Είχε γεννηθεί στο Ηράκλειο Κρήτης. Πρωτοεμφανίστηκε ως ηθοποιός στο «Εθνικό Θέατρο» το 1935, στον «Πέερ Γκυντ» του Ερρίκου Ίψεν. Υπήρξε σύζυγος του Νίκου Χατζίσκου, με τον οποίο εμφανιζόταν για μία περίοδο ως συνθιασάρχης στο πλάι του.
Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Πριν από λίγες ώρες πληροφορηθήκαμε ότι κοιμήθηκε η αγαπημένη δασκάλα του ελληνικού θεάτρου, Τιτίκα Νικηφοράκη. Μια ιδιαίτερη και χαρισματική προσωπικότητα που άφησε εποχή ως ηθοποιός, μεταφράστρια, ποιήρια αλλά και ως δασκάλα υποκριτικής. Ήταν 107 ετών. Είχε πλήρη διαύγεια μέχρι το τέλος και άφησε τους πάμπολλους μαθητές της συντετριμμένους.
Γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης. Υπήρξε σύζυγος του θιασάρχη Νίκου Χατζίσκου όπου εκείνη για μια περίοδο διετέλεσε ως συνθιασάρχης στο πλάι του. Πρωτοεμφανίστηκε ως ηθοποιός στο “Εθνικό Θέατρο”, στη θεατρική παράσταση του Ερρίκου Ίψεν με τίτλο “Πέερ Γκυντ”.
***
Από το χρονολόγιο της Κατερίνας Ευαγγελάτου στο F/B αντιγράφουμε την ανάρτησή της:
“Η αγαπημένη μας Δασκάλα, η σπουδαία πρωταγωνίστρια Τιτίκα Νικηφοράκη έφυγε απόψε από τη ζωή σε ηλικία 107 ετών. Είχε πλήρη διαύγεια ως το τέλος. Το αστραποβόλο πνεύμα της, το σπάνιο ταλέντο της -ηθοποιός μοναδική, μεταφράστρια, ποιήτρια, δασκάλα ηθοποιών στη Δραματική Σχολή του Εθνικού για περισσότερα από 20 χρόνια-, η παιδική της περιέργεια, το σαρκαστικό της χιούμορ θα μείνουν χαραγμένα για πάντα στην καρδιά μας. Ήταν μια σπάνια, εξαιρετική προσωπικότητα, μια αγωνίστρια της Τέχνης πολύ μπροστά από την εποχή της. “Σε τι δουλεύεις αυτή την εποχή”, με ρωτούσε συνεχώς, μέχρι πριν από λίγο καιρό. Της έλεγα τον τίτλο του έργου και αμέσως αναφωνούσε, “Να μου το φέρεις να το διαβάσω” ή “Θέλω να διαβάσω αυτήν τη νέα μετάφραση, θέλω να μου πεις τι πράγματα ανακαλύπτετε στην πρόβα”! Οι συζητήσεις μας μετά, πάντοτε αποκαλυπτικές. Θαύμαζα βαθιά την ακαταπόνητη δύναμη του νου της, τη διεισδυτική ματιά της. Ήταν μια συναρπαστική συνομιλήτρια. Αντίο αγαπημένη μου Τιτίκα… Στο Φως, στο Φως… (Στο βίντεο διαβάζει απόσπασμα από τη “Μαρία Νεφέλη” του Οδυσσέα Ελύτη, αγαπημένο της έργο, που μας το δίδασκε και στη σχολή του Εθνικού, στο πρωτοποριακό της μάθημα για τη Λογοτεχνία στη Σκηνή)”.
