Την τελευταία συνεδρίαση της θητείας του στο ΔΣ της ΕΚΤ διευθύνει σήμερα ο Μάριο Ντράγκι. Αν και θα μείνει στην ιστορία ως εκείνος που έσωσε εν τέλει το ευρώ, ο Ιταλός οικονομολόγος ήταν και παραμένει αμφιλεγόμενος.
Ο Μάριο Ντράγκι μετρούσε μόλις εννέα μήνες στο τιμόνι της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, όταν εκστόμισε τη φράση που του διασφάλισε μια θέση στα βιβλία της ιστορίας. Ήταν η εποχή που η κρίση χρέους στην Ευρωζώνη βρισκόταν στο απόγειό της, η Ελλάδα είχε ντε φάκτο χρεοκοπήσει και ακόμη και οι ισχυρές οικονομίες, όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Γαλλία δυσκολεύονταν να αντλήσουν κεφάλαια από τις αγορές. Στις χρηματαγορές τα στοιχήματα έδιναν και έπαιρναν σχετικά με το ερώτημα πότε θα κατέρρεε η νομισματική ένωση.
Με μια μόλις φράση όμως ο Ντράγκι έβαλε τέλος στα παιχνίδια των κερδοσκόπων. Στο πλαίσιο της εντολής της «η ΕΚΤ θα κάνει ό,τι χρειαστεί για να σώσει το ευρώ», είχε πει ο Ιταλός κεντρικός τραπεζίτης στο πλαίσιο συνέντευξης στο Λονδίνο. «Και πιστέψτε με, θα είναι αρκετά», συμπλήρωσε.
Το μήνυμα προς τις αγορές δεν άφηνε περιθώρια παρερμηνειών: Δεν μπορείτε να τα βάλετε με την ΕΚΤ.
«Έσωσε το ευρώ»
Η τακτική του Ντράγκι ήταν μεν ριψοκίνδυνη, αλλά αποδείχτηκε άκρως αποτελεσματική. Οι κερδοσκοπικές επιθέσεις περιορίστηκαν, ενώ τα ασφάλιστρα κινδύνου μειώθηκαν, σε βαθμό που να δώσουν στην πολιτική και πάλι περιθώρια κινήσεων και παρεμβάσεων. «Με την ομιλία του στο Λονδίνο ο Ντράγκι μάλλον έσωσε το ευρώ», εκτιμά ο Τόμας Μάγερ, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της Deutsche Bank και νυν επικεφαλής του think tank Flossbach von Storch Research Institute.
Πλημμυρίζοντας την αγορά με φρέσκο χρήμα ο Ιταλός έδειξε αμέσως τι εννοούσε με τη φράση «whatever it takes». Παράλληλα προχώρησε σε μείωση των βασικών επιτοκίων στο μηδέν. Για τις δε τράπεζες εισήγαγε τα αρνητικά επιτόκια, προκειμένου να μην «παρκάρουν» τη ρευστότητά τους στην κεντρική τράπεζα. Επιπλέον, αγόραζε κάθε μήνα ομόλογα κρατών και επιχειρήσεων αξίας έως και 80 δις ευρώ. Η συνολική τους αξία μέχρι σήμερα: 2,6 τρις ευρώ. Η αποφασιστικότητα που επέδειξε τού χάρισε το παρατσούκλι Super Mario από το ομώνυμο ηλεκτρονικό παιχνίδι.
Στη Γερμανία των «παγκόσμιων πρωταθλητών της αποταμίευσης» ο Ιταλός επικρίθηκε όμως εντονότατα για την πολιτική των μηδενικών επιτοκίων. «Έτσι αυξάνεται ο κίνδυνος φτώχειας για τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας», σχολιάζει ο οικονομολόγος Μάγερ. «Η πολιτική των μηδενικών και αρνητικών επιτοκίων οδηγεί παράλληλα σε αναδιανομή του πλούτου», όπως λέει. Διότι η αναζήτηση αποδόσεων κατευθύνει πολύ χρήμα σε ακίνητα και μετοχές με αποτέλεσμα να εκτοξεύονται οι τιμές τους. «Αυτοί που ωφελούνται είναι σαφέστατα οι ιδιοκτήτες ακινήτων και οι κάτοχοι μετοχών. Και στη Γερμανία είναι η μειοψηφία».
