Alastair Crooke*, Strategic Culture, 4-11- 2019
Ώωω, νάμαστε πάλι! Το 1967 ήταν η «απειλή» των έτοιμων αραβικών στρατευμάτων (με επακόλουθο τον εξαήμερο πόλεμο κατά της Αιγύπτου και της Συρίας. Το 1980 ήταν τοΙράν(με επακόλουθο τον πόλεμο του Ιράκ κατά του Ιράν). Το 1996 ήταν στρατηγικά σχέδια εναντίον κοσμικών εθνικιστικών αραβικών κρατών, που στιγματίζονταν ως «καταρρέοντα λείψανα της επάρατης Σοβιετικής ΄Ενωσης» και εχθροί του Ισραήλ. Και στους πολέμους του 2003 και 2006, πρώτα εναντίον του Σαντάμ στο Ιράκ και έπειτα κατά του Εσμπολά στον Λίβανο, που απειλούσαν το «πολιτιστικό προγεφύρωμα» της Δύσης στην Μέση Ανατολή, (το Ισραήλ).
Και νάμαστε ξανά, άλλη μια φορά, με το Ισραήλ να μη μπορεί να ζήσει «με ασφάλεια» σε μια περιοχή που περιέχει ένα μαχητικό Εσμπολά.
Καθόλου παράξενο επομένως ότι ο Ρώσος πρεσβευτής στην Βυρηττό Αλεξάντερ Ζασύπκιν αναγνώρισε την πολύ γνωστή πια πρακτική. Σε δηλώσεις του στην Αλ- Αχμπάρ, μια βδομάδα πριν ξεσπάσουν οι διαδηλώσεις στην Βυρηττό, ο πρεσβευτής απέκλεισε την προοπτική εξομάλυνσης των τοπικών εντάσεων και αντιθέτως επεσήμανε ότι η οικονομική κρίση που αναπτυσσόταν επί χρόνια στον Λίβανο θα χρησιμοποιηθεί πιθανώς ως εργαλείο από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους για να σπείρουν το χάος στον Λίβανο ( και στην παράλληλη οικονομική κρίση του Ιράκ), για να πλήξουν το Εσμπολά και το Χασντ Α-Σααμπί –αντιπάλους του Ισραήλ και των ΗΠΑ στην περιοχή.
Γιατί τώρα; Επειδή αυτό που έπαθε η Αράμκο στις 14 Σεπτεμβρίου (ΣημΜετφ: Καταστροφές Σαουδικών διυλιστηρίων, με βομβαρδισμό από «ντρόουν» και πυραύλους των ανταρτών Χούτις της Υεμένης) συγκλόνισε τόσο το Ισραήλ όσο και την Αμερική: Ο τέως αρχηγός της αεροπορίας του Ισραήλ έγραψε τελευταία: «Οι πρόσφατες εξελίξεις αναγκάζουν το Ισραήλ να ξαναχαράξει την πορεία του στον διάπλου των γεγονότων. Οι τεχνολογικές ικανότητες του Ιράν και των διαφόρων εντεταλμένων του έχουν φτάσει σε ένα επίπεδο από όπου μπορούν πλέον να αλλάξουν την ισορροπία δυνάμεων παγκοσμίως». Όχι μόνο δεν μπόρεσε μέχρι και τώρα κανένα από τα δύο κράτη να διαγνώσει τον τρόπο πραγματοποίησης των πληγμάτων κατά της Αράμκο, αλλά, το χειρότερο, κανένα τους δεν είχε την απάντηση στο τεχνολογικό επίτευγμα που αυτός ο βομβαρδισμός αντιπροσώπευε. Και πράγματι, η απουσία οποιασδήποτε διαθέσιμης «απάντησης» ώθησε εξέχοντα Δυτικό στρατιωτικό αναλυτή να συστήσει ότι οι Σαουδάραβες θα πρέπει να αγοράσουν ρωσικούς αντιαεροπορικούς πυραύλους Πάντσιρ, αντί των αμερικανικών αντιαεροπορικών συστημάτων.
