Bloomberg: Πώς η Τουρκία καταστρέφει το μεγάλο σχέδιο για το μεσογειακό αέριο

Η ανακάλυψη, κατά την τελευταία δεκαετία, των μεγάλων πεδίων φυσικού αερίου που βρίσκονται κάτω από την ανατολική Μεσόγειο οδήγησε σε ένα όραμα, των συχνά διχασμένων κρατών της περιοχής, για συνεργασία και εκμετάλλευση των αποθεμάτων.

Θα ενίσχυαν το εσωτερικό τους, ενώ οι εξαγωγές τους θα βοηθούσαν την Ευρώπη να μειώσει την εξάρτησή της από το αναξιόπιστο ρωσικό φυσικό αέριο. Μια παγίδα: Η Τουρκία δεν ήταν μέρος της εικόνας και με ένα ενεργό ναυτικό στην περιοχή, παίζει το ρόλο του spoiler. Η πρόσφατη συμφωνία της με τη Λιβύη έχει προσθέσει ένα άλλο μπέρδεμα.
1. Πόσο φυσικό αέριο διαθέτει η ανατολική Μεσόγειος;
Τα μεγάλα ευρήματα είναι το τεμάχιο Αφροδίτη (που θεωρείται ότι κατέχει 8 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού αερίου), τα πεδία Tamar και Leviathan στις ακτές του Ισραήλ (11 και 22 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια αντίστοιχα) και το πεδίο Zohr της Αιγύπτου (30 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια).
Η αμερικανική γεωλογική υπηρεσία εκτίμησε το 2010 ότι υπάρχουν 122 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια ανακτήσιμου αερίου στη λεκάνη του Λεβάντ και άλλα 223 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια στη λεκάνη του Δέλτα του Νείλου, αυξάνοντας την προοπτική ότι υπάρχει περισσότερα για να βρεθεί.
2. Ποιο είναι το όραμα της συνεργασίας;
Στις αρχές του 2019, η Κύπρος, το Ισραήλ και η Αίγυπτος μαζί με τις Ελλάδα, Ιορδανία, Παλαιστινιακή Αρχή και Ιταλία, ίδρυσαν το Φόρουμ Αερίου Ανατολικής Μεσογείου.
Πρόκειται για μια προσπάθεια δημιουργίας μιας περιφερειακής αγοράς φυσικού αερίου και ενός κόμβου εξαγωγής προς την Ευρώπη, η οποία είναι πρόθυμη να διαφοροποιήσει την προμήθειά της για να προφυλαχθεί από περαιτέρω διακοπές της προσφοράς από τη Ρωσία. Η συνεργασία είναι επιτακτική εν μέρει επειδή χρειάζονται αγωγούς για να συνδεθούν οι παραγωγοί με τους καταναλωτές. Ένα έργο προβλέπει έναν υποθαλάσσιο αγωγό που θα μεταφέρει φυσικό αέριο από ισραηλινά και κυπριακά αποθέματα στην Ελλάδα και στη συνέχεια πέρα από αυτήν.
3. Γιατί η Τουρκία έμεινε εκτός;
Επειδή η Δημοκρατία της Κύπρου συμπεριλήφθηκε και οι δύο είναι πικροί εχθροί. Η Κύπρος χωρίστηκε το 1963 όταν ξέσπασε η μάχη μεταξύ Τουρκοκυπρίων στο βορρά και Ελληνοκυπρίων στο νότο. Διαχωρίστηκε πλήρως το 1974, αφού η Τουρκία κατέλαβε το βόρειο τρίτο του νησιού μετά από πραξικόπημα από υποστηρικτές της ένωσης με την Ελλάδα. Το αποσχισμένο τουρκοκυπριακό κράτος στα βόρεια αναγνωρίζεται μόνο από την Τουρκία, η οποία εξακολουθεί να έχει στρατεύματα εκεί. Η κυβέρνηση στο νότο αναγνωρίζεται διεθνώς.
4. Τι έχει να πει η Τουρκία;
Οι Τούρκοι αξιωματούχοι αντιτάσσονται στην εκμετάλλευση των πόρων φυσικού αερίου από την Κυπριακή Δημοκρατία χωρίς συμφωνία για την κατανομή αυτών των πόρων με τους Τουρκοκύπριους. Πέρα από αυτό, λένε ότι κανένα ενεργειακό έργο στην περιοχή δεν έχει την ευκαιρία να επιβιώσει χωρίς τη συμμετοχή της Τουρκίας. Υποστηρίζουν ότι η συντομότερη διαδρομή για έναν αγωγό φυσικού αερίου από την περιοχή προς στην Ευρώπη θα περάσει ύδατα κάτω από την περιοχή της Τουρκίας.