***
Από το χρονολόγιο του Νίκου Ξανθόπουλου, μια παλαιότερη ανάρτηση:
“Κατηφορίζαμε τη Θησέως προς τις Τζιτζιφιές. Μου δείχνει ο άλλος αριστερά ένα κτήριο, εδώ θα καταλήξουμε όλοι. Τι με κοιτάς; Οι φυλακές της Καλλιθέας, όλοι οι κινηματογραφιστές εδώ θα καταλήξουμε… Μόλις είχε αρχίσει να παίρνει τ’ απάνω του ο κινηματογράφος, μπαίνανε στα έξοδα και τους έπιανε σύγκρυο. Το θυμήθηκα τώρα που είδα αυτή τη φωτογραφία. Βρίσκομαι ανάμεσα στην Τιτίκα Νικηφοράκη και τον Νίκο Χατζίσκο, μεγάλο πρωταγωνιστή του Εθνικού Θεάτρου, δραστήριο και ευρηματικό επιχειρηματία ο οποίος μονίμως χρώσταγε. Αγωνιζόταν, έφτιαχνε νέα θέατρα, το Κάβα, το Θέατρο της Θάλασσας, τον Εθνικό Κήπο, το Πεδίον του Άρεως, αεικίνητος, ενθουσιώδης, ακούραστος. Αλλά μονίμως με χρέη. Ήμουνα στο θίασο του Κατράκη που έπαιζε τον Πραματευτή του Γ. Ρούσου και επειδή δεν είχα ρόλο με δάνεισε στον Χατζίσκο που ανέβαζε την Πάπισσα Ιωάννα στο Πεδίον του Άρεως, δίπλα στο Γκριν Παρκ. Να πας να τον βοηθήσουμε, μου λέει ο Κατράκης. Τι ρόλο θα παίξω; Του Ροΐδη. Καλά αυτόν τον παίζει ο Χατζίσκος. Σωστά αλλά θα λείψει μερικές μέρες. Ο ρόλος είναι εύκολος, κάνεις το Ροΐδη, αφηγείσαι την ιστορία της Πάπισσας. Θα κρατάς ένα βιβλίο ανοιχτό και θα διαβάζεις από μέσα… Έγινε.
Το βράδυ στην παράσταση το θέατρο γεμάτο κόσμο, – ανοιχτό θέατρο μέσα στο πάρκο- σκάνε μύτη δυο λεβέντες μέσα στην παράσταση, βλέπω τον ένα να με δείχνει φωνάζοντας στο χωροφύλακα αυτός είναι πιάστε τον. Γίνεται σούσουρο, σταματάει η παράσταση, με τραβάνε έξω. -Επιτέλους έλα εδώ κύριε Χατζίσκο. -Ρε παδιά λάθος κάνετε δεν είμαι εγώ. Δεν τ’ αφήνεις αυτά κύριε Χατζίσκο, εσύ είσαι, εσύ που κάνεις το Ροΐδη. Είδα κι έπαθα να γλιτώσω. – …τρελάθηκε ο τύπος, φτου να πάρει…
Από τότε γίναμε φίλοι με τον Χατζίσκο. Όταν με συναντούσε μου έλεγε – Καλώς τον κύριο Ροΐδη, πώς είναι η υγεία σας σήμερα;”…
***
Δίπλα στην Κάκια Αναλυτή είναι ο Τσέχος συγγραφέας Πάβελ Κόχοουτ του οποίου το έργο “Είμαστε όλοι συνυπεύθυνοι” σας λέει τίποτα ο τίτλος; …είχαμε ανεβάσει στο θέατρο “Διάνα” με έναν υπερθίασο, Μάνος Κατράκης, Νίκος Χατζίσκος, Τιτίκα Νικηφοράκη, Κακιά Αναλυτή, Κώστας Ρηγόπουλος, Λούλα Ιωαννίδου, Κώστας Παπάς, Γιώργος Βλαχόπουλος, Κλεώ Σκουλούδη κ.λπ. Ο Κόχοουτ μαζί με μια ομάδα συγγραφέων είχαν υπογράψει τη χάρτα εναντίον του Ντούμτσεκ για την επέμβαση στην Πράγα. Αυτό είναι το νεανικό τραπέζι μετά την πρεμιέρα στην ταβέρνα του “Κωστόγιαννη”. Από το χρονολόγιο του Νίκου Ξανθόπουλου στο Facebook.