Και ακόμη χειρότερο. Για το Ισραήλ, το ξάφνιασμα με την Αράμκο ήρθε ακριβώς την στιγμή που οι ΗΠΑ άρχιζαν την αποχώρηση από την «άνετη κάλυψη ασφαλείας» της περιοχής –αφήνοντας το Ισραήλ (και τα Κράτη του Περσικού Κόλπου) στην τύχη τους –και τώρα ευάλωτα σε τεχνολογία που ποτέ δεν πίστευαν πως θα αποκτήσουν οι αντίπαλοί τους. Οι Ισραηλινοί –και κυρίως ο πρωθυπουργός τους- μολονότι αντιλαμβανόμενοι την υποθετική δυνατότητα, ποτέ δεν πίστεψαν ότι πραγματικά θα συνέβαινε αμερικανική αποχώρηση και μάλιστα κατά την θητεία της κυβέρνησης Τραμπ.
Αυτό άφησε το Ισραήλ σύξυλο και σε πλήρη σύγχυση. ΄Εκανε την στρατηγική του άνω-κάτω, με τον πρώην αρχηγό της αεροπορίας να εξετάζει τις δύσκολες επιλογές της ισραηλινής κυβέρνησης –από του να προχωρήσει αγέρωχα, έως και την εξέταση της ανάγκης να ανοίξει έναν δίαυλο επικοινωνίας με το Ιράν. Φυσικά αυτή η τελευταία επιλογή θα ήταν πολιτιστικά απεχθής στους περισσότερους Ισραηλινούς. Θα προτιμούσαν μιαν παράτολμη, αιφνιδιαστική, ισραηλινού τύπου «ανατρεπτική πρωτοβουλία» (λ.χ. σαν αυτήν του Ι967) από μιαν προσέγγιση στο Ιράν. Και αυτό είναι ο πραγματικός κίνδυνος.
Δεν φαίνεται η υποκίνηση των διαδηλώσεων στον Λίβανο και στο Ιράκ να αποτελεί μιαν ευθεία αντίδραση στα πάρα πάνω και μάλλον συνδέεται με παλαιά σχέδια (όπως αυτό που αποκαλύφτηκε τελευταία, το στρατηγικό σχέδιο για την αντιμετώπιση του Ιράν, που παρουσίασε ο Σαουδάραβας διάδοχος Μωχαμάντ Μπιν Σαλμάν στον Λευκό Οίκο) και με τα τακτικά στρατηγικά συμβούλια που γίνονταν μεταξύ Μοσσάντ και αμερικανικού Συμβουλίου Ασφαλείας, υπό την προεδρία του Τζων Μπόλτον.
Ανεξάρτητα της πατρότητας, η συνταγή είναι αρκετά γνωστή: Πυροδοτήστε μιαν λαϊκή «δημοκρατική» κίνηση διαμαρτυρίας (βασιζόμενη σε γνήσια δυσφορία).Σχεδιάστε συνθήματα και εκστρατεία Τύπου που να διχάζουν τον πληθυσμό και ναμεταθέτουν την λαϊκή οργή από την γενικευμένη δυσαρέσκεια στην στοχοποίηση συγκεκριμένων εχθρών ( στην συγκεκριμένη περίπτωση του Λιβάνου, εναντίον του Εσμπολά, του Προέδρου Αούν και του υπουργού Εξωτερικών Γκεμπράν Μπασσίλ, του οποίου οι συμπάθειες προς τους Εσμπολά και τον Σύρο Πρόεδρο ΄Ασαντ τον καθιστούν κύριο στόχο, ιδίως ως υποψήφιο ηγέτη της πλειοψηφίας των Χριστιανών). Ο στόχος –όπως πάντοτε- είναι η δημιουργία ρήγματος μεταξύ τής πολιτοφυλακής Εσμπολά και του Στρατού και μεταξύ Εσμπολά και του λαού του Λιβάνου.