Γερμανοί καθηγητές επιρρίπτουν την ίδια ώρα στον Ντράγκι ότι με την πολιτική του υπερέβη τις αρμοδιότητες της ΕΚΤ καθώς επέτρεψε τη νομισματική χρηματοδότηση κρατών. Σχετικές προσφυγές ωστόσο δεν ευοδώθηκαν. Στο ίδιο μήκος κύματος και ο κύριος αντίζηλος του κεντρικού τραπεζίτη στο διοικητικό συμβούλιο της Ευρωτράπεζας Γενς Βάιντμαν. Ο Γερμανός κεντρικός τραπεζίτης που κατά διαστήματα προαλειφόταν για τη διαδοχή, δήλωσε μόλις την περασμένη εβδομάδα ότι οι τράπεζες θα πρέπει να κινούνται εντός των ορίων των αρμοδιοτήτων τους.
Η παρακαταθήκη του Ντράγκι
Εν μέσω της κρίσης, όμως, ο Μάριο Ντράγκι έπρεπε να λάβει αποφάσεις και αυτές δεν μπορούσαν να ικανοποιούν όλες τις πλευρές. Προτεραιότητά του ήταν μέσω της πολιτικής των μηδενικών επιτοκίων και της ποσοτικής χαλάρωσης να αγοράσει χρόνο για τις μαστιζόμενες από την κρίση χώρες του ευρωπαϊκού νότου. Χρόνο τον οποίο, όπως τόνιζε επανειλημμένως, έπρεπε να αξιοποιήσουν για την υλοποίηση αναγκαίων μεταρρυθμίσεων. Εν προκειμένω: μείωση δαπανών, προώθηση αναπτυξιακών μέτρων, μείωση κινδύνου και κυρίως των κόκκινων δανείων. Τραγική ειρωνεία για τον ίδιο ότι οι εκκλήσεις του προσέκρουαν σε ώτα μη ακουόντων κυρίως στην πατρίδα του, την Ιταλία. Επίσης, δεν κατάφερε να πετύχει έναν από τους βασικούς του στόχους. Ο πληθωρισμός σήμερα απέχει σημαντικά από το όριο του 2% που θέτει η ΕΚΤ.
Με τα σύννεφα της αβεβαιότητας να πυκνώνουν και πάλι πάνω από την Ευρώπη, η ΕΚΤ φαίνεται να έχει εξαντλήσει τα όπλα της φαρέτρας της. Στην πραγματικότητα δεν έχει άλλα εργαλεία στη διάθεσή της για να αντιμετωπίσει την επαπειλούμενη ύφεση. Με δεδομένο ότι τα επιτόκια συνεχίζουν να κινούνται στο μηδέν, το μόνο εναπομείναν όπλο είναι το αμφιλεγόμενο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων.
Αυτό που πέτυχε χωρίς καμία αμφιβολία ο Μάριο Ντράγκι είναι η διάσωση της νομισματικής ένωσης. Και δη μόνος του, κόντρα σε πολλές και σθεναρές αντιστάσεις. Γεγονός είναι βέβαια, ότι εν όψει της επόμενης κρίσης αφήνει άδειο το οπλοστάσιο της ΕΚΤ στη διάδοχό του Κριστίν Λαγκάρντ. Και αυτή η κρίση θα έρθει σίγουρα, εκτιμά ο Τόμας Μάγερ: «Θα συμβούλευα την Κριστίν Λαγκάρντ να προετοιμαστεί για την επόμενη κρίση και να αναζητήσει εναλλακτικές ως προς την νυν πολιτική».
Αντρέας Μπέκερ
Επιμέλεια: Κώστας Συμεωνίδης