1993, ο φίλος του Ναδίρ, Ανώτερος Αστυνόμος της Μητροπολιτικής Αστυνομίας, Wyn Jones, έγινε θέμα στη Βουλή των Κοινοτήτων με τη γραπτή απάντηση τού τότε Υπουργού Εσωτερικών, Michael Howard QC, ο οποίος δήλωσε ότι, ως επακόλουθο των ερευνών, η συμπεριφορά του Wyn Jones θεωρήθηκε κατακριτέα και ασυνεπής με ό,τι αναμενόταν από έναν άνθρωπο της θέσεως τού Assistant Commissioner… Ενημερώθηκε η Αυτής Εξοχότης η Βασίλισσα ότι δεν ήταν πλέον ικανός να διατηρήσει τη θέση του, η Βασίλισσα απέσυρε τον διορισμό του και παύθηκε.
https://hansard.parliament.uk/Commons/1993-12-16/debates/9a475d38-e0f2-479a-a373-73afd611c5da/WrittenAnswers
Βιογραφικά προσωπικοτήτων Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων
Συχνά υπάρχουν βιογραφικά για προσωπικότητες της νήσου, αλλά ιδιαίτερη εντύπωση κάνει η σωρεία βιογραφικών για το έτος 1990. Τόσο για Ελληνοκύπριους, όσο και για Τουρκοκύπριους, με χαρακτηρισμούς για διάφορους όσον αφορά τις θέσεις τους, τα πιστεύω τους, κ.ά.
Το 1990 έκλεισε με έντονο προβληματισμό απ’ όλους για την προοπτική προόδου, με απογοητευμένο τον Νέλσον Λέτσκι και τον Γ. Βασιλείου να ζητεί από τους Βρετανούς «απαντήσεις» ως προς το τι θα έκανε, τον Ντενκτάς να επιμένει σε αναγνώριση/αυτοδιάθεση και τους Βρετανούς να αρχίζουν να βλέπουν σκιές (από τα μέσα του χρόνου) για τον Βασιλείου και να θεωρούν ότι οι Ελληνοκύπριοι στην πραγματικότητα ήθελαν ενιαίο κράτος…
Το 1990 είναι σταθμός στην ιστορία του Κυπριακού, εφόσον οι Βρετανοί τελικά κατάφεραν, με τον «ευέλικτο» Γιώργο Βασιλείου, τον οποίο βοήθησαν να εκλεγεί για να ξεφορτωθούν τον «ανένδοτο», γι’ αυτούς, μ. Σπ. Κυπριανού και να περάσουν τη ΔΔΟ στο ψήφισμα 649/90, να βάλουν πλέον μπροστά τη συνομοσπονδιακή λύση που επιδίωκαν από το 1974 τουλάχιστον. Υπενθυμίζεται α) ότι, μετά τη Ζυρίχη, οι Βρετανοί είχαν ετοιμάσει σχέδια για ανασύσταση της Κυπριακής Δημοκρατίας σε «δύο συνιστώντα κράτη» από τις 3.1.1964 με σχεδιασμούς του Sir Crispin Tickell, και β) το 1987 η Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής των Κοινοτήτων αποφάσισε λύση Συνομοσπονδίας. Με το ψήφισμα 649/90 ετοιμάστηκαν οι «Ιδέες Γκάλι» και αργότερα το «Σχέδιο Ανάν». Οι αποκαλυπτικές προτάσεις Frost το επιβεβαιώνουν, ως επίσης και το ότι χρησιμοποιούνται οι “mercenaries” Αμερικανοί…