5. Τι κάνει η Τουρκία;
Χρησιμοποιεί τα πολεμικά της πλοία για να παρεμβαίνει στην εξερεύνηση του φυσικού αερίου. Τα τουρκικά σκάφη το 2018 εμπόδισαν πλοίο της ιταλικής πετρελαϊκής εταιρείας Eni SpA να προσεγγίσει ένα εργοτάξιο ανοικτά της Κύπρου. Και η Τουρκία έχει αναπτύξει σκάφη γεωτρήσεων για να ψάξει για φυσικό αέριο στην περιοχή. Ένα σκάφος που ονομάζεται Fatih κάνει γεώτρηση σε ύδατα κάτω από την κυπριακή χερσόνησο της Καρπασίας, υπό μια συμφωνία με τους Τουρκοκύπριους. Το Μπαρμπαρός ψάχνει για ενέργεια στα ύδατα νότια του νησιού. Και ένα άλλο, το Γιαβούζ, περνάει από μια περιοχή στην νοτιοδυτική γωνία του νησιού, που ονομάζεται μπλοκ 7, για το οποίο τόσο η Τουρκία, όσο και η Κύπρος, διεκδικούν δικαιώματα γεώτρησης. Η Κύπρος έχει συνάψει συμφωνία με την Eni και τη Total SA της Γαλλίας για να διερευνήσει το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο εκεί.
6. Πώς διεκδικούν και οι δύο χώρες δικαιώματα γεώτρησης;
Σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, τα παράκτια κράτη διατηρούν μια αποκλειστική οικονομική ζώνη σε απόσταση 200 ναυτικών μιλίων από την ακτή τους, όπου έχουν δικαίωμα αλιείας, εξόρυξης και γεωτρήσεων. Σε περίπτωση που τέμνονται δύο ζώνες, όπως στην περίπτωση της Τουρκίας και της Κύπρου, οι χώρες είναι υποχρεωμένες να συμβιβαστούν. Αλλά η Τουρκία δεν έχει επικυρώσει τη σύμβαση. Στηρίζει την ανορθόδοξη θέση ότι τα νησιωτικά κράτη όπως η Κύπρος δικαιούνται μόνο δικαιώματα εντός των νόμιμων χωρικών τους υδάτων, τα οποία φτάνουν μόλις στα 12 ναυτικά μίλια. Η Κύπρος ζήτησε από το Διεθνές Δικαστήριο να παρέμβει.
7. Ποια είναι η τελευταία επιπλοκή;
Η Τουρκία και η Λιβύη τον Δεκέμβριο ενέκριναν συμφωνία που οριοθετεί μια γραμμή μήκους 18,6 ναυτικών μιλίων (35 χιλιομέτρων), η οποία θα αποτελέσει το θαλάσσιο όριο που θα χωρίζει τις οικονομικές τους ζώνες. Η Ελλάδα, η Κύπρος και η Αίγυπτος βλέπουν τη συμφωνία ως μια έντονη τουρκική προσπάθεια για κυριαρχία στην ανατολική Μεσόγειο. Η Λιβύη βρίσκεται επίσης σε σύγκρουση με την Ελλάδα λόγω των αδειών εκμετάλλευσης ανοικτής θάλασσας που εκδίδει η Αθήνα για τα ύδατα νότια του ελληνικού νησιού Κρήτη, το οποίο βρίσκεται μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης. Ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε ότι η συμφωνία με τη Λιβύη θα επιτρέψει κοινές δραστηριότητες εξερεύνησης στη Μεσόγειο.
8. Πώς αντέδρασαν άλλες χώρες;
Οι Η.Π.Α. δήλωσαν ότι ανησυχούν βαθιά από τις εξερευνήσεις αερίων της Τουρκίας στα ύδατα της Κύπρου και προέτρεψαν την Τουρκία να σταματήσει. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ανταποκρίθηκε στις επιχειρήσεις, παγώνοντας τις περισσότερες επαφές υψηλού επιπέδου με την Τουρκία και περιορίζοντας τη ροή κεφαλαίων προς την Άγκυρα που θα διευκόλυνε την ένταξη της Τουρκίας στο μπλοκ. Επίσης, ετοιμάζει κυρώσεις. Κατηγορώντας τους δυτικούς συμμάχους της ότι στηρίζουν την Κύπρο, η Τουρκία έχει δεσμευθεί να συνεχίσει τις έρευνες της, αποδεικνύοντας την επιθυμία της για όλο και πιο ανεξάρτητο ρόλο στις περιφερειακές πολιτικές.
Selcan Hacaoglu | Bloomberg