***
“Η δασκάλα μας Τιτίκα Νικηφοράκη κοιμήθηκε σήμερα το βράδυ. Καλό ταξίδι στην ψυχούλα της. Της κρατούσαμε το χέρι ως το τέλος. Να μη φοβάται και να μην αισθάνεται μόνη. Καληνύχτα αγαπημένη μας”, έγραψε ο ηθοποιός Δημήτρης Καραβιώτης, που ήταν κοντά της μέχρι το τέλος και ήταν αυτός που ανακοίνωσε το δυσάρεστο νέο.
***
Τον σκηνοθέτη Σπύρο Ευαγγελάτο, απ’ όσο θυμάμαι, τον γνωρίσαμε στο θέατρο Κάβα, στην αρχή της οδού Σταδίου, αριστερά μετά τα Χαυτεία. Όταν ο Νίκος Χατζίσκος και η Τιτίκα Νικηφοράκη άφησαν το θέατρο αυτό, το πήρε ο Ευαγγελάτος για να στεγάσει το Αμφι-Θέατρό του. Εκεί παρουσίασε τα έργα που ως ερευνητής είχε ανακαλύψει ύστερα από… ανασκαφές στα σεντούκια της λογοτεχνίας.
***
Τι έχουν πει σε συνεντεύξεις τους στο catisart.gr ηθοποιοί για τη δασκάλα τους Τιτίκα Νικηφοράκη.
Δεν ξεχνώ τον Νικήτα Τσακίρογλου, ούτε και την κυρία Τιτίκα Νικηφοράκη. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι επειδή είναι πιο παλιάς σχολής, θα ήταν και εκτός εποχής. Όμως συνέβη το αντίθετο. Η κυρία Νικηφοράκη είχε την πιο σύγχρονη ματιά που έχουμε δει, στα θεατρικά πράγματα. Ήταν πολύ μπροστά σε όσα μας δίδασκε. Ιωσήφ Ιωσηφίδης
Αγαπημένη μου δασκάλα στη σχολή του Εθνικού Θεάτρου ήταν η Τιτίκα Νικηφοράκη. Ένιωθα απελευθερωμένος στο μάθημά της. Σπύρος Περδίου
Η Τιτίκα Νικηφοράκη, η οποία ζει και την επισκέπτομαι ακόμα, είναι μεγάλη σε ηλικία, το μυαλό της όμως είναι τόσο λαμπρό. Ήταν πρωτοποριακή από τότε, θα ήθελα πολύ να σκηνοθετούσε ακόμη.
Με τον Νίκο Χατζίσκο είχαν δημιουργήσει στην οδό Σταδίου το θέατρο «Κάβα». Ένα μικρό χώρο μακριά από τις γνωστές εμπορικές πιάτσες, όπου έκαναν δουλειά έρευνας.
Η Τιτίκα Νικηφοράκη ήταν η πρώτη η οποία μας έκανε δραματοποιημένη ποίηση, πριν γίνει μόδα, με την καλή έννοια, γιατί έτσι μαθαίνει και πιο καλά ο κόσμος τους ποιητές μας.