΄Αρχισε όταν, κατά την συνάντησή του με τον Πρόεδρο Αούν τον Μάρτιο, ο Αμερικανός υπουργός των Εξωτερικών Μάικ Πομπέο παρουσίασε, όπως λέγεται, ένα τελεσίγραφο: Περιορίστε το Εσμπολά ή θα υποστείτε συνέπειες χωρίς προηγούμενο, με κυρώσεις και την απώλεια της αμερικανικής βοήθειας.
Με την έναρξη των διαδηλώσεων, πολλαπλασιάστηκαν οι πληροφορίες για την λειτουργία ενός «επιτελείου επιχειρήσεων» στην Βηρυτό, που διευθύνει και αναλύει τις διαδηλώσεις και για την πλούσια χρηματοδότησή του από τα κράτη του Κόλπου. Αλλά για λόγους που δεν είναι σαφείς οι διαδηλώσεις απέτυχαν. Ο στρατός, που στην αρχή έμεινε περίεργα επιφυλακτικός, τελικά επενέβη στην ελευθέρωση των δρόμων και στην αποκατάσταση μιας σχετικής ομαλότητας. Και οι περίεργα ανησυχητικές προβλέψεις του κυβερνήτη της Κεντρικής Τράπεζας για επικείμενη οικονομική κατάρρευση εξουδετερώθηκαν από άλλους οικονομικούς εμπειρογνώμονες, που παρουσίασαν μιαν λιγώτερο εκφοβιστικήν εικόνα.
Φαίνεται πως ούτε στον Λίβανο, ούτε στο Ιράκ θα ευοδωθούν τελικά τα αμερικανικά σχέδια (δηλαδή ο ευνουχισμός του Εσμπολά και του Χασντ Α-Σααμπί). Στο Ιράκ ωστόσο μπορεί να είναι λιγότερο σίγουρη η έκβαση και πολύ μεγαλύτεροι οι κίνδυνοι που πιθανόν διατρέχουν οι ΗΠΑ υποδαυλίζοντας το χάος, εάν το Ιράκ ολισθήσει στην αναρχία. Η απώλεια των πέντε εκατομμυρίων βαρελιών πετρελαίου ημερησίως θα προκαλέσει κρατήρα στην αγορά πετρελαίου -και στην σημερινή ανήσυχη περίοδο αυτό μπορεί να αρκεί για να ωθήσει την παγκόσμια οικονομία σε ύφεση.
Αλλά αυτό θα ήταν τίποτα, μπροστά στον κίνδυνο που διατρέχουν οι ΗΠΑ, προκαλώντας την μοίρα, με ένα περιφερειακό πόλεμο που φτάνει στο Ισραήλ.
Μήπως όμως υπάρχει ένα ευρύτερο μήνυμα, που συνδέει αυτές τις μεσανατολικές διαδηλώσεις διαμαρτυρίας με εκείνες που εκρήγνυνται σε όλη την Λατινική Αμερική; ΄Ενας αναλυτής (σημ. Mετ: Ο Βραζιλιάνος Πεπέ Εσκομπάρ) εισήγαγε τον όρο « Η Εποχή της Οργής», που εκρέει από «σειρά εστιών βρασμού» κατά μήκος του πλανήτη, από τον Ισημερινό, στην Χιλή, στην Αίγυπτο. Η θέση του είναι ότι Νεοφιλελευθερισμός βρίσκεται παντού κυριολεκτικά σε κατάσταση πυρκαιάς.