Τον Παπαδιαμάντη, τον Μακρυγιάννη, τον Ροΐδη, τον Σολωμό, τους είχαμε παρουσιάσει με κείμενα δραματοποιημένα. Μάλιστα θυμάμαι πως επειδή αυτό το δίδασκε η κυρία Νικηφοράκη στο δεύτερο έτος, μαζέψαμε υπογραφές και κάναμε αίτηση στη γραμματεία και την πήραμε και στο τρίτο έτος. Ευτυχώς καταλάβαμε πόσο ωφέλιμο ήταν για εμάς και πόσο σημαντικό ρόλο έπαιξε στην εκπαίδευσή μας η Τιτίκα Νικηφοράκη. Πρόσφατα η Εθνική Τράπεζα εξέδωσε μια ποιητική συλλογή της κυρίας Νικηφοράκη, που λέγεται «Στο βάθος Κήπος». Να προσθέσω εδώ ότι έχει τελειώσει τη Σχολή Καλών Τεχνών και ζωγραφίζει καταπληκτικά. Όταν τη συναντώ τη ρωτώ τι κάνει και μου απαντά: «Διαβάζω, σκέφτομαι, γράφω και ντρέπομαι λίγο που ζω…». Βίβιαν Κοντομάρη
Η Τιτίκα Νικηφοράκη, η Μαρία Σκούντζου, η Ελένη Χατζηαργύρη, η Μαρία Χορς, ο Ιάκωβος Ψαρράς, ο Διαγόρας Χρονόπουλος άφησαν τη σφραγίδα τους στη σχολή σε μένα που είχα την τύχη να τους γνωρίσω. Βαγγέλης Ψωμάς
Με σφράγισαν πολλοί άνθρωποι που γνώρισα ως φοιτήτρια στη σχολή του Εθνικού Θεάτρου, οι οποίοι ήταν καθηγητές μου. Κι αναφέρομαι σε ανθρώπους που έχουν ιστορία μέσα στο ελληνικό θέατρο, όπως η Μαρία Χορς, η Ελένη Χατζηαργύρη και η Τιτίκα Νικηφοράκη… Κόρα Καρβούνη
Αγαπημένοι μου δάσκαλοι: Η Τιτίκα Νικηφοράκη… Γιώργος Καραμίχος
Στη Δραματική Σχολή του Εθνικού θεάτρου είχα την τύχη να διδαχτώ από σπουδαίους δασκάλους, ξεχωριστή θέση όμως κατέχει η αγαπημένη μου Τιτίκα Νικηφοράκη, μια σπουδαία γυναίκα με ένα λαμπρό, προοδευτικό μυαλό, με την οποία βρισκόμαστε ανά τακτά διαστήματα μέχρι σήμερα και τη συμβουλεύομαι. Νιώθω πολύ τυχερή που τη γνώρισα. Κατερίνα Ευαγγελάτου
Ο Ἰάνης Λὸ Σκόκκο, επίσης στο FB, κοινοποίησε μια παλιότερη δημοσίευσή του για τη δασκάλα του Τιτίκα Νικηφοράκη. Τη μεταφέρουμε αυτούσια.
Νομίζω πρωτοεῖδα τὴν Τιτίκα Νικηφοράκη στὸ “Λεωφορεῖον ὁ Πόθος” ἑπτὰ φορές. Κατ’ εὐθείαν μπῆκα στὸ καμαρίνι της νὰ τὴν συγχαρῶ. Πιὸ ποιητικὸ ἐρείπιο ἀπὸ τὴν Μπλάνς ντὺ Μπουά της δὲν θὰ μποροῦσα νὰ φαντασθῶ. Ἤξερα τὸ ἔργο ἀπὸ τὴν ταινία, 1951, αὐστηρῶς ἀκατάλληλον, στὸν κινηματογράφο Ἀθηναΐς, λεωφ. Βουλιαγμένης. Ἤμουν 7 χρονῶν. Εἶχα μάθει τὸ “κόλπο”: ἔκλαιγα καὶ στὸ τέλος οἱ ἀστυνομικοὶ μὲ μπουζουριάζανε μέσα (μὲ τοὺς γονεῖς μου, βέβαια), ἐνάντια σ’ ὅλον ἐκεῖνον τὸν κόσμο ποὺ ἔκανε οὐρὰ τὶς Κυριακές, ποὺ περίμενε καὶ… 2 ὧρες γιὰ νὰ καταφέρει νὰ μπεῖ. Τὸ ἔργο μοῦ… ἄρεσε ἐξ ἀρχῆς! Μάλιστα, “ἔπιασα” καὶ τὸ νόημα στὴν πιὸ σπουδαία στιγμή, ἐκεῖ ποὺ ἡ Μπλὰνς ἐξηγοῦσε γιὰ τὸν Ἄλαν, στὸν Μίτς, καὶ γιὰ τὴν ὁποία, σκηνή, οἱ γονεῖς μου δὲν θέλησαν νὰ μοῦ ποῦνε τίποτα.
Δικαιώθηκα (ὅτι σωστὰ κατάλαβα), μεγάλος πιά, στὸ θέατρο Κάβα, μὲ τὴν Τιτίκα, ποὺ τόσο ἀγαπῶ – κι’ ἐλπίζω νὰ μὲ πιστεύει. Ἐπίσης, ἀπὸ τὸ ἄψογο παίξιμό της, ἔμαθα… καὶ τὸν ρόλο της, τὰ λόγια. Κάθε της λέξη ἔβγαινε σὰν πολύτιμο πετράδι καὶ καθόταν στὸν νοῦ καὶ στὴν καρδιά μου. Μόνον ἡ Παξινοῦ καὶ ἡ Λαμπέτη κατεῖχαν αὐτὴν τὴν τεχνική.
Κι’ ἄλλωστε, στὸ θέατρο Κάβα ἔκανα τὸ ξεκίνημά μου. Περίμενα πῶς καὶ πῶς νὰ πάρω τὴν Ἄδεια, τελειώνοντας τὴν Σχολή, καὶ μετὰ νὰ τρέξω στὸν Νίκο Χατζῖσκο, μήπως μὲ ἔπαιρνε στὸν “Ἔμπορο τῆς Βενετιᾶς”.
– Τώρα ἦρθες, παιδί μου; Τώρα οἱ ρόλοι εἶναι δοσμένοι. Μόνο κομπάρσο μπορῶ νὰ σὲ πάρω.
– Ἔρχομαι.
Εἶχα πάρει μαζύ μου καὶ τὴν συμμαθήτριά μου (καὶ φυσικὰ καλὴ ἠθοποιό, ἀλλοιῶς οὔτε ποὺ θὰ μ’ ἐνδιέφερε) Εὔη Τζανάκη. Τὴν πῆρε κομπάρσα, ἀλλὰ δὲν τὴν πείραζε, ἐκτιμοῦσε κι’ ἐκείνη τὸν χῶρο ποὺ πρωταρχίσαμε.
Τὸ ἀπόγευμα, ὁ Χατζῖσκος, ἄνθρωπος ποὺ ἤξερε τί θὰ πεῖ Θέατρο, μοῦ σκάρωσε δύο ρόλους, δὲν ἄντεχε οὔτε αὐτὸς οὔτε ἡ Τιτίκα νὰ μ’ ἔχουν βουβὸ πρόσωπο.
Ὡστόσο, πέρασα μεγάλα μαρτύρια, ὁ πρωτάρης ἐγώ, ἀπὸ τοὺς πρωταγωνιστές τους, τοὺς ἆντρες, τοὺς τηλεπροερχόμενους. Πλὴν τοῦ Ἀνδρέα Παπαδόπουλου, ὁ ὁποῖος καὶ μὲ ξεχώρισε καὶ ὅλο συμβουλὲς μοῦ ἔδινε.
Ψώνιο μὲ ἀνεβάζανε, ψώνιο μὲ κατεβάζανε. Καὶ μὲ ἐξαναγκάσανε, μὲ ἀπειλὲς νὰ μὴν μπορέσω νὰ ξανασταυρώσω θέατρο στὴν ζωή μου, (συνδικαλιστὲς αὐτοί), νὰ κάνω κι’ ἐγώ καταγγελία στὸν θιασάρχη.
Στὸ δικαστήριο, ἔβγαλα τὸ ἆχτι μου. Ἔδειξα τὴν εὐγνωμοσύνη μου στὸν Χατζῖσκο καὶ τὴν Νικηφοράκη. Εἶπα τὴν ἀλήθεια.
Ὅμως εἶχα τρομοκρατηθεῖ ἀπὸ ἐκείνους τοὺς… συναδέλφους, γιὰ καιρό.