΄Εχουμε και στο παρελθόν σημειώσει πως οι ΗΠΑ επιζήτησαν να χρησιμοποιήσουν ως μοχλό τις μοναδικές συνέπειες των δύο Παγκοσμίων Πολέμων και του βάρους του χρέους που αυτοί κληροδότησαν για να εγκαταστήσουν την ηγεμονία του δολαρίου, όπως και την εξ ίσου μοναδική δυνατότητα να εκδίδουν ασύδοτη κρατική πίστωση σε όλο τον πλανήτη, με μηδαμινό κόστος για τις ΗΠΑ (Οι ΗΠΑ απλά τυπώνουν το κρατικό τους νόμισμα). Τα αμερικανικά πιστωτικά ιδρύματα μπορούσαν να σκορπούν πιστώσεις σε όλο τον κόσμο, ουσιαστικά χωρίς κόστος –και να ζουν από την κερδοφορία αυτών των «επενδύσεων». Αλλά τελικά ήρθε ο λογαριασμός: Τα όρια –του να είσαι ο παγκόσμιος «ραντιέρης»- έγιναν ορατά με τις ανισότητες του πλούτου και με την βαθμιαία φτωχοποίηση τής αμερικανικής μεσαίας τάξης που επέφερε η βιομηχανική μετάσταση στο εξωτερικό.
Αλλά υπάρχει ίσως και μια άλλη όψη αυτής της σημερινής Εποχής της Οργής. Είναι το δόγμα «Δεν Υπάρχει Άλλη Επιλογή». Όχι εξαιτίας της έλλειψης δυνατοτήτων, αλλά επειδή οι εναλλακτικές λύσεις είχαν συντριβεί. Στο τέλος των δύο παγκοσμίων πολέμων υπήρχε μια συναίνεση στην ανάγκη ενός διαφορετικού τρόπου ύπαρξης. Να τεθεί τέρμα στην προηγούμενη εποχή της υποτέλειας, μια νέα κοινωνία, ένα νέο Κοινωνικό Συμβόλαιο. Αλλά η συναίνεση αυτή ήταν βραχύβια.
Και -για να συντομεύσουμε μια μακριά ιστορία- εκείνη η μεταπολεμική λαχτάρα για «δικαιοσύνη» ( οτιδήποτε και αν σήμαινε αυτό) καταπνίγηκε βαθμιαία, «άλλες πολιτικές ή οικονομικές επιλογές», οποιουδήποτε χρώματος,στιγματίστηκαν σαν «ψευδείς ειδήσεις» και μετά την μεγάλη δημοσιονομική κρίση του 2008 κάθε είδους δίχτυα ασφαλείας θυσιάστηκαν και ιδιωτικός πλούτος «οικειοποιήθηκε» για τον σκοπό της αποκατάστασης της αξιοπιστίας των τραπεζών, διάτης ακεραιότητας του χρέους και της διατήρησης των χαμηλών επιτοκίων. Οι λαοί έγιναν «άτομα» -απομονωμένα- να διαχειριστούν όπως μπορούσαν την προσωπική τους λιτότητα. Συμβαίνει άραγε ότι τώρα οι άνθρωποι αισθάνονται εξαθλιωμένοι διπλά, τόσο από την υλιστική άποψη, με την λιτότητα, όσο και από την άποψη της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, με την υπαγωγή τους σε ένα νέο καθεστώς υποτέλειας;
Η Μέση Ανατολή μπορεί να ξεπεράσει τις σημερινές της κρίσεις (αν και μπορεί και όχι), αλλά ας έχουμε επίγνωση ότι, στην απελπισία που προκαλεί στην Λατινική Αμερική, το δόγμα «Δεν Υπάρχει Εναλλακτική» εξελίσσεται σε λόγο για τους διαδηλωτές να «απανθρακώσουν το Σύστημα». Αυτό συμβαίνει όταν οι εναλλακτικές λύσεις αποκλείονται (αν και χάριν της προστασίας «μας» από την κατάρρευση του Συστήματος).
Μετάφραση: Μιχαήλ Στυλιανού
*Ο ΄Αλαστερ Κρουκ είναι Βρετανός πρώην διπλωμάτης, διεθνώς έγκριτος αναλυτής διεθνών εξελίξεων και διευθυντής του Conflicts Forum, μιας οργάνωσης που αποβλέπει στον πολιτικό διάλογο μεταξύ Δύσης και Ισλάμ.