Μὲ μία ἐξαίρεση: μὲ εἶδε κρυφὰ ὁ Χρῆστος Νομικὸς νὰ κάνω, μόνος μου, Σάυλοκ καὶ τἄχασε. Μὲ πῆγε στὸν Χατζῖσκο νὰ τὸ ἐπαναλάβω. Ὁ Χατζῖσκος μὲ ρώτησε ἄν… τοῦ ἐπέτρεπα νὰ κάνει τὸ ἴδιο! Καὶ τὸ ἔκανε.
Τέλος πάντων, ἡ Τιτίκα, ὁ Χατζίσκος, τὸ θέατρο Κάβα (ποὺ τώρα ρημάζει, ἔχει γίνει στοιχειωμένο χτικιὸ τοῦ Ἔντγκαρ Ἄλαν Πόε) εἶναι στὴν καρδιά μου, χαρὰ καὶ πληγή.
Ἐκεῖ γνώρισα καὶ δύο καλοὺς ἠθοποιοὺς ποὺ γίναμε καὶ φίλοι καὶ ξαναβρεθήκαμε, ἀλλοῦ, μαζύ: τὸν Γιῶργο Μπαρμπαρέσο καὶ τὸν Μπάμπη Κισόγλου.
Ἐκεῖ γνώρισα τὸν Μανώλη Καστρινό, ποὺ ἀμέσως μὲ ξεχώρισε κι’ ἔβαλε τὸν θίασο ν’ ἀκολουθήσει τὸ παράδειγμά μου στὴν “χορευτικὴ κίνηση” τῆς Ἔναρξης. Μ’ ἔφαγε νὰ τοῦ πῶ “ποιάν Σχολὴ χοροῦ” ἔβγαλα καὶ θαρροῦσε πὼς ἔλεγα “ὄχι, δὲν ἔχω σπουδάσει χορό” ἀπὸ φόβο μὴ… μοῦ βγεῖ κανένα ὄνομα!!!
Εὔχομαι ὅλοι (ὁ Χατζῖσκος καὶ ὁ Καστρινὸς ἀπὸ χρόνια δὲν ζοῦν) νὰ εἶναι καλά, θἄθελα ὅλους κάπου νὰ τοὺς ξαναδῶ.
Καὶ τὴν Τιτίκα Νικηφοράκη νὰ τὴν φιλήσω, ὅπως πρὶν κάπου δέκα χρόνια[;] στὴν Δραματικὴ Σχολὴ τοῦ Ἐθνικοῦ Θεάτρου, ὅπου τὴν ἀναζήτησα.
Καὶ ἀκόμη πιὸ θερμά.
Μὲ ἀγάπη,
Ἰάνης Λὸ Σκόκκο,
κλινοσοφιστής.
https://youtu.be/KrB6adAq-hY
Ο Σπύρος Μπιμπίλας ήταν από τους πρώτους που κοινοποίησαν τη δυσάρεστη είδηση στα social media
Ο ηθοποιός Δημήτρς Καραβιώτης, που ήταν μαθητής της, ανέβασε μια συγκινητική φωτογραφία λίγο πριν το τέλος της. Κοντά της, τις τελευταίες ώρες της, ήταν οι παλιοί αγαπημένοι μαθητές της που της κρατούσαν το χέρι.
Δείτε την Τιτίκα Νικηφοράκη να απαγγέλει την «Πάτμο» του Οδυσσέα Ελύτητη για την εκπομπή «ΕΣΤΙΝ ΟΥΝ» του Ηλία Μαλανδρή, το 1992.
https://youtu.be/w3-RLcRidEM
Ο ηθοποιός Δημήτρς Καραβιώτης, που ήταν μαθητής της, ανέβασε μια συγκινητική φωτογραφία λίγο πριν το τέλος της. Κοντά της, τις τελευταίες ώρες της, ήταν οι παλιοί αγαπημένοι μαθητές της που της κρατούσαν το χέρι.
Δείτε την Τιτίκα Νικηφοράκη να απαγγέλει την «Πάτμο» του Οδυσσέα Ελύτητη για την εκπομπή «ΕΣΤΙΝ ΟΥΝ» του Ηλία Μαλανδρή, το 